Chương
19
Nữ
quyền ngự trị
Phòng khánh tiết toà đô sảnh phấp phới những lá cờ xanh vòng, tròn trắng của Phụ nữ liên đới trong kỳ đại hội lần thứ hai. Nhân danh chủ tịch sáng lập, Trần Lệ Xuân ngồi trên chiếc ngai bọc nhung đỏ của đệ nhất phu nhân, nhắn nhủ cùng hàng trăm các cô các bà Bộ trưởng, giám đốc, dân biểu tướng sĩ… thuộc phong trào:
- Uỷ ban văn hoá của phong trào Phụ nữ liên đới có trình cho tôi hay rằng mốt y phục Việt Nam hình như bắt đầu "loạn" và những nhà tồn cổ buộc tôi phải chịu trách nhiệm là vì chẳng những tôi đã tung ra mà còn chính thức hoá mốt hở cổ phỏng theo các kiều của đồng bào thiểu số Rhadé và Chàm, cùng mốt quần màu. Nhân dịp này tôi xin nhắc lại rằng tôi không hề có ý định lăng xê mốt và cũng không hề muốn tỏ ra kỳ dị hơn người. Tôi cũng muốn đề nghị cùng chị em vài kiểu áo hở cổ, không phải bắt chước ngoại quốc, mà chính là phỏng theo kiểu xưa của Việt Nam và hiện đang thông dụng ở các sắc dân Cao nguyên.
Lệ đang hứng chí nói về mốt áo hở cổ, thì nghe có tiếng ồn ào bên ngoài cửa phòng họp, văng vẳng những lời chu chéo:
- Con đĩ nào bắt đuổi chồng tao! Trả chồng cho tao?
Hai nữ bán quân sự mặc đồng phục xanh đứng ở cửa cố sức ngăn cản thiếu phụ vận áo hở cổ, phấn son lộng lẫy, giận dữ kêu la muốn xông vào phòng khánh tiết.
Trung tá nội an phó đô trưởng níu lấy tay người đàn bà lồng lộn bị đẩy ra, túng thế phải ôm choàng lấy có bà giữ lại, miệng van xin:
- Bà bớt nóng, tôi xin bà đừng la lớn! Bà cố vấn đang diễn thuyết mà!
- Vô biểu bà cố vấn là con đĩ nào bắt chồng tao đưa đi đâu thì phải trả lại chồng cho tao!
Cao Xuân Vỹ, thủ lãnh Thanh niên cộng hoà từ ngoài chạy vào nhận thấy chị ruột bà cố vấn - Lệ Ngọc đang dằng co la lối với trung tá Nội an và hai nữ cán bộ bán quân sự muốn gây náo động, vội lách vào trong chạy đến diễn đàn, ghé nói nhỏ với Lệ:
- Bẩm bà cố vấn, có bà Lệ Ngọc đến gây sự đòi chồng ở ngoài kia, thưa bà cố vấn dạy cho chúng con phải đối phó ra sao?
Đôi mày ngài dựng ngược, Lệ quắc mắt bảo Cao Xuân Vỹ:
- Cứ việc thẳng tay lôi cổ đi. Tuỳ nghi mà đối phó, đừng ngại gì!
Được lệnh đệ nhất phu nhân, Cao Xuân Vỹ hối hả chạy ra, thấy Lệ Ngọc vẫn làm dữ vùng vẫy trong tay trung tá Nội an phó đô trưởng đang ôm chặt cổ chân giữ lại, liền tiếp tay đẩy mạnh nàng ra ngoài rồi chụp lấy tay mà lôi đi xềnh xệch mặc cho Lệ Ngọc kêu gào:
- Bỏ tao ra! Bảo con đĩ bà cố vấn chúng mày trả chồng lại cho tao!
Thấy viên thủ lãnh Thanh niên cộng hoà ra tay một cách quyết liệt trung tá Nội an hiểu là có lệnh bà cố vấn rồi, bèn xúm lại đẩy Lệ Ngọc chúi nhủi lên xe, đóng sập cửa lại.
Cao Xuân Vỹ cùng với trung tá Nội an ngồi ở băng sau giữ chặt lấy Lệ Ngọc và hai vệ sĩ võ trang tiểu liên lên đằng trước, rồ máy cho xe chạy.
- Các người chở tôi đi đâu?
- Bà cố vấn ra lệnh cho chúng tôi đưa bà trở về Đà Lạt.
- Không! Tôi không về Đà Lạt đâu! Thả tôi ra! Để tôi đi kiếm chồng tôi!
Mặc cho Lệ Ngọc la lối, xe vẫn chạy, trung tá Nội an nói:
- Chồng bà hiện đang ở bên Pháp, có ai giam giữ gì đâu mà bà đòi hỏi?
- Sao, con đĩ nó trục xuất chồng tôi qua Pháp rồi sao?
- Luật sư Nguyễn Hữu Châu đã tự ý qua Pháp lâu rồi chớ có trục xuất gì đâu mà bà nói lạ vậy?
- Không, không phải luật sư Châu! Tôi hỏi Emile, người yêu của tôi kia, lúc này ở đâu?
Cao Xuân Vỹ mỉa mai:
- Chúng tôi có biết người yêu của bà bao giờ đâu?
Lệ Ngọc lại vùng lên, chu chéo:
- Bỏ tôi ra! Thả tôi xuống đây! Các người không có quyền đưa tôi về Đà Lạt? Tôi phải tìm cho ra Emile? Thằng nào, con nào bắt giam Emile rồi sẽ biết tay tao!
Cao Xuân Vỹ vẫn giữ chặt Lệ Ngọc, đưa mắt ra dấu cho trung tá nội an nhấn mạnh ga, mở tốc lực cho xe chạy trên xa lộ đưa về hướng miền Trung.
Như chúng ta biết Bộ trưởng Nguyễn Hữu Châu không chịu nổi được người vợ quá quắt và bà em vợ cậy quyền đã tìm đường cao chạy xa bay sang Pháp trong lúc Lệ Ngọc vẫn nắm giữ tài sản của họ Nguyễn, với tư cách là vợ chính thức, để nuôi dưỡng một gã tình nhân người Pháp làm nghề hướng dẫn săn bắn ở Cao Miên, tên Emile. Gã đã có vợ người Cambodge và có một đứa con trai sống ở Nam Vang. Từ ngày lọt vào mắt xanh của Lệ Ngọc, Emile bị giữ chân luôn ở Đà Lạt, tại biệt thự của tình nhân. Lệ Ngọc không cho gã rời một bước, sống công khai như vợ chồng.
Thấy bà chị có những hành động quá trắng trợn, Lệ nhờ bà đì bí thư lựa lời can ngăn thì Lệ Ngọc mỉa mai nói:
- Đời tư của tôi can cớ chi đến nó? Dì về biểu nó rằng nó có cả tá tình nhân thì sao? Không phải nó làm bà cố vấn, ở với Tổng thống mà bắt nạt được tôi!
Lệ sôi người lên khi nghe thuật lại lời lẽ thách thức của chị, liền ra lệnh cho trung tá nội an dời Emile về Sài Gòn, rồi bắt lên xe chở đến biên giới Miên Việt - trục xuất gã ra khỏi miền Nam… Lệ Ngọc không thấy tình nhân trở về, đổ xuống Sài Gòn đi tìm, biết đã bị em gái mình bắt liền xông vào dinh Gia Long bị lính gác lễ phép mời ra, Lệ Ngọc giận dữ đến Toà đô chính giữa lúc đệ nhất phu nhân đang chủ toạ đại hội Phụ nữ liên đới, phăng phăng vào để gây sự, những tưởng làm dữ để buộc em gái phải trả lại tình nhân song lại bị bắt trở về Đà Lạt.
Không thể vùng vầy, kêu gào mà thoát được, Lệ Ngọc đổi thái độ trở lại dịu ngọt để trung tá Nội an và thủ lãnh Thanh niên cộng hoà đưa về nhà. Tới Đà Lạt, xe hơi chở thẳng nàng đến một biệt điện, đưa vào phòng riêng khoá cửa lại, có người canh gác bên ngoài.
Mặc sức cho nàng la hét, chửi mắng, phá phách, cửa phòng vẫn khoá chặt. Một vệ sĩ đi lại bên ngoài canh chừng nàng, nhìn qua song sắt cửa sổ. Qua mấy giờ bị giam cầm, Lệ Ngọc lồng lộn lên, khóc lóc, kêu gào, và cuối cùng lấy chiếc kéo cắt móng tay trong ví ra cắt gân ở cổ tay, máu tuôn xối xả. Thấy chị bà cố vấn liều mạng tự sát, người lính gác tri hô lên, trung tá Nội an vội chở Lệ Ngọc vào bệnh viện cứu chữa.
Bác sĩ băng bó cầm được máu và tiêm thuốc ngủ cho Lệ Ngọc khỏi vùng vẫy kêu la. Đến đêm, vào độ 10 giờ, Lệ Ngọc tỉnh dậy không thấy ai canh gác bên mình, bèn lẻn trốn ra ngoài về thẳng nhà, lái xe hơi đi Sài Gòn. Trung tá nội an và Cao Xuân Vỹ đang ngồi ăn trên khách sạn bên bờ hồ Lang Biang, được tin cấp báo Lệ Ngọc đã thoát khỏi bệnh viện, lập tức kêu điện thoại cho cảnh sát yêu cầu chặn đầu đường về Sài Gòn để đón giữ "chị bà cố vấn lại". Nhưng Lệ Ngọc đã ra khỏi thành phố rồi…
Cao Xuân Vỹ lắc đầu than:
- Bà ta đang bị thương, lại ban đêm một mình lái xe trên đường đèo núi nguy hiểm, nếu xảy ra chuyện rủi ro gì thì chúng mình bị bà cố vấn quở chết?
Trung tá nội an nói:
- Phải đuổi theo mới được! Dù sao bà ta cũng là chị bà cố vấn, chúng mình phải chịu trách nhiệm.
Hai người cùng kêu khổ, bỏ dở cả bữa ăn và tiếc rẻ cuộc du hí dự định trong đêm, miễn cưỡng ra xe với một kẻ hộ vệ mang súng tiểu liên trở về Sài Gòn. Mặc dù đêm tối đường dốc quanh co, chiếc xe vẫn phóng xả tốc lực cố đuổi theo cho kịp Lệ Ngọc.
Cao Xuân Vỹ không ngớt miệng lo ngại mỗi lần xe lao mạnh xuống đèo, sợ đâm thẳng xuống vực núi. Trung tá nội an lầm lì ngồi bên cạnh tài xế buột miệng than:
- Bà Lệ Ngọc mà gặp tai nạn gì đêm nay thì nguy cho tôi trước!
Cao Xuân Vỹ sốt ruột hỏi:
- Sao lại nguy cho anh trước?
- Thì tôi mới nhậm chức phó đô trường Sài Gòn, đang được bà cố vấn che chở… mà chỉ có việc giữ chừng chị bà cố vấn không xong, có phải là nguy không?
- Có phải nguy cho một mình anh đâu! Tôi cũng lo cho chức thủ lãnh thanh niên của tôi lắm! Cầu xin ơn trên phù hộ cho bà Lệ Ngọc tai qua nạn khỏi, không thì chết chúng mình cả lũ?
Hai người phập phỗng nghĩ đến địa vị của mình đang bị đe doạ càng giục tài xế cho xe chạy mau, hy vọng đuổi kịp xe Lệ Ngọc.
Nhưng vẫn không đuổi kịp.
Về đến Sài Gòn, nàng thẳng tới khách sạn ở cuối đường Tự Do đã thuê từ hôm trước. Sáng hôm sau, Lệ Ngọc xồng xộc đến bộ nội vụ hỏi tin tức tình nhân. Không được trả lời, nàng la lối ầm ĩ luôn miệng nhắc đi nhắc lại:
- Con đĩ nào ra lệnh cho các người bắt giữ chồng tôi?
Từ Bộ trưởng đến nhân viên, mọi người đều ngao ngán thấy thiếu phụ sắc diện giống bà cố vấn Tổng thống, trang phục lộng lẫy, thái độ gây gổ giận dữ, không ngớt mồm xúc phạm đến đệ nhất phu nhân. Gây náo động một hồi ở bộ Nội vụ, Lệ Ngọc đi thẳng vào dinh Độc Lập nhất quyết đòi gặp bà cố vấn.
Nghe trung. tá nội an và Cao Xuân Vỹ báo cáo mọi việc xảy ra, đệ nhất phu nhân không khỏi e ngại bà chị liều lĩnh nên cố tránh không tiếp, đồng thời đánh điện cho bà mẹ đại sứ ở Mỹ về ngay Sài Gòn.
Ba hôm sau bà Trạng Trần từ Hoa Thịnh Đốn đáp máy bay về, đứng ra thu xếp ngăn không cho Lệ Ngọc gây "xì-căng-đan" nữa bằng cách đem nàng theo ra nước ngoài.
***
Lệ vừa thoát khỏi nạn bà chị thì tới phiên cậu em trai khoác áo luật sư Trần Văn Khiêm cậy vào thế lực bà chị cố vấn thường bày mưu làm tiền bằng cách doạ nạt, gán tội chính trị cho các thương gia giàu có ở Chợ Lớn. Một hôm say rượu ở hộp đêm về Khiêm lái xe hơi chạy mau trong thành phố, cán chết một người đi đường rồi bỏ chạy luôn vào dinh Gia Long. Lệ phải can thiệp để cứu người em trai khỏi tội sát nhân, theo cuộc điều tra của cảnh sát công lộ.
***
Mồng hai tết năm ấy cựu đế đô bỗng tưng bừng rộn rịp khác thường. Phi trường Phú Bài tới tấp những chuyến bay từ Sài Gòn ra, chở đầy những nhân vật của chánh quyền. Nhiều đoàn xe hơi nối đuôi nhau chạy về thành phố Huế. Những Bộ trưởng, giám đốc, dân biểu, tỉnh trưởng, tướng lãnh… cùng các đại diện Cần Lao, cách mạng quốc gia, Phụ nữ liên đới, các nhân vật đều kèm theo phu nhân, trịnh trọng mang lễ vật đổ xô về phía Phú Cam.
Anh em họ Ngô cùng với đại gia đình đã tế tựu đông đủ tại tư dinh bên bờ sông Bến Ngự.
Lễ tế sống bà cụ anh em nhà Ngô được bọn thuộc hạ tâng bốc là "quốc mẫu" cử hành vào dịp đầu năm. Tất cả văn võ bá quan triều Ngô đều đủ mặt, đứng xếp hàng nối đuôi nhau ở hàng hiên tư dinh lãnh chúa miền Trung, lần lượt mang lễ vật vào đại sảnh.
Cụ cố bà ngồi ngửa dựa trên chiếc ghế bành bọc gấm lim dim đôi mắt, từng lúc thiếp đi vì tuổi già chín mươi, mệt nhọc, nghễnh ngãng. Đứng kế bên cạnh cố bà là đệ nhất phu nhân và năm anh em họ. Ngô, giám mục, cố vấn, đại sứ, Tổng thống xênh xang trong áo đại lễ cổ truyền, nhận lễ. quỳ lạy chúc thọ của văn võ bá quan. Các mâm lễ vặt nối đuôi nhau đội đầu lom khom đưa vào, đặt xuống trên chiếc kỷ phủ gấm đỏ, trước mặt cố bà và anh em họ Ngô. Sau các quan văn, đến các quan võ, theo thứ tự sắp hàng dài nghe đọc văn tế gồm những lời chúc tụng đề cao công đức cố bà đã sinh ra năm anh em họ Ngô, ca ngợi Ngô Tổng thống có chân mạng đế vương, Ngô giám mục, Ngô cố vấn, Ngô lãnh chúa, Ngô đại sứ và đệ nhất phu nhân, mỗi người một vẻ, xứng đáng là dòng họ đại gia.
Trong khi đám thuộc hạ, công thần họ Ngô tế sống "quốc mẫu" giữa không khí tưng bừng đại lễ, Lệ đứng mãi cạnh mẹ chồng đã mỏi chân bèn lẻn vào trong. Nàng thoáng thấy vị tướng tình nhân cũ bấy lâu xa cách, bèn nhắn gọi vào tư phòng để hò hẹn. Tướng Đôn bị đuổi ra miền Trung, đặt dưới quyền Ngô lãnh chúa theo mật lệnh của Ngô Đình Nhu để chia ngăn đệ nhất phu nhân.
Trong thời gian ở Huế, tướng Đôn không còn liên lạc được với Lệ, bắt tình với một nữ dược sư xinh đẹp ở cựu đế đô. Lệ được báo cáo về việc này không khôi sinh lòng ghen ghét. Nay có dịp gặp lại tình nhân, Lệ hẹn tướng Đôn đem quân hộ tống cho nàng đi xem lăng tẩm…
Không thể nào cãi được ý muốn của bà cố vấn, tướng Đôn liền ra về huy động một tiểu đoạn đi bố trí canh phòng những nơi hiểm yếu để dọn đường cho đệ nhất phu nhân du ngoạn.
Trong cảnh mừng xuân ở dinh đồi thông Vọng Cảnh, nhìn xuống dòng sông Hương chiếu hôm ấy, Lệ lộng lẫy trên xe hơi bước xuống đã thấy tướng Đôn đợi sẵn. Với tư cách tư lệnh vùng I chiến thuật tướng Đôn đích thân hộ tống bà cố vấn đi viếng lăng Gia Long Trên chiếc thuyền đưa qua bên kia sông, thở không khí ấm áp từ mặt sông Hương đưa lên, Lệ ngồi đối diện tướng Đôn như một đôi tình nhân đi ngắm cảnh quên tất cả những ràng buộc địa vị mà chỉ còn nghĩ đến yêu đương. Theo con đường sỏi đỏ, dưới hai con đường thông lấp lánh nắng chiều xuân, Lệ sánh vai cùng tình nhân bảo tìm một nơi thật vắng vẻ tâm sự…
Tướng Đôn ra lệnh cho mấy sĩ quan tuỳ tùng ở ngoài cửa lăng, để một mình đưa Lệ vào bên trong.
Giữa cảnh tôn nghiêm vắng vẻ của lăng tẩm vị hoàng đế sáng lập nhà Nguyễn, Lệ cùng tình nhân võ biền sống lại những giây phút say sưa…
Tướng Đôn liếc nhìn chung quanh đám tuỳ tùng đã khuất sau thành cửa tam quan, thấy người yêu hớn hở, lộng lẫy uy nghi trong chiếc áo vàng màu hoàng yến, tưởng chừng như mình đang nắm tay một vị công chúa của một thời xa xưa nào, bỗng câu hỏi bằng tiếng Pháp của đệ nhất phu nhân lôi y về thực tại:
- Nghe nói bấy lâu ở đất này ông có cả một cung viện đầy mỹ nữ để hưởng lạc phải không.
Tướng Đôn cười đáp:
- Không, bà cố vấn nghe báo cáo lầm đấy!
Lệ trỏ một ngón tay vào mặt tình nhân:
- Tôi chỉ cho một mồi lửa là tam cung lục viện của ông cháy sạch sành sanh?
Quàng lấy vai người yêu kéo sát vào mình, tướng Đôn giở giọng tán tỉnh:
- Từ độ bị đày ra đây tôi không ngớt tưởng nhớ những ngày gần nhau ở trong Nam.
Lệ nguýt dài:
- Thòi đừng đóng vai Sở khanh nữa, vậy bà dược sư ở cầu Tràng Tiền bỏ cho ai?
Nghe nhắc đến tình nhân xứ Huế, tướng Đôn không khỏi giật mình, chối đây đẩy:
- Không bà dược sư vào? Chỉ nói bậy!
- Thôi, đừng khéo chối?
Rối Lệ đừng bước, thóc lên ngồi trên đầu con rồng đá trước lăng:
- Lo mà đền tội đi!
Chốn u nghiêm lăng tẩm vị Cao hoàng sáng lập nhà Nguyễn bỗng phải chứng kiến một trò bất ngờ. Người cung phi già giữ lăng lặng lẽ như các pho tượng ở sân chầu trước ngôi mộ, thường ngày lo việc hương khói ở ngôi đền vừa đi về ngang lăng, mỏi lưng ngồi tựa dưới chân con ngựa đá, màu áo khói nhang lẫn với mặt dá rêu phong. Nghe tiếng cười văng vẳng, bà phi già ngước lên nhìn không thấy ai, ngờ là mình lãng tai, ngó lại thấy đầu con rồng chầu phủ vẳng tưởng là ánh nắng phản chiếu nhưng rồi gió thổi phất phơ, mới nhận ra là tà áo đàn bà. Bà phi nhẹ bước lại gần, ngạc nhiên rồi sững sờ thấy quần áo đàn bà và đàn ông vắt ngang mình rồng và chết lặng người đi thấy hai người…
Thấy mình già yếu không làm gì được kẻ xúc phạm đến tôn lăng, bà phi tức giận vơ lấy hết quần áo vắt trên con rồng đá ôm vứt xuống hồ sen trước sân chầu.
Tướng Đôn đến lúc quay ra không còn trông thấy quần áo đâu nữa, vụt đứng lên. Nhìn lại chung quanh, không một bóng người mà áo quần bỗng biến đâu mất, tướng Đôn cho là gió thổi bay ra ngoài, bước lại phía con rồng trông tìm.
Không thấy gì, tướng Đôn nhìn lại mình tồng ngồng trơ trụi và tình nhân không một mảnh vải che thân đâm hoảng kêu lên:
- Chết rồi! Ai lấy mất quần áo đâu rồi.
Lệ còn đang đờ đẫn, nghe nói thế cho là người tình muốn đùa, nhưng nhìn lại vẻ mặt lo ngại của tướng Đôn, nàng giật mình ngồi lên. Thấy tướng Đôn tồng ngồng chạy quanh kiếm tìm đào dác, Lệ không khỏi tức cười, cất tiếng khanh khách. Nghĩ là tình nhân đã giấu cất quần áo để gạt mình cười chơi, tướng Đôn trở lại cạnh Lệ, gượng cười hỏi:
- "Toa" để đâu rồi, đi lấy mà mặc vào chớ? Lỡ sĩ quan đợi ở ngoài lâu, vào đây tìm thì sao?
Qua cơn cười, Lệ mới nhận thấy tất cả sự nguy biến của việc mất hết quần áo trong lúc này. Hai người đổ xô đi kiếm chung quanh lăng, cho là đã bị kẻ tinh nghịch đem giấu đi. Lệ bực tức gắt gỏng:
- Đã biểu toa cho quân đi dọn đường trước không để cho ai được léo hách đến, làm sao lại có kẻ lạ mặt vô đây mà lấy quần áo được? Hay là có sĩ quan nào của toa lẻn theo rình trộm rồi đem giấu đồ đi?
Tướng Đôn không biết đối phó ra sao, im lìm trong cảnh tồng ngồng của mình và trần truồng của Lệ, chép miệng than:
- Đầu năm ra ngõ gặp gái, quả là có xui thiệt!
- Toa nói gặp gái nào?
- Không. Moa muốn nói là người mình có tục lệ hay kiêng, mà sáng nay moa vừa ra khỏi nhà thì gặp một bà mặc quần đen, như vậy có phải là năm mới gặp xui không?
Hai người vừa tìm kiếm cãi cọ gần một tiếng đồng hồ cũng vẫn không thấy quần áo đâu. Bà phi già sau lúc vứt bỏ quần áo xuống hồ sen, đã lặng lẽ đi vòng quanh trở về đến phía sau lăng. Lệ bảo:
- Thôi, toa bảo thủ hạ cho mượn đỡ mà mặc thôi.
- Không lẽ moa làm tướng chỉ huy mà bỗng dưng lại hiện ra trần như nhộng trước mắt binh sĩ để hỏi mượn quần áo sao?
- Vậy toa cứ tổng ngồng suốt ngày như thế và để cho moa trơ trụi như vậy mà về nhà.
Cuối cùng tướng Đôn bỗng nghĩ ra một cách là lấy chiếc găng tay độc nhất còn lại của Lệ cầm che phía dưới của mình:
- Toa ở đây, để moa đi xoay quần áo rồi trở lại ngay.
Nói rồi tướng Đôn quay đi, vòng quanh mộ lăng hướng về phía đền.
Bà phi già hộ lăng đang chụm lá thông thổi cơm, thấy một người đàn ông trần trụi hiện ra, một tay bụm che hạ bộ ngượng ngập bước tới, hiểu ngay là kẻ vừa làm chuyện xúc phạm ở chỗ tôn nghiêm.
- Chào bà, bà làm ơn có quần áo cho mượn, bao nhiêu tiền tôi xin trả.
- Tui ở đây coi lăng làm chỉ có áo quần dư? Mà mần răng tết nhứt đầu năm anh lại vô đây mình trần thân trụi như rứa? Bộ bị thua bạc lột hết quần áo phải không?
Trong lăng này, ngoài bà ra, còn có người nào nữa không?
- Còn có một đứa cháu ngoại ở đây với tui, nhưng nó đã về làng dưới ăn tết, ra giêng mới lên…
Tướng Đôn kể lại việc mất quần áo vừa rồi. Bà phi giận vẫn giữ vẻ mặt tỉnh khô, nói:
- Thôi, ông bị con ngựa hầu của đức Cao hoàng rồi!
- Con ngựa hầu nào?
- Con ngựa đá ở sân chầu trước lăng đó! Nó thiêng lắm, ai mà tới đây làm việc bậy bạ thì mần răng cũng bị nó phá. Phải lạy, nó mới tha.
- Nhờ bà giúp tôi lấy lại quần áo thì bảo tôi phải vái hay lạy ngựa đá, voi đá thì tôi cũng nghe theo hết, tôi xin hậu tạ bà nữa.
Bà phi vào đền thắp mấy cây hương rồi trở ra đưa cho tướng Đôn và bảo đi theo mình. Đến giữa sần chầu bà phi trỏ vào con ngựa đá đứng phía sau tượng một quan văn, nói:
- Ông tới vái xin thần mã đi!
Tướng Đôn đành làm theo lời bà phi già, trong khi Lệ thò đầu ra ở thành vòng lăng trên cao nhìn xuống không khỏi ngạc nhiên và buồn cười thấy tình nhân mình trần như nhộng, một tay bụm phía dưới một tay cầm mấy cây hương toả khói, đứng nghiêm cúi đầu trước con ngựa đá với bà phi già một bên.
Tướng Đôn vái xong, bà phi nói:
- Thần mã thường giấu quần áo ở trên ngọn cây hoặc quăng xuống dưới hồ sen, bây giờ. Ông đi kiếm thì chắc thấy. Sau một hồi dớn dác nhìn lên đám cây rồi theo cặp đá bước xuống hồ, tướng Đôn mừng rỡ thấy bộ quân phục của mình và quần áo của bà cố vấn nổi bập bềnh bên ngọn lá sen.
Trước cửa lăng Gia Long, mấy sĩ quan tuỳ tùng không khỏi ngạc nhiên khi thấy vị tướng chỉ huy và bà cố vấn viếng lăng trở về quần áo ướt đẫm.
Tướng Đôn nói cùng sĩ quan hầu cận:
- Bà cố vấn hái hoa hụt tay ngã xuống hồ sen, moa phải nhảy xuống vớt lên ướt cả quần áo!
***
Sự thật về cuộc dạo xuân của đệ nhất phu nhân và người tình võ biền đến tai lãnh chúa miền Trung một tháng sau, theo lời kể lại của bà phi già trong chuyến "cậu" đi câu ở hồ lăng Gia Long. Ngô Đình Cẩn sẵn có ác cảm với chị dâu, đem câu chuyện này nói lại cùng người anh cố vấn.
Trong thời kỳ này, Ngô Đình Nhu bị các báo Mỹ đả kích đang tìm cách đối phó, không còn chú tâm đến chuyện Cẩn kể vì phải còn nhờ tới tài ngoại giao của vợ. Lệ bèn đi lại cùng vị đại diện ngoại giao của nước bạn đã từng tuyên bố "cùng chìm nổi theo chính sách của họ Ngô".
Giữa lúc ấy, không khí dinh Gia Long sôi động lên vì những tin tức bất lợi từ các nơi liên tiếp đưa đến.
Một buổi sáng, Mỹ kiều Gregory, bút hiệu Ngô Nhi chủ bút nhật báo "Times of Vietnam" hớt hải vào báo tin cùng vợ chồng Lệ đang ngồi ở bàn ăn điểm tâm.
- Thưa ông bà cố vấn, nhà tôi vừa lượm được tin là mấy nhà báo Mỹ đang cấu kết với nhau để "chơi" ông và bà cố vấn. Tôi đã điều tra thêm, biết là họ sắp tiết lộ về các vụ tiền bạc lộn xộn để hạ uy tín ông bà, tiếp theo những lời tuyên bố vừa rồi tại Mỹ của giám đốc cơ quan ngoại viện.
Lệ cau mày nói với chồng:
- Tôi đã bảo anh coi chừng thằng Vũ Văn Thái mà không nghe. Cứ tin, giao cho hắn làm giám đốc Ngoại viện, để hắn biết rõ hết mọi chuyện về tiền viện trợ, rồi còn cho hắn đi Mỹ để hắn phản lại mình! Không biết ai xui mà hắn vác mặt lên đài vô tuyến truyền hình nói là mình vơ lấy tiền viện trợ để làm tài sản riêng, tố cáo các mánh lới chuyển tiền ra ngoại quốc của mình nữa! Báo chí Mỹ mới nhân cơ hội phá mình chớ!
Ngô Đình Nhu im lặng chắp tay sau lưng đi đi lại lại như mỗi lần tức giận, suy nghĩ cách đối phó.
Gregory nói tiếp:
- Thưa ông bà cố vấn, trong mấy ký giả ngoại quốc có mặt ở Sài Gòn, lúc này, tôi thấy cần phải coi chừng mấy đặc phái viên của tạp chí "New York Times", cơ sở vô tuyến truyền hình N.B.C. Họ tỏ ra mặt không ưa ông bà cố vấn, cũng như đám giáo sư Mỹ, nhóm đại học Michigan.
Lệ quắc mắt nhìn thuộc hạ trung thành Gregory:
- Anh làm cho tôi một bản danh sách những kẻ bất hảo đó để tôi ra lệnh cho trục xuất ngay khỏi xứ này.
- Vâng, đến chiều vợ tôi vào dạy các cô, các cậu, sẽ mang bản danh sách trình bà cố vấn.
Nhu lên tiếng:
- Trục xuất không phải là thượng sách mà trái lại, hiệu quả còn bất lợi nữa, vì mình sẽ gây ác cảm với ký giả quốc tế.
Lệ hừ rồi nói một cách quyết liệt:
- Tôi không thể dung tha được cho các ký giả ở Sài Gòn mà chống lại tôi. Tôi không muốn nhìn mặt họ mà để cho họ tự do đả kích tôi. Mình có đủ quyền hành để trục xuất họ.
Diệm từ phòng bên qua, thấy em dâu vẻ mặt tức giận liền hỏi:
- Thím nói trục xuất ai đó?
- Bọn ký giả ngoại quốc chống mình! Em không muốn "nuôi ong tay áo, nuôi khỉ dòm nhà".
- Được tuỳ ý thím. Thím muốn trục xuất ai thì đưa tên, biểu làm nghị định rồi tôi ký tên cho. Thím hơi đâu mà giận cho mệt!
Diệm cầm tách trà của Lệ rót trao cho, bỗng thấy đốc phủ Nguyễn, thư ký riêng của Tổng thống hối hả vào chắp tay vái chào rồi thưa:
- Bẩm Tổng thống, có mật điện tối khẩn của đại sứ mình ở Mỹ vừa tới, con vội trình lên cụ rõ.
Nhu dừng bước:
- Đâu đưa coi.
Đốc phủ Nguyễn hai tay trao bức mật điện cho cố vấn rồi vái chào đi thụt lùi trở ra. Nhu bóc xem bỗng cau mày giận dữ:
- Quân chó chết! Lại một thằng Thái thứ hai nữa!
- Việc gì đó chú?
- Nguyễn Thái, cựu giám đốc Việt Nam thông tấn vừa diễn thuyết và viết báo ở Hoa Thịnh Đốn trình bày những sự thối nát và độc tài của chế độ miền Nam, gây một dư luận bất lợi tại Mỹ, sau những lời tố cáo của Vũ Văn Thái, cựu giám đốc cơ quan ngoại viện.
Lệ vội giật lấy bức điện văn đọc vội qua, rồi nhìn anh chồng đang ngồi thừ người hỏi dồn:
- Ai cho nó sang Mỹ tu nghiệp đây? Có phải anh tin nó, coi nó như con, để rồi nó trả hiếu lại cho như vậy không?
Khuôn mặt tròn đầy thịt của Diệm đờ đẫn ra trong vẻ sững sờ, đôi môi dày mấp máy:
- Chính tôi đã cho nó đi Mỹ, em vợ nó nữa ngờ đâu nó phản lại mình!
Rồi Diệm lạch bạch lê thân hình dầy tròn nặng thịt đến quì ở ghế cầu nguyện. Gregory lặng lẽ đứng lên chào, rồi nhón gót lui ra.
Trong cảnh im lặng khó thở, Nhu vẫn đi đi lại lại tức giận, Lệ ngồi cau mày nắm chặt bức mật điện, bà dì bí thư bước vào, trao tận tay nàng một phong bì ngoài đề văn kiện ngoại giao của toà đại sứ Việt Nam tại Ba Lê. Lệ bóc ra đọc xong, tái mặt, đôi mắt long lanh, mày ngài dựng ngược, môi mím chặt lại run run.
Ngô Đình Nhu liếc nhìn thấy vợ lặng người trong tức giận, liền bước lại cầm điện tín lên xem, châu mày hỏi:
- Vụ 300 sinh viên làm sao đổ bể được? Có ai phá ở trong? Em nghi cho ai phản không?
Lệ tức tối nghẹn ngào đáp:
- Trong bao nhiêu năm nay em vẫn giao cho một mình Phạm Khắc với điều kiện cho lão ta ngồi luôn ghế đại sứ ở Paris. Chính lão đề nghị với em bày danh sách ma 300 sinh viên du học ở Pháp để chuyển ngoại tệ vào trương mục của em tại ngân hàng Pháp quốc. Lão Phạm cùng mấy nhân viên ở toà đại sứ của mình bận ấy lo hết giấy tờ, cách thức để chuyển tiền hợp pháp, nay bỗng nhiên bị lộ do người trong sứ quán mình ở Paris làm đổ bể. Em nghi là họ tranh nhau ăn chia không đều rồi phá nhau, hay là Phòng Nhì Pháp muốn chơi mình?
Nhu lạnh lùng nói:
- Sau báo chí Mỹ, đến lượt các báo Pháp tóm được vụ này, mặc sức mà công kích mình. Sự việc đã như vậy, mình phải liệu cách mà đối phó!
- Đối phô bằng cách nào?
- Mình cần nắm vững đại sứ Mỹ thì cho báo chí có công kích gì đi nữa cũng không sợ.
- Thì em đã lôi cuốn lão đại sứ đứng về phía mình, hết lòng ủng hộ anh Tổng thống mà.
Nhu hạ giọng bảo vợ:
- Mình nên nhờ lão ta tuyên bố công khai triệt để ủng hộ anh Tổng thống và can thiệp chánh thức với báo chí Mỹ đừng có khắt khe với chánh quyền chống Cộng của mình.
Lệ liếc nhìn chồng với một vẻ tự đắc:
- Được rồi, để gặp lại lão đại sứ em biểu coi. Anh với anh Tổng thống định thưởng gì cho em một khi được việc?
- Em mới biểu hai Bộ trưởng tài chánh và kinh tế chuyển ngân số tiền 300 triệu đồng cho tên em. Anh sẽ nói với anh Tổng thống ra lệnh cho Nguyễn Luông và Hoàng Khắc làm giấy tờ mau cho.
- Nghe nói Huỳnh Hữu Nghĩa vừa chuyển 5 triệu đô-la qua Thuỵ Sĩ cho anh phải không?
- Có. Rồi anh chia cho em nửa.
Lệ cười rất tươi, tiến lại hôn lướt qua môi chồng:
- Anh phải nhớ anh nhé. Công tác của em không đắt đâu. Nếu cần, thì em cũng bằng lòng chia đôi số tiền đô-la ấy với lão đại sứ cho được việc.
Trong lúc Lệ bày trò mua chuộc lão đại sứ nước bạn, các toà đại sứ Việt Nam ở Hoa Thịnh Đốn, Ba Lê, Luân Đôn liên tiếp gởi về Sài Gòn những bài báo ngoại quốc đề cập đến các khía cạnh bộ mặt thật của gia đình họ Ngô, đặc biệt là đệ nhất phu nhân và người chồng cố vấn. Lệ giận sôi lên khi bà dì bí thư soạn trao cho nàng bài báo cắt trong tờ Free Tribune (Diễn đàn Tự do).
"Chế độ gia đình trị Ngô Đình Diệm gây nên nhiều việc động trời do vợ chồng người em cố vấn chính trị hiện là những bị cáo trước toà án dư luận ở Sài Gòn.
Đây là những bộ mặt đã thúc đẩy nhà độc tài họ Ngô.
1. Người em cố vấn, lãnh tụ Cần Lao nắm giữ mọi độc quyền kinh tế trong nước.
2. Bà cố vấn ngồi trên chót vót ngôi cao chính quyền thao túng cả mấy anh em họ Ngô.
3. Người anh tổng giám mục kiểm soát mọi kinh doanh khai thác ở Việt Nam.
4. Người em lãnh chúa ở Huế.
5. Người em đại sứ lưu động ở Luận Đôn.
Ở gia đình người chị Tổng thống độc quyền ngành thầu, vận tải với chàng rể Bộ trưởng quốc phòng.
7. Cha mẹ vợ người em cố vân, đại sứ ở Hoa Thịnh Đốn và đại sứ ở Liên Hiệp quốc".
Kế đến là bản kê khai những hoạt động kinh tài: buôn lậu gạo với miền Bắc, buôn lậu vàng, thuốc phiện, cà phê với Ai Lao của lãnh chúa miền Trung, tổ chức cắt xén viện trợ của cố vấn chính trị, chuyển ngân cho du học sinh ma của đệ nhất phu nhân, đầu cơ heo, vé số kiến thiết ở Sài Gòn, buôn lậu thuốc phiện Vạn Tượng Sài Gòn, khai thác kỹ nghệ, thương mãi tài chánh lâm sản động sản và bất động sản của Ngô giám mục, buôn giấy phép xuất cảng, khai thác công ty đường, công ty phân bón của đảng Cần Lao để làm kinh tài cho vợ chồng cố vấn chính trị họ Ngô.
Các báo ngoại quốc còn đề cập đến các sở hữu của đệ nhất phu nhân ở nước ngoài như những đồn điền cà phê, nho, biệt thự, rạp hát ở Nam Mỹ, Âu châu, Phi châu, những cổ phần quan trọng để lại các ngân hàng Thuỵ Sĩ, Pháp, Mỹ…
Trước những bài báo mới nói đến một phần thực trạng, Lệ lồng lên tức tối gọi ngay điện thoại cho đại sứ tình nhân nhắc đến lời nguyền "chìm hay nổi với Diệm" (sink or win with Diệm) của vị đại diện ngoại giao cường quốc Tự do.
Tối hôm sau một bữa tiệc lớn nhưng kém phần thân mật được bày tại dinh Gia Long do Lệ đứng ra mời nhà chánh khách nước "bạn".
Vị đại sứ tóc ánh bạc hân hoan ngồi giữa đệ nhất phu nhân và tiểu thư đầu lòng trang điểm cực kỳ lộng lẫy sực mùi nước hoa quý phái của Ba Lê.
Đến tuần sâm banh, Lệ còn lại một mình với tình nhân ngồi cạnh nhau ở trên đi văng, lả lơi, hẹn cuối tuần sẽ cùng nhau ra tắm Long Hải. Rồi nàng bắt đầu nói đến việc nhờ cậy mà chồng đã giao phó…
Ba hôm sau, tại thính phòng Phú Luân Hội, trước hàng trăm nhân vật đại biểu các giới thượng lưu, chánh khách ngoại giao đoàn, ký giả quốc tế, đại sứ Nolthing bước lên diễn đàn.
Hơn một tiếng đồng hồ, vị đại diện ngoại giao không ngớt lời ca ngợi đường lối và chủ trương của chánh quyền hợp pháp miền Nam rồi kết luận: thế giới tự do và đặc biệt là Hoa Kỳ triệt để ủng hộ lãnh tụ chống Cộng có lý thuyết vững vàng nhất hiện nay ở Việt Nam: Ngô Đình Diệm, với học thuyết nhân vị.
Sau buổi nói chuyện, một ký giả Mỹ hỏi ý kiến cố vấn Ngô Đình Nhu đối với diễn giả, Nhu đáp:
- Tôi nhận thấy rằng trong số các vị đại sứ Mỹ ở Việt Nam, ông Nolthing là một vị đại sứ thông minh nhất.
Để chứng tỏ thêm lòng ưu ái đối với họ Ngô, sau đó, vị đại sứ còn gởi bức thư riêng cho Hiệp hội Báo chí Hoa Kỳ ngỏ ý yêu cầu các báo Mỹ nên dễ dãi đối với Diệm.
Sau buổi diễn thuyết và bức thư chứng tỏ lòng nhiệt thành đặc biệt của vị đại diện ngoại giao nước viện trợ đối với chế độ Ngô Đình Diệm, đại sứ Nolthing nhận được một bức thư của đảng "Việt Nam dân chủ" nhắn rằng:
"Nếu ông muốn thuyết phục Hoa Thịnh Đốn tiếp tục ủng hộ Ngô Đình Diệm để kéo dài chế độ độc tài, ông đã đi ngược lại với nguyện vọng dân chúng Việt Nam. Ông đã đồng loã với những việc làm bất nhân tâm của chế độ. Ông không biết là đã dựng lên bao nhiêu trại tập trung để giam cầm lối 50.000 người chỉ có một tội là muốn ăn nói tự do ở cái xứ khốn khổ này… ông há không thấy tình trạng vô hiệu quả và tê liệt do cảnh sát mật vụ của Diệm gây nên hay sao? Ông không rõ bao nhiêu sự nhũng lạm thối nát khắp nơi trong nước mà còn công kênh Diệm lên làm kẻ vô địch của thế giới tự do…"
Những lời nhắn nhủ của Ban chấp hành Việt Nam Dân chủ Đảng đã theo gió mà bay đi lúc đại sứ được đệ nhất phu nhân trả ơn gắn bó với chế độ bằng một cuộc du ngoạn cuối tuần bên lạnh người đẹp nồng nhiệt trên bãi biển Long Hải.
Qua hai hôm say nắng biển, nước mặn và du dương với đệ nhất phu nhân, vị đại sứ còn được tiễn chân về với một tượng Phật bằng vàng ròng nặng hai ký, và một tấm séc nặng trĩu đô-la, theo lời đã giao hẹn trước, để cho chánh khách về hưu sau thời gian ở Việt Nam được an nhàn phong lưu hưởng tuổi già…
Chương 20
Lãnh chúa miền Trung
Tại Hoa Lâu, trên một gò cao Bến
Ngự, Ngô Đình Cẩn đang ngồi, bỏm bẻm nhai trầu, ngắm vườn hoa, bên cạnh một
thiếu nữ nhan sắc nhưng vẻ mặt u sầu, trái ngược với cảnh màu xanh tươi thắm
xung quanh.
Cô gái vào độ ngoài hai mươi tuổi, đứng bên cạnh vị Cố vấn chỉ đạo miền Trung, như một người con đứng cạnh cha, song Cẩn nhìn nàng mến say như một người tình.
- Hoàng tươi lên cho ta vui với!
Thiếu nữ tên Hoàng ngượng cười, nói:
- Dạ, thưa cậu, con có buồn chi đâu…
- Đừng xưng con, ta dặn hoài mà không nhớ, Hoàng cứ xưng em kẻo ta giận chừ.
- Dạ, Hoàng xưng em với cậu, người ngoài nghe được người ta cười cho.
- Ai cười thì ta chém đầu?
- Nhưng mà…
Không nhưng mà gì hết. Ta đã thương Hoàng thì phải để cho ta thương, không được trái ý ta nghe không?
- Dạ…
Thanh Hoàng là con gái một vị tôn thất dòng Tuy Lý ở Vỹ Dạ, một nhà đại gia đất cựu đế đô đã bị ép duyên phải lấy người con trai hoang của Ngô Đình Cẩn. Song khi mới về nhà chồng, sắc đẹp của cô nữ sinh Đồng Khánh, Thanh Hoàng lọt vào mắt của Cố vấn chỉ đạo miền Trung, và cậu bắt con dâu trưởng hầu hạ mình thay vì hầu hạ người chồng trẻ tuổi.
Để cho sự gần gũi với Thanh Hoàng khỏi bị con trai không chánh thức cản trở, Ngô Đình Cẩn gởi cậu con trai hoang sang sứ quán Việt Nam ở Luân Đôn, yêu cầu người anh sứ quán lưu động giữ lại bên ấy.
Cuộc tình duyên loạn luân giữa bố chồng với nàng dâu diễn ra khiến cho Thanh Hoàng xấu hổ, khốn khổ, một lần định đâm đầu xuống sông nơi Bến Ngự. Ngô Đình Cẩn hay được ngăn lại, hăm doạ:
- Nếu Hoàng tự tử thì ta cũng buồn rầu mà chết, nhưng trước khi chết thì ta giết hết cha mẹ anh em Hoàng cái đã.
Cô dâu bất đắc dĩ trở thành người tình của cha chồng đành ngậm đắng nuốt cay, ngày đêm phải hầu hạ bên lãnh chúa miền Trung. Cẩn say mê Thanh Hoàng đến độ không cho nàng rời mình một bước, và có bận người đẹp về nhà thăm cha mẹ, Cẩn không ăn cơm được, bọn thuộc hạ phải đi triệu nàng về ngay.
Cả đời chỉ chung đụng với đầy tớ gái, và có được ba người con trai với các người hầu mụ Luyến, nhưng Cẩn không công khai nhìn nhận làm con chính thức, mà chỉ nhận là con nuôi.
Thấy người đẹp thường âu sầu, "cậu" ta ra lệnh cất một dinh nghỉ mát ở cửa biển Thuận An, một dinh ở trên núi Bạch Mã, để đưa Thanh Hoàng đi du ngoạn, hoặc ngồi thuyền lên nguồn câu cá, đến lăng các vua nghỉ trưa. Mỗi lần xê dịch bọn thuộc hạ huy động cả đại đội binh sĩ và công an mật vụ đi mở đường, canh phòng an ninh cho "cậu" cùng cô tình nhân bất đắc dĩ đi chơi.
Hồ Đại lấy ở túi áo tờ giấy rô-nê-ô cầm hai tay dâng lên Ngô Đình Cẩn.
- Báo nói chi, mi đọc cho ta nghe!
- Dạ, bẩm cậu, đây là bài trích trong một tờ báo Anh xuất bản ở Hương Cảng HONG KONG TIGER STANDARD viết như vầy:
"Trong một cuộc hội nghị tôn giáo quốc tế, tổng giám mục họ Ngô đã không ngần ngại đọc diễn văn nói về sự phát triển Thiên Chúa giáo ở Việt Nam đã đến giai đoạn cực thịnh. Ông nhấn mạnh rằng Phật giáo Việt Nam đã tự huỷ diệt lần mòn và cho tới nay không còn dấu hiệu gì chứng tỏ đó là một tôn giáo đang còn sinh hoạt.
Một mục sư Tin Lành đã hoạt động tại Việt Nam trong 12 năm qua cho biết muốn dâng công với Toà thánh Vatican để chiếm chức Hồng Y hay nuôi tham vọng trở thành giáo chủ Việt Nam giáo, tương tự như Anh quốc giáo?
Ngô Đình Cẩn đập tay xuống bàn:
- Tịch thu và cấm tờ báo đó cho tao!
- Bẩm cậu, tờ báo này không có bán ở xứ mình? Đây họ chỉ sao lại rồi in rô-nê-ô theo kiểu truyền đơn. Con còn bắt được bài báo này nữa, của tờ Journal de Genève, mà bọn Phật giáo ở đại học đã dịch lại để phổ biến, xúc phạm Đức Cha.
- Mi dọc cho tao nghe thử!
- Dạ, bài này dài lắm, đoạn nói về Đức Cha như sau: "Giáo hoàng Jean XXIII nhận thấy lối đạo xung phong của gia đình họ Ngô ít có tính chất Thiên Chúa giáo nên đã hai lần từ chối trao mũ Hồng Y cho giám mục họ Ngô, mặc dầu bao nhiêu sự vận động nài ép cạnh Đức Giáo hoàng".
Ngô Đình Cẩn tức tối chửi thề:
- Tổ cha nó nói phạm thượng! Thằng mô viết đó có đây thì tao lấy đầu liền?
Phan Quang Đông thưa:
- Bẩm cậu, bọn sinh viên Phật tử lộng hành với đám thầy chùa ở Từ Đàm còn cung cấp tài liệu cho bọn nhà báo ngoại quốc, nói rằng tại miền Trung đã có mấy ngàn gia đình bị cưỡng bách tôn giáo và ai không chịu theo đạo thì bị tù đày, giết chóc, vu cho là Việt cộng. Rồi nào là công chức, quân nhân theo Công giáo thì được ưu đãi, chánh quyền địa phương công khai xúc phạm Phật giáo. Bẩm cậu, nhân dịp ngày Phật Đản nay mai đây, con xin lệnh cậu để làm cho không thất kinh, hết dám ngo ngoe nữa.
Hồ Đại góp lời:
- Bẩm cậu, theo lời yêu cầu của Đức Cha mà Tổng thống ra lệnh cấm treo cờ Phật giáo trong ngày Phật Đản, thì con cho là bọn Thầy Chùa có mọc một trăm tay cũng không dám chống lại ta.
Đặng Sĩ phụ hoạ:
- Bọn thầy chùa mà xúi bọn Phật tử làm lộn xộn thì đã có súng và lựu đạn nói chuyện với chúng!
Ngô Đình Cẩn tựa vào gối dựa, uể oải nói:
- Thôi được, mấy đứa bay về mà lo liệu rồi có chi thì tâu cho tao biết. Tao ngồi lâu nghe mỏi lưng lắm. Đứa mô ra đấm bóp cho tao đây! Mụ Luyến mô rồi! Thanh Hoàng mô?
Mấy thuộc hạ thân cận ra về trong lúc tên hầu cận cùng mụ Luyến xúm lại đấm bóp, Thanh Hoàng đưa trầu vào tận miệng của lãnh chúa miền Trung.
Giữa lúc ấy tại dinh Gia Long, Ngô Đình Diệm và vợ chồng người em cố vấn cùng Bộ trưởng Công dân vụ Paulus Hiếu đang bàn bạc chung quanh hai bức thư của ông anh tổng giám mục ở Huế yêu cầu Tổng thống ra lệnh hạ cờ Phật giáo.
Lệ nhìn anh chồng ngồi im lặng nặng nề trong khi chồng nàng chắp tay sau lưng đi đi lại lại, nói:
- Bọn Phật giáo muốn lợi dụng ngày Phật Đản để phô trương thanh thế, chứng tỏ là họ chiếm đa số trong dân chúng. Nếu mình cứ để cho họ tự do, họ được thể huy động quần chúng tín đồ làm hậu thuẫn rồi gây áp lực với chánh quyền thì về sau rầy rà lắm. Mới đây, khánh thành một tượng Phật ngoài Cấp, họ đã ùn ùn kéo nhau đi đầy đường tràn ngập cả Vũng Tàu chứng tỏ là một lực lượng đông đảo có tổ chức, có người điều khiển. Về mặt chính trị đó là một điều cần phải ngăn ngửa, về mặt tôn giáo lại càng phải chặn đứng ngay.
Ngô Đình Nhu ngừng lại lôi mấy bức thư trong túi ra nói tiếp:
- Đức cha vừa ăn mừng lễ Ngân khánh ngoài Quảng Trị, mà tại La Vang cờ Phật giáo lại treo nhiều hơn cờ Công giáo, như vậy là có phải bọn Phật giáo cố ý nhân ngày lễ Phật giáo thống nhất để gián tiếp khiêu khích không? Bây giờ đang lúc Đức Cha vận động lên chức Hồng Y, phái đoàn Toà thánh sắp qua Huế điều tra, mà họ thấy cờ Phật giáo treo đầy cả thành phố thì có phải tỏ ra lời nói Đức Cha trình với Toà thánh rằng đa số dân chúng Việt Nam theo đạo Công giáo là bịa đặt không? Như vậy, dù muốn dù không mình cũng phải ra lệnh cho tỉnh trưởng Thừa Thiên cấm treo cờ Phật giáo mới được. Huống chi đã có thư của Đức Cha viết cho anh, cho tôi yêu cầu nữa.
Lệ tiếp theo lời chồng:
- Ở đây mình không ra lệnh cấm thì ở Huế chú Cẩn cũng không triệt hạ cờ Phật giáo có phải là mình làm mất lòng Đức Cha không?
Paul Hiếu lên tiếng phụ hoạ:
- Bẩm Tổng thống, thưa ông cố vấn, con thấy là cần phải hạ cờ Phật giáo rồi, nhưng để tránh tiếng là chánh phủ kỳ thi tôn giáo, trong lệnh Tổng thống cứ nói chung là cấm treo giáo kỳ thì người ta sẽ không nói được là chỉ nhắm riêng Phật giáo mà thôi.
***
Hai hôm trước ngày Phật Đản, Phật tử ở Huế đang sửa soạn treo cờ, dựng đài để mừng ngày lễ trọng đại, thì vào lúc quá ngọ chiếc xe chở vị tỉnh trưởng Thừa Thiên kiêm thị trưởng Huế chạy đến ngừng trước chùa Từ Đàm.
Tỉnh trưởng họ Nguyễn là một Phật tử, vào gặp Thượng toạ Thích Trí Quang, ấp úng nói:
- Chúng tôi được lệnh của ông Cố vấn chỉ đạo miền Trung chuyển lời cùng Thượng toạ yêu cầu ban tổ chức lễ Phật Đản kêu gọi Phật tử đừng treo cờ Phật giáo trong dịp lễ này.
Thượng toạ Thích Trí Quang không khỏi ngạc nhiên trước quyết định lạ lùng ấy, đáp:
- Ông tỉnh trưởng có thể cho chúng tôi biết lý do gì mà cấm Phật tử treo giáo kỳ trong ngày Phật Đản không?
Viên tỉnh trưởng lắc đầu ra về. Đến 8 giờ tối ngày hôm ấy Thượng toạ Thích Trí Quang lại nhận được một bức sao công điện của văn phòng Tổng thống phủ gởi cho tỉnh trưởng Thừa Thiên ra lệnh cấm treo giáo kỳ trong tất cả mọi cuộc lễ tôn giáo.
Tin cấm treo cờ Phật giáo loan đi nhanh chóng trong các giới Phật tử Huế. Tại chùa Từ Đàm, đại bản doanh của Phật giáo đồ, các nhà lãnh đạo Phật giáo họp, bàn cách ứng phó. Quần chúng Phật tử bắt đầu xôn xao.
Bức công điện của Tổng thống họ Ngô, mặc dầu lời lẽ có tính cách chung đối với các tôn giáo, nhưng lệnh triệt hạ giáo kỳ hai hôm trước ngày Phật Đản, rõ ràng là nhắm hạ uy thế Phật giáo, không còn ngờ vực gì nữa.
Sáng ngày mồng 7 mấy thượng toạ đi gặp nhà cầm quyền địa phương và đánh điện phản đối quyết định của chánh phủ Sài Gòn.
Viên tỉnh trưởng Phật tử cùng các vị lãnh đạo Phật giáo tìm ra một giải pháp thoả hiệp:
- Cảnh sát sẽ yêu cầu dân chúng đừng treo cờ Phật giáo, nhưng nếu dân chúng không nghe theo thì cũng không sao.
Đến hai giờ chiều, cả thành phố Huế bỗng nhốn nháo lên trong căm phẫn. Từ dinh cậu ở Phú Cam, lệnh truyền ra cho mấy nhân viên công lực đi khắp mọi ngả đường trong thành phố triệt hạ cờ Phật giáo.
Những lá cờ bảy sắc bị gỡ, xé, chà đạp, và một số Phật tử chống cự lại việc cấm treo cờ bị bắt đến bót cảnh sát.
Không khí sôi động thúc đẩy Phật tử ra đường lũ lượt theo các ngả ra đến chùa Từ Đàm. Quần chúng tín đồ quyết liệt đòi bảo vệ tự do tín ngưỡng. Mấy thượng toạ đến toà tỉnh trưởng để đề đạt nguyện vọng của Phật giáo đồ.
Viên tỉnh trưởng cho người ra nói đi vắng, song các vị Thượng toạ cứ ở lại chờ, và đám dân chúng mỗi lúc một thêm đông, như những làn sóng cuồn cuộn tràn ngập toà tỉnh trưởng. Một giờ sau viên tỉnh trưởng hiện ra, tỏ thái độ rất hoà nhã giải thích rằng các cấp thừa hành đã lầm cái lệnh của ông, và đảm bảo là việc hiểu lầm đáng tiếc sẽ không còn tái diễn nữa.
Đám đông Phật tử nghe lời khuyên nhủ của các Thượng toạ bình tĩnh ra về trong một không khí nặng nề đầy đe doạ.
Trong khi ấy, tại tư dinh họ Ngô ở Phú Cam, một cuộc họp khẩn được triệu tập, đặt dưới quyền chủ toạ của Ngô Đình Cẩn gồm đám tay chân đắc lực: trùm mật vụ miền Trung Phan Quảng Đông, bí thư Cố vấn chỉ đạo Hồ Đắc Vọng, phó tỉnh trưởng nội an kiêm quân vụ thị trấn và tiểu khu trường Thừa Thiên Đặng Sĩ, giáo sư "thấy xuất" Lê Công liên lạc viên đặc biệt giữa cố vấn miền Trung và người anh đương kim tổng giám mục địa phận Huế.
Cuộc họp mật đã đưa đến kết luận không nhượng bộ trước áp lực của Phật giáo dùng đám đông để uy hiếp chánh quyền.
Thế rồi cố vấn miền Trung mở cuộc tiếp kiến phái đoàn lãnh đạo Phật giáo trước sự hiện diện của Bộ trưởng nội vụ Bùi Văn do Ngô Đình Diệm phái ra để điều tra tình hình tại chỗ, cam kết:
- Với tư cách Cố vấn chỉ đạo miền Trung, tôi xin hứa chắc với quý vị là tôi sẽ ra lệnh thi hành hoãn công lệnh của văn phòng Tổng thống về việc cấm treo cờ Phật giáo trong ngày lễ Phật đản.
Trong khi đó cảnh sát thành phố Huế được lệnh khẩn cấp đi các nơi buộc phải hạ hết cờ Phật giáo xuống. Trên khắp ngả đường, dân chúng Phật tử treo cờ, đèn lồng, bày hương án, bát vọng và dựng khải hoàn môn đều kinh ngạc xôn xao trước lệnh phải tíiệt hạ gấp rút.
Ban tổ chức lễ Phật Đản vội đến tiếp xúc với ông tỉnh trưởng, được nghe giải thích:
- Cảnh sát viên đã hành động sai với khẩu lệnh của thượng cấp chỉ đi kêu gọi đồng bào hãy vui lòng hạ cờ Phật giáo nhưng nếu không chịu thì thôi.
Viên tỉnh trưởng cho hai xe phóng thanh của Thông tin chạy đi loan báo trong thành phố cờ và đến Phật giáo vẫn được treo.
Mâu thuẫn ngấm ngầm giữa chánh quyền họ Ngô và Phật giáo tạm ngưng trước ngày rằm Phật Đản. Nhưng vào hồi nửa đêm, Ngô Đình Cẩn sắp sửa lên giường thì thấy trùm mật vụ Phan Quang Đông vào tâu:
- Bẩm cậu, con vừa được nhân viên báo cáo cho hay là ngày mai bọn Phật giáo sẽ biểu tình, trưng nhiều khẩu hiệu khiêu khích, chống chính quyền, xin lệnh cậu để đối phó với chúng nó.
- Chúng nói muốn sinh sự thì cứ liệu đó mà làm. Để tới mai coi đã! Tao mệt rồi, để tao đi nằm. Thôi, cho mi về đi.
Sáng ngày Phật Đản, thành phố Huế tràn đầy thiện nam tín nữ, và con đường từ chùa Diệu Đế qua cầu Tràng Tiền đến chùa Từ Đàm, đoàn người rước Phật đông đảo diễu hành trong trật tự, im lặng với các tấm biểu ngữ bày tỏ nguyện vọng của Phật giáo đồ.
Từng lúc các biểu ngữ biểu lộ sự bất mãn của Phật tử được trưng lên: "Phản đối chánh sách bất công, gian ác", "Phật giáo đồ nhất trí bảo vệ chính pháp dầu phải hy sinh", "Đã đến lúc chúng tôi bắt buộc phải tranh đấu cho chủ trương tôn giáo bình đẳng. Chúng tôi không từ chối mọi hy sinh nào".
Các Thượng toạ ra lệnh hạ các biểu ngữ có tính cách quá khích.
Tầng tầng lớp lớp dân chúng Phật tử như những làn sóng ngầm nối theo nhau tràn về chùa Từ Đàm.
Trong khi đó Đức Cha Ngô Đình Thục ngồi tại toà Tổng giám mục bên bờ sông Hương liên tiếp nhận được những tin tức về các biến chuyển cuộc lễ rước Phật mà Đức Cha với nhận đinh của kẻ cầm đầu tinh thần của gia đình họ Ngô đã tường thuật lại như sau:
"Chính Thượng toạ Thích Trí Quang đã ra lệnh cho các khuôn hội sắm các biểu ngữ nói trên trong cả đêm áp lễ Phật Đản. Ngày Phật Đản trên chùa Từ Đàm, lễ cung nghinh có gì đặc biệt, tôi xin trình bày:
Khi đoàn rước Phật đã vào trong sân chùa, các quan khách mới tiến vào. Làm lễ dâng hương xong, vị hoà thượng chánh lễ yêu cầu Thượng toạ Quang giải thích cho tín đồ biết việc "hạ cờ" Phật giáo hôm qua.
Trước máy vi âm, ông Quang nói: "Hôm nay là ngày lễ cung nghinh rước Đức Phật, nhưng chúng tôi không ngờ lại hoá ra một cuộc biểu tình".
Ông Quang đọc lớn trước máy vi âm cho công chúng cả thành phố Huế nghe vì có loa đặt khắp chùa Từ Đàm, trên cây dương liễu cao vút, mỗi lần đọc tiếng hoan hô la ó và vỗ tay vang dậy, nghe khắp thành phố.
Ông Quang ra lệnh như sau: "Lấy tư cách Hội trưởng hội Phật giáo Trung phần, tôi ra lệnh cho các bạn hữu từ nay về sau cứ treo cờ Phật giáo tại các chùa chiền khuôn hội cũng như tại tư gia đúng theo thông tư của bộ nội vụ. Đó là lệnh của ông Hội trưởng ra lệnh cho con dân Phật tử và tôi xin chịu gánh lấy cả trách nhiệm và hậu quả của việc này trước chánh phủ".
Tối ngày Phật Đản dưới ánh trăng rằm, trên các nẻo đường từ Nam Giao, An Cựu, Vỹ Dạ, Kim Long, Gia Hội… dân chúng Phật tử lũ lượt kéo nhau đổ về phía Đài phát thanh trên hữu ngạn sông Hương. Lớp lớp sóng người tuôn đổ tới đây để nghe buổi phát thanh đặc biệt về Phật giáo theo chương trình đã loan báo, bắt đầu từ 20 giờ.
Số người mỗi lúc một thêm đông tràn ngập cả khoảng rộng trước sân đài, không khí đợi chờ mỗi lúc càng khẩn trương, đám đông bắt đầu sôi động khi đã thấy quá giờ phát thanh dành cho Phật giáo vẫn nghe các điệu nhạc ngoại quốc.
Tại dinh Phú Cam, tin tức, điện thoại tới tấp cấp báo tình hình trước Đài phát thanh. Lãnh chúa miền Trung đang họp mật cùng phó tỉnh trưởng nội an, trưởng ngành mật vụ, bí thư Cố vấn chỉ đạo.
- Bẩm cậu, bọn Phật tử muốn lợi dụng buổi phát thanh này để biểu tình, khiêu khích chính phủ…
- Bẩm cậu, Phật giáo muốn chiếm Đài phát thanh.
- Bẩm cậu, chúng nó muốn làm loạn, phải trị thẳng tay mới được!
Những lời thúc giục vào phút chót và lệnh trên đã dặn dò khiến Ngô Đình Cẩn không chần chừ nữa.
- Bãi bỏ buổi phát thanh đặc biệt của Phật giáo truyền thanh tại buổi lễ sáng nay ở chùa Từ Đàm!
Ban hành lệnh thiết quân luật kể từ 20 giờ.
Giải tán bằng quân lực trong trường hợp Phật tử biểu tình phản kháng.
Thấy vắng mặt viên tỉnh trưởng, Cố vấn chỉ đạo miền Trung nói với thiếu tá Đặng Sĩ, phó tỉnh trưởng nội an:
- Có huy động quân đội thì nên hỏi qua trước ông tỉnh trưởng và thiếu tướng tư lệnh. Mà có đem lính giải tán Phật tử thì làm cho khéo nghe?
Được lệnh của cậu, Đặng Sĩ lập tức đem xe về quân vụ thị trấn, ra lệnh cấm trại binh sĩ một trăm phần trăm, và tập trung tại doanh trại tiểu khu Thừa Thiên một đại đội thuộc trung tâm huấn luyện, một trung đội ứng biến, một chi đội cơ giới, một chi đội cao xạ, một tiểu đội hiến binh và một tiểu đội quân cảnh đặt dưới quyền chỉ huy trực tiếp của họ Đặng.
Đặng Sĩ ra lệnh phát cho mỗi quân nhân bốn trái lựu đạn hoá học, đồng thời bắt tất cả sĩ quan và binh lính lột bỏ hết phù hiệu cấp bực chức vụ và binh chủng để đi theo mình. Đặng Sĩ dẫn đầu đoàn quân hùng hổ tiến về phía Đài phát thanh.
Tại đây, đám đông mỗi phút càng thêm đông, hàng vạn người xôn xao như biển động giữa vòng rào cảnh sát giữ trật tự.
Thượng toạ Thích Trí Quang rẽ đám đông Phật tử vào dài nói rõ lý do ngưng buổi phát thanh về Phật giáo ban đầu được nhân viên cho biết là vì máy móc hư hỏng, nhưng rồi nói quanh không xong, viên phụ tá giám đốc đành thú thật: "Có lẽ vì tinh thần buổi lễ sáng nay ở chùa Từ Đàm có những sự đụng chạm đáng tiếc, chánh quyền không cho phát thanh".
- Chánh quyền đây là ai?
Trong đầu óc vị lãnh đạo Phật giáo không nghĩ đến những chiếc bóng đen sau lưng lãnh chúa miền Trung, liền bước ra tuyên bố với đám đông Phật tử đang xôn xao chờ đợi:
- Toàn thể đạo hữu cố chờ, tôi thay mặt toàn thể phật tử để tranh đấu đòi chánh quyền địa phương cho phát thanh chương trình Phật giáo. Cuộc tranh đấu phải diễn ra trong tinh thần kỷ luật, trật tự theo đường lối bất bạo động ngàn xưa của Phật giáo. Chúng ta có chánh nghĩa, phải thắng. Không phát thanh bây giờ thì mười lăm phút, nứa giờ sau, thế nào cũng tranh đấu phát thanh được. Tôi thay mặt toàn thể Phật giáo để tranh đấu cho đến cùng, các đạo hữu hãy giữ bình tĩnh.
Biển người xôn xao bỗng im lặng lắng nghe rồi vang động những tiếng hưởng ứng lời Thượng toạ. Mấy thanh niên Phật tử quá khích trèo lên nóc nhà Đài phát thanh treo cờ Phật giáo, bị Thượng toạ ngăn cản lại.
Giữa không khí nóng sốt cao độ, bỗng có tiếng từ xe phóng thanh oang oang yêu cầu dân chúng ra về vì thiết quân luật đã ban hành.
Những tiếng la ó đả đảo từ đám đông nổi dậy. Phòng điện thoại Đài phát thanh nhắn Thượng toạ Thích Trí Quang vào nói chuyện với ông tỉnh trưởng Thừa Thiên kiêm thị trưởng thành phố Huế. Vị lãnh tụ Phật giáo trở ra, đến máy vi âm, vẻ mặt thất vọng, loan báo với đám đông:
- Ông tỉnh trưởng vừa gọi điện thoại cho hay là không thể thoả mãn nguyện vọng của chúng ta và ông có nhã ý đến đây để gặp tôi và đồng bào. Hy vọng rằng cuộc nói chuyện giữa tôi và ông tỉnh trưởng sẽ đưa đến những kết quả tốt.
Các tăng ni và thanh niên Phật tử nắm tay nhau làm thành một hàng rào danh dự để đón tiếp ông tỉnh trưởng sắp đến. Tỉnh trưởng họ Nguyễn đã lánh mặt từ chiều để khỏi phải dự chứng những cảnh éo le khó xử đối với ông, là một Phật tử, và là một nhân viên của chánh quyền nhà Ngô, tỉnh trưởng theo lối cửa sau Đài phát thanh đi vào phòng vi âm, giữa lúc đám xe vòi rồng bắt đầu xịt nước vào đám đông Phật tử sôi động ở trước Đài phát thanh.
Trước cảnh hỗn loạn kêu la của đám đông chen lấn chạy tán loạn tránh vòi nước xối xả chĩa vào giải tán, Thích Trí Quang lên tiếng:
- Yêu cầu ông tỉnh trưởng nhân danh chánh quyền ra lệnh cho nhân viên công lực ngừng xịt nước để đồng bào thong thả ra về, giải tán trong trật tự.
Tỉnh trưởng họ Nguyễn ngỏ lời kêu gọi trước máy vi âm, song các vòi rồng vẫn tiếp tục xối mạnh nước vào đám đông mỗi lúc càng hỗn loạn. Thanh niên Phật tử phản ứng bằng cách ném đá vào toán quân xịt nước hăng say tấn công dân chúng bằng vòi rồng.
Trong náo loạn sôi nổi hai xe xịt nước vẹt đám đông, mở đường cho một chiến xa tiến vào trước Đài phát thanh. Đặng Sĩ oai vệ đầy sát khí, tay cầm khẩu súng lục đưa cao giữa mấy binh sĩ hợm súng cắm lưỡi lê dẫn đầu đoàn quân cơ giới võ trang.
Từ đám đông những tiếng la hét, hô đả đảo bắt đầu vang động:
- Đả đảo chánh quyền xuyên tạc!
- Đả đào đàn áp Phật giáo!
- Đả đảo chánh sách bất công gian ác?
- Đả đảo độc tài gia đình trị!
Chiếc chiến xa như hiện thân của tử thần lừ lừ tiến vào đám người sôi động đó, đám người không có trên tay một tấc khí giới, và nghiến lên trong những tiếng kêu thét rùng rợn…
***
Sau đêm rằm náo động đẫm máu trên bờ sông Hương, kinh thành Huế thức dậy trong một cảnh tượng khẩn trương dầy đe doạ.
Hồi 7 giờ rưỡi sáng, thiếu tá Đặng Sĩ triệu tập một hội nghị quân sự khẩn cấp tại quân vụ thị trấn, ra lệnh thi hành đàn áp Phật giáo, trong trường hợp có biểu tình phản kháng.
Các lực lượng thiết giáp xa, xe lội nước, nhảy dù, biệt động khu, bảo an tập trung đông đủ trước tiểu khu Thừa Thiên được đặt trong tình trạng báo động, biểu dương lực lượng, sẵn sàng tác chiến. Nhiều toán lính Nùng, Miên súng ngắn lưỡi lê rầm rập đi tuần hành trong thành phố. Cảnh sát võ trang tiểu liên và lựu dạn cay tấn công ở các ngả đường, công an mật vụ phân tán trà trộn vào đám đông dân chúng từ các hướng đổ về Đài phát thanh.
Đám đông Phật tử từng từng lớp lớp cuồn cuộn tràn ngập cả khoảng trống ở dốc cầu Tràng Tiền trước đài, đầy cả khu vườn hoa Bảo Đại ở tả ngạn sông Hương.
Giữa không khí nóng sốt của quần chúng, Phật tử mỗi lúc một thêm đông, âm thầm quyết liệt, mọi người chờ đợi cam kết giải quyết của tỉnh trưởng đại diện chánh quyền đã hứa hẹn sau vụ đàn áp đổ máu.
Trên nền trời trong vắt bỗng xuất hiện từng đoàn máy bay khu trục đeo đầy phi đạn dưới hai cánh, đâm sà xuống trên đầu dân chúng, lướt qua những ngọn cây phượng đã chớm nở hoa màu đỏ máu.
Trong tiếng động cơ vang dội của các phi đoàn bay lượn rất thấp, những đoàn xe thiết giáp, xe mười bánh chở đầy lính võ trang xuất hiện rầm rầm theo tiếng kèn rú chạy qua giữa đám đông.
Những biểu ngữ kẻ vội vã trưng lên trong đám Phật tử từ các khuôn hội kéo về biểu tình ở trung tâm thành phố.
- Hãy giết chúng tôi đi!
- Hãy thường mạng những người đã chết?
- Lấy cái chết để bảo vệ tín ngưỡng!
Những tiếng hô "đả đảo bọn khát máu" vang dậy trên hai bờ sông Hương át cả tiếng máy bay và tiếng thiết giáp đang bao váy đám đông sôi động.
Trước tình thế khẩn trương cực độ giữa đám đông dân chúng Phật tử đòi chết vì đạo và binh sĩ họ Ngô sẵn sàng đàn áp, viên tỉnh trưởng vội lên chùa Từ Đàm gặp Thượng toạ Thích Trí Quang.
- Xin thầy khuyên nhủ cho đồng bào Phật tử giải tán chờ phái đoàn chính phủ Sài Gòn giải quyết.
- Tôi cũng yêu cầu ông tỉnh trưởng can thiệp với thiếu tướng tư lệnh quân khu I ra lệnh cho máy bay, xe tăng, quân lính rút lui đi.
Sự nhân nhượng thoả hiệp giữa đại diện chánh quyền và lãnh tụ Phật giáo tạm thời ngưng lắng cuộc đấu tranh mãnh liệt của Phật tử Huế và quyết tâm đàn áp của anh em họ Ngô ở miền Trung.
Sáng hôm sau tại chùa Từ Đàm, Thượng toạ Thích Trì Quang chánh thức triệu tập một cuộc họp khoáng đại quần chúng Phật tử.
Khắp các nẻo đường đưa đến đại bản doanh Phật giáo có đến hàng vạn tín đồ tấp nập kéo đến tập trung trước chùa để nghe vị lãnh tụ hướng dẫn cuộc tranh đấu chủ trương bất bạo động nhưng cương quyết thách đố với bạo lực.
Năm nguyện vọng được nêu ra:
1. Yêu cầu chánh phủ thu hết vĩnh viễn công điện triệt hạ cờ Phật giáo.
2. Phật giáo được hưởng quyền bình đẳng tôn giáo như các Hội truyền giáo Thiên Chúa.
3. Chấm dứt tình trạng khủng bố bắt bớ tín đồ Phật giáo.
4. Phật giáo được tự do truyền đạo và hành đạo.
5. Chánh phủ phải đền bồi xứng đáng cho những người bị chết oan vô tội và kẻ chủ mưu giết hại phải bị trừng trị đúng mức.
Trong khi đó ở Sài Gòn, tại chùa Xá Lợi, tổng hội Phật giáo mở cuộc họp bất thường. Thượng toạ Thích Tâm Châu nhân danh phó hội chủ lên tiếng hưởng ứng kêu gọi qua một bức tâm thư gởi cho toàn thể Phật giáo đồ.
"Phật tử chúng ta mấy năm gần đây bị chôn sống, bị vu khống, bị lưu đày, bị thiên cư, bị nhục mạ, ngày nay lại thêm một cái tát đau đớn nữa là lá cờ Phật giáo quốc tế - linh hồn Phật giáo - bị huỷ bỏ ngay ngày kỷ niệm đấng giáo chủ của chúng ta để đến nỗi cuộc hy sinh vì đạo đã phải diễn ra tại Huế, dưới họng súng của viên thiếu tá phó tỉnh trưởng Thừa Thiên, tám Phật tử bị giết, mấy mươi Phật tử bị thương vì bảo vệ lá cờ Phật giáo. Giờ đây, toàn thể Phật giáo đồ, không phân biệt xuất gia, tại gia, người Việt hay ngoại kiều, hễ ai còn nhiệt tâm vì đạo, chúng ta hãy tự bình tĩnh, luôn luôn muôn người như một sẵn sàng bảo vệ đạo, chết vì đạo, chắp tay hướng lên Đức Phật, bước dài trên con đường tử đạo, mà nguyện rằng: "Chúng tôi sẵn sàng bình tĩnh, trật tự, quyết hy sinh cho đạo theo sự hướng dẫn của Tổng hộ; Phật giáo, noi gương các Phật tử tại Huế đã bỏ mình vì lá cờ Phật giáo".
Trước khí thế tranh đấu của Phật giáo từ Huế lan tràn vào đến thủ đô Cố vấn chính trị Tổng thống triệu tập cuộc họp tìm cách đối phó. Chầu quanh Ngô Đình Diệm có Ngô giám mục từ Huế bay vào, vợ chồng Ngô Đình Nhu các Bộ trưởng nội vụ…
Nhu nói:
- Bọn thầy chùa muốn lợi dụng việc ở Huế để gây áp lực với chánh phủ, nếu chúng ta nhân nhượng thì chúng nó làm tới. Tôi chủ trương phải thẳng tay đối phó. Phật giáo tuy đông nhưng thiếu tổ chức, thiếu cán bộ, ta cứ đập tan mấy tên lãnh đạo đầu não thì phong trào xẹp ngay.
Lệ tiếp theo lời người chồng cố vấn:
- Với bọn Bình Xuyên mình còn đánh cho tan, huống chi với bọn đầu trọc tay không này, mình sợ chi mà anh Tổng thống còn do dự cứ muốn thu xếp tử tế với họ. Em thấy đúng như lời Đức Cha nhận định là mình không nhân cơ hội này mà dẹp thì phong trào Phật giáo sẽ phát triển lớn mạnh, lấn lướt cả bên mình.
Paulo Hiếu, Bộ trưởng Công dân vụ, lên tiếng:
- Bầm Đức Cha bẩm tổng thống, bẩm ông bà cố vấn, con thấy là bọn Phật giáo áp dụng sách lược tranh đấu theo lối Cộng sản, mình cũng phải dùng thủ đoạn mà đối phó mới được. Về phương diện chánh thức, Tổng thống cứ trì hoãn kéo dài không giải quyết những yêu sách nguyện vọng của họ, còn một mặt thì thi hành chánh sách khủng bố, cô lập bịt miệng họ lại. Họ đã nói là mình "khủng bố tín đồ Phật giáo" thì cần phải cho họ biết tay…
Thấy anh ngồi im lặng, Ngô Đình Nhu nói:
- Đức Cha với anh Tổng thống để tôi tính kế hoạch chơi lại chúng nó cho.
Ngô giám mục lạnh lùng nói:
- Chúng ta không thể lùi bước được nữa. Bọn Thích Trí Quang loan truyền ở Huế là chính tôi đã ngầm ra lệnh cho xe tăng mở cuộc đàn áp Phật tử trước Đài phát thanh. Tôi sẽ đăng đàn diễn thuyết để đánh tan những lời buộc tội đó và sẽ vạch rõ bộ mặt bạo động khiêu khích của Thích Trí Quang.
Paulo Hiếu phụ hoạ:
- Bẩm Đức Cha dạy rất phải. Bọn Phật giáo là kẻ thù của chúng ta, cần phải tiêu diệt!
Bộ trưởng nội vụ Bùi Văn lên tiếng:
- Bẩm Đức Cha, bẩm Tổng thống, bẩm ông bà cố vấn, con đã từ bỏ đạo Phật và mới rửa tội xong, con xin có ý kiến về việc đối phó với Phật giáo phản động như vầy: cho huy động cảnh sát đã chiến, công an mật vụ, công an xung phong, Thanh niên cộng hoà, lực lượng đặc biệt võ trang, mang máy truyền tin để canh gác ngăn chặn Phật tử lui tới các chùa, khám xét sư ni đi ngoài đường, mặt khác cho theo dõi để khủng bố hoặc bắt cóc các sư cầm đầu: bỏ tài liệu Việt cộng vào các chùa để mở cuộc điều tra bắt giam…
Paulo Hiếu nói tranh theo:
- Bộ Công dân vụ xin phối hợp để tổ chức các đoán sứ giả và tín đồ biểu tình dâng kiến nghị ủng hộ Tổng thống, chia rẽ hàng ngũ Phật giáo.
***
Hàng ngàn người tập trung tại chùa Ấn Quang để rước bài vị những Phật tử nạn nhân đêm tàn sát ở Huế về chùa Xá Lợi làm lễ cầu siêu.
Trong khi đó tại Huế các gia đình nạn nhân được lệnh ngầm của Cố vấn chỉ đạo miền Trung buộc họ phải rút bài vị ra khỏi chùa và phải viết đăng báo từ chối việc phong thánh tử vì đạo của Tổng hội Phật giáo.
Tổng giám mục Ngô đăng đàn diễn thuyết, trình bày lại đêm bi thảm theo nhận định riêng, và xác nhận rằng tám thiếu niên thiệt mạng vì một chất nổ mạnh theo điều tra của chánh quyền là do plastic Việt cộng. Ngô Đình Thục nhận các nạn nhân không phải là Phật tử.
"Về tám nạn nhân ấy tôi xin nhắc rằng: có hai người đang học đạo Công giáo, bốn người không thuộc giáo nào - sáu người là hiếu kỳ đi xem cuộc vui mà thôi".
Kết luận, tổng giám mục Ngô gián tiếp tố cáo Thượng toạ Thích Trí Quang là người đã khiêu khích chống chánh phủ phải chịu trách nhiệm. Cuộc xung đột không tuyên chiến giữa tổng giám mục họ Ngô và vị lãnh đạo Phật giáo Thích Trí Quang bắt đầu bước vào giai đoạn công khai.
Sau đêm thiết quân luật, sinh viên học sinh, thanh niên Phật tử lũ lượt kéo về các ngả đường chùa Từ Đàm đang bị bao vây sau những rào dây thép gai, gặp những mũi nhọn lưỡi lê và xe thiết giáp ngăn lại họ ngồi xuống đường, hướng về chùa chắp tay đọc kinh cầu nguyện.
Các toán lính đeo mặt nạ xông tới, tung lựu đạn cay, lựu đạn có chất độc vào đám đông thanh niên Phật tử, đoàn chó bẹc-giê hung dữ được thả xua vào cắn xé dân chúng. Những tiếng kêu gào thảm thiết nổi lên giữa những lời "mô Phật" nức nở trong không khí mù mịt khói lựu đạn bao phủ.
Các cuộc đàn áp bằng lựu đạn cay, lựu đạn át xít đốt cháy da thịt Phật tử và chó bẹc-giê cắn xé dân chúng Huế diễn ra liên tiếp trông suốt hai ngày, ngăn chặn đám đông Phật tử đổ đến chùa Từ Đàm, Bảo Quốc, Linh Quang hoàn toàn bị cô lập giữa vòng vây dây thép gai, xe thiết giáp Ngô Đình Cẩn, và quân lực hùng hậu của lãnh chúa miền Trung.
Trong cảnh kinh hoàng của những Phật tử bị những mảnh đạn bay xé mặt, bị chất độc đốt cháy thân mình, mù cả hai mắt, thổ huyết vì hơi nồng lựu đạn cay, bị chó xé rách nát thịt, hàng trăm người ngã xuống mê man trên mặt đường.
Cuộc đấu tranh của Phật tử đã đưa đến sự tự thiêu của hoà thượng Thích Quảng Đức để phản đối quyết liệt chế độ Ngô triều.
Nghe tin ấy, gia đình họ Ngô hội họp lại để bàn cách đối phó.
Nhu nói:
- Làm gì có chuyện tự thiêu. Đây là một trò cưỡng bách giết người để vu cáo chế độ chúng ta!
Lệ tiếp lời chồng:
- Chắc là chúng nó đánh thuốc mê cho lão sư rồi mới đem nướng đó? Quân dã man mọi rợ thiệt?
Diệm lạnh lùng trầm ngâm:
- Đây là một vụ án mạng. Mặc kệ nó!
- Phải tìm cách trị bọn chúng nó về tội công khai giết người để tuyên truyền kích động dân chúng.
Ngô Đình Nhu nói rồi gọi điện thoại cho Bộ trưởng Ngoại giao, thạc sĩ luật khoa Vũ Văn Mẫu:
- Ông cố vấn đây, ông Vũ đó phải không? Tôi vừa nghe tin có một vụ tự sát có tổ chức của Phật giáo. Ông thạo về luật hãy cho tôi biết là trong luật có khoản nào bắt tội mấy thượng toạ và tăng ni dự kiến cuộc tự thiêu không?
Vị Bộ trưởng luật khoa đại học ở đầu dây trả lời:
- Trong luật pháp thế giới từ xưa đến nay không có nước nào bắt tội người chết bằng lối tự tử cả. Vì chết là hết. Và người dự kiến cũng không thể quy trách nhiệm cho họ được.
- Không có luật ấy thì mình phải làm ra luật chớ. Nhờ ông soạn cho tôi luật ấy rồi đưa Quốc hội thông qua, để tôi đem áp dụng. Việc cần lắm, ông làm gấp cho tôi!
Ngô Đình Nhu chắp tay sau lưng đi đi lại lại, bực tức. Điện thoại reo, Lệ cầm lên nghe:
- Phải, bà cố vấn đây. Hãng vô tuyến truyền hình CBS muốn phỏng vấn tôi? Về vụ tự thiêu của nhà sư vừa rồi! Được, tôi sẵn lòng. Chiều hôm nay cũng được, lối 19 giờ tại dinh Gia Long.
Vào khoảng 3 giờ chiều hôm ấy, vị Bộ trưởng Ngoại giao giáo sư Vũ Văn Mẫu gọi điện thoại cho Bộ trưởng phủ Tổng thống Nguyễn Đình.
- Ông thưa lại cho Tổng thống hay là bên ngoài dân chúng hết sức xao động về việc tự thiêu hồi trưa của vị hoà thượng. Dư luận các toà đại sứ các nước ở Sài Gòn cũng tỏ ra đặc biệt chú ý đến vụ này. Giới ký giả thông tin viên quốc tế xôn xao lắm: ông cần trình bày cho Tổng thống rõ để tìm cách trấn an nhân tâm chí. Sao? Ông không dám tâu lại, sợ Tổng thống quở, sợ ông bà cố vấn rầy rà? Ông muốn nhờ tôi đi với ông vô dinh để gặp cụ? Được, ông đến Bộ Ngoại giao rồi chúng ta cùng đi.
Ngô Đình Diệm nghe hai vị Bộ trưởng phủ Tổng thống và ngoại giao tường trình về dư luận sôi nổi bên ngoài, lắc đầu nói:
- Cho chúng nó cứ việc tự thiêu, để lộ bộ mặt khiêu khích, phản loạn của Phật giáo, chính phủ càng có cớ để trị.
Ngoại trưởng Mẫu nói:
- Thưa Tổng thống, nếu vấn đề không sớm được giải quyết, tôi e tình hình sẽ thành quan trọng, bất lợi cho chánh phủ.
- Nếu bọn lãnh đạo Phật giáo xúi giục làm cho tình hình nghiêm trọng thì đã có biện pháp võ lực đối với họ.
- Thưa Tổng thống, Phật giáo họ vẫn chủ trương bất bạo động, biện pháp võ lực không giải quyết được gì. Lúc này Tổng thống đứng ra ngỏ vài lời là có thể trấn an được nhân tâm.
- Tôi cũng nể lời của ông ngoại trưởng chớ tôi đã nói với ông cố vấn là không có giải quyết vấn đề gì cả.
Tối hôm ấy, hàng vạn Phật tử khắp thủ đô lần lượt về chùa Xá Lợi để chiêm bái giác linh cố Hoà thượng Thích Quảng Đức, Đài phát thanh Sài Gòn truyền đi lời hiệu triệu của Tổng thống Ngô Đình Diệm phủ dụ bằng những lời lẽ ngọt ngào:
"Tôi long trọng nhắc nhở ràng, Phật giáo Việt Nam được hiến pháp quốc gia bảo vệ, mà tôi là người đứng ra đảm nhiệm".
Đồng thời tại dinh Gia Long, đệ nhất phu nhân trang phục lộng lẫy, ngồi dưới ánh sáng rực rỡ của giàn đèn quay phim trước ống kính máy vô tuyến truyền hình, tuyên bố với phóng viên hãng CBS:
- Vụ tự thiêu của vị sư hôm nay rõ ràng là một vụ ám sát có tổ chức của bọn người cuồng tín, phản loạn khoác áo cà sa. Phật tử đã nướng thịt sư của họ, sau khi đã đánh thuốc mê nạn nhân. Nướng thịt người như vậy mà cũng không có nhiên liệu tự túc, chúng phải dung đến xăng viện trợ!
Lệ cười thích thú sau câu nói chưa cay rồi tiếp tục:
- Tôi không ngần ngại tố giác khi thấy các phần tử phản loạn không ngại đầu độc và giết người một cách hoàn toàn vô tội vạ rồi lại "phong thánh" họ lên để xúi dân thờ. Vụ ám sát Thích Quảng Đức sau khi đầu độc ông sư này được bịa đặt một cách trắng trợn là phải bảo vệ tín ngưỡng lâm nguy, khi thật sự không có vấn đề ấy, là một vụ lừa bịp xúc phạm thần thánh vì đã lợi dụng tín ngưỡng đề đem lại một án mạng ghê rợn. Thế mà làm sao có thể kêu được là một việc "cao cả"? Đề cao một vụ lừa bịp đầu độc dân lành thì nhất định phải là một trọng tội.
Lệ hoa tay, nhíu mày mím môi, vừa nói vừa lấy điệu bộ như một diễn viên màn ảnh, kết luận:
- Đây là lần đầu tiên trong lịch sử thế giới mới xảy ra những mưu đồ đen tối, man rợ và độc ác đến thế. Không bao giờ tôi chịu nhận sự giết hại sư Thích Quảng Đức hay xúi ni khác tự tử là một vụ Phật giáo được.
Hôm sau, Ngô Đình Nhu cho gọi cấp Paulus Hiếu đến dinh.
- Việc tổ chức bọn thầy chùa toa xúc tiến đến đâu rồi?
Paulus Hiếu cười hềnh hệch nói:
- Dạ, thưa cố vấn, tôi đã huy động được cả hàng trăm ông thầy chùa Lục hoà tăng và cho một số cán bộ công dân vụ cạo đầu làm sư để phối hợp với họ cấp thời tổ chức tổng hội Phật giáo Cổ Sơn Môn. Tính thêm với số người theo đạo ông, bà thì Cổ Sơn Môn có tới hàng triệu tín đồ, mình có thể dùng họ làm lợi khí tuyên truyền chống lại Tổng hội Phật giáo. Ngoài ra, tôi có tuyền một trăm thanh niên cao bồi cho cạo đầu mặc áo cà sa tung vào trong dân chúng làm bậy đè gây mâu thuẫn bôi nhọ sư sãi. Dạ, mấy triệu bạc của ông cố vấn giao cho, tôi đã dùng cả vào trong công việc này.
- Được như có cần thêm tiền thì toa gặp ông Võ Văn Hải(1) mà lấy. Hai triệu đủ không?
Trong khi Paulus Hiếu cầm mảnh giấy viết tay của cố vấn chính trị để đi gặp thủ quỹ phủ Tổng thống thì viên trường phòng báo chí Tổng thống bước vào ôm một hồ sơ dày trên tay, báo cáo:
- Bẩm cố vấn, theo những điện tín của hãng thông tín ngoại quốc và phúc trình điện khẩn của các sứ quán mình kèm theo các bài báo thì ở Tích Lan, Vọng Các, Nam Vang, Đông Kinh, Calcutta có các cuộc biểu tình ủng hộ Phật giáo Việt Nam. Bà Thủ tướng Tích Lan kêu gọi các nước theo Phật giáo tại Á châu ủng hộ việc Tích Lan vận động với ông Tổng Thư ký Liên Hiệp quốc can thiệp vào vấn đề Phật giáo tại Việt Nam. Thủ tướng Tích Lan lại gởi thông điệp riêng cho tổng thống Kennedy yêu cầu giải quyết vấn đề. Thái tử Sihanouk phụ hoạ nói Cambodge sẽ góp sức với Tích Lan và các nước theo Phật giáo khác để đưa vấn đề ra trước Liên Hiệp quốc.
Về báo chí hầu hết các báo ở Mã Lai, Tân Gia Ba, Tích Lan, Miến Điện, Ấn Độ, Thái Lan, Cam Bốt, Ai Lao, Đài Loan, Hồng Kông, Đại Hàn, Nhật Bản, Nam Dương, Úc, Phi, đều in hình ảnh và tường thuật về vụ tự thiêu ở trang nhất. Phía Tây phương thì các báo Pháp và Mỹ nói đến nhiều nhất theo một luận điệu bất lợi cho chánh phủ ta.
Ngô Đình Nhu chắp tay đi lại nghe viên trưởng phòng báo chí phủ Tổng thống phúc trình, cau mày nghĩ ngợi, rồi nói:
- Có mấy ký giả ngoại quốc xin phỏng vấn bà cố vấn, bà đã trả lời tiếp ai chưa?
- Bẩm cố vấn, bà chỉ mới tiếp phóng viên hãng vô tuyến truyền hình CBS chiều hôm qua, còn các đặc phái viên New York Herald Tribune, Time, Le Figaro chưa thấy bà cố vấn nhận lời tiếp.
Nhu nhấc ống điện thoại lên nói chuyện với vợ:
- Em này, em nhận lời tiếp các ký giả ngoại quốc liền đi, sớm ngày nào hay ngày ấy đề phản tuyên truyền Phật giáo đối với dư luận quốc tế đang bất lợi cho chúng ta. Anh sẽ bàn với em thêm về những lời tuyên bố đá lại bọn sư. Em đã ra lệnh cho Gregory viết bài trong "Times of Vietnam" rồi hả? Tốt.
- Bẩm bà cố vấn, chúng tôi đã sẵn sàng, xin bà cố vấn bắt đầu cho.
Đáp lời nhân viên kỹ thuật đài Sài Gòn đến tại văn phòng bà cố vấn để thu thanh những lời tuyên bố của đệ nhất phu nhân sẽ truyền đi trên làn sóng điện, Lệ ngồi ngay người lại nói:
- Với tư cách Chủ tịch sáng lập phong trào Phụ nữ liên đới Việt Nam, tôi tố giác Tổng hội Phật giáo đã để cho những phần tử không xứng đáng gây một tình trạng rối rắm không dựa trên một lý do nào chánh đáng và vững chắc, trong khi đất nước sau hơn 20 năm tranh đấu khốc liệt đã gần nắm chiến thắng. Chúng tôi phản đối tư cách "lãnh đạo của đa số khổng lồ" mà Tổng hội Phật giáo đã tự đặt cho mình. Chúng tôi không thể nào chấp nhận cho sự dung túng những thủ đoạn xảo quyệt coi thường lý trí và thể diện của nhân dân mà Tổng hội cứ tiếp tục dung túng cho các phần tử không xứng dáng.
Thật vậy, không gì ngao ngán bằng khi thấy các phần tử ấy kiếm đủ cách sinh sự, không bằng lời nói thì bằng hành động, từ chùa này chạy qua chùa kia, không ngoài mục đích ngăn cản sự lưu thông để gây rối loạn. Trong vụ mệnh danh là "Phật giáo", chỉ có đàn bà, con nít, bô lão bị mê hoặc và làm hậu thuẫn cho các phần tử phản loạn trá hình tu hành.
Tất cả những hành động của những người lãnh đạo Phật giáo chung qui vào việc đem nướng sống một nhà sư mà họ đã đầu độc và lợi dụng lòng tín ngưỡng. Việc làm đó thật là một việc làm thoái hoá đến tối tăm man rợ của thời kỳ tiền sử.
Trong lúc Lệ thích thú đả kích việc "nướng sư" của các tăng ni thì tại Hội trường quốc gia hành chánh tổng giám mục Ngô đăng đàn diễn thuyết tố cáo các nhà lãnh đạo Phật giáo đấu tranh là do Việt cộng tổ chức và giựt dây.
Từ dinh Gia Long, đốc phủ Quách Tòng Đức, chánh văn phòng của Tổng thống gởi mật điện cho phó Tổng thống, các Bộ trưởng, giám đốc các cơ quan, đại biểu chánh phủ các miền, tỉnh trưởng, truyền lệnh của Ngô Đình Diệm:
"Hãy tạm thời hoà hoãn trong mọi trường hợp trước khí thế đang lên của Phật giáo, để chờ một phương sách tấn công hữu hiệu mới, sẽ được Tổng thống ban chỉ thị sau".
***
Một buổi sáng, Paulo Hiếu và giám đốc thông tin vào dinh yết kiến Ngô Đình Nhu:
- Bẩm cố vấn, tôi thấy không nên để bọn sư biến chùa Xá Lợi thành một nơi tuyên truyền chống chánh phủ mỗi ngày. Chúng bảo là nhà chùa liệng vỏ chuối cho chánh phủ dẫm lên mà ngã trượt, rồi giải thích cùng Phật tử là thế nào chánh phủ cũng đổ vì vụ Phật giáo.
Bộ trưởng Công dân vụ Paulo Ngô Trọng Hiếu rút khăn lau mồ hôi trên mặt béo phị, tức tối tiếp:
- Chúng nó lại huyễn hoặc dân chúng với trái tim của lão hoà thượng tự thiêu, bày cục thịt nướng lên bàn thờ cho Phật tử đến lạy, cúng tiền. Không thể để cho bọn đầu độc tiếp tục mê hoặc thiên hạ để làm loạn…
Ngô Đình Nhu trầm giọng lạnh lùng nói:
- Cần khuyến khích cho chúng nó làm tới nữa, chớ sao lại tính chuyện ngăn chặn? Toa coi kế hoạch ba điểm thì rõ.
Paulo Hiếu cầm lấy cuốn sổ tay của Ngô Đình Nhu đọc:
- Giai đoạn thứ nhất: gây phẫn uất căm hờn. Giai đoạn thứ hai, giả nhượng bộ trong khi vẫn khiêu khích khiến Phật tử uất hận đến cực độ gây nên bạo động. Giai đoạn thứ ba: nhân cơ hội đó mở cuộc đại tấn công chùa chiền, càn quét tăng ni Phật tử.
Paulo Hiếu ngạc nhiên thích thú kêu lên:
- Kế hoạch của ông cố vấn tuyệt quá! Thế này thì mới dẹp yên được bọn đầu trọc!
- Toa chớ có chủ quan. Lãnh đạo bọn sư là một tay ghê gớm lắm, mình mà không khéo thì nguy với nó.
Paulo Hiếu nhìn Ngô Đình Nhu một cách có ý nghĩa rồi nói:
- Bẩm cố vấn, hai vạn bức chân dung của ông cố vấn biểu in, tôi đã đốc thúc cho máy ốp-xét chạy ngay đêm xong rồi. Xin ông cố vấn ban chỉ thị để tôi thi hành.
Nhu im lặng đứng lên, chắp tay đi lại trong căn phòng, thấp giọng hỏi Paulo Hiếu:
- Các tấm hình Tổng thống ở mấy nơi công cộng, toa với thằng Cao Xuân Vỹ đã cho hạ xuống chưa?
- Bẩm cố vấn, việc này Cao Xuân Vỹ nói đã biểu Thanh niên cộng hoà lãnh để thi hành.
- Chiều nay đúng 4 giờ, toa với Cao Xuân Vỹ phải có mặt tại đây để nhận chỉ thị mới.
Ngô Đình Nhu quay về Tổng giám đốc Thông tin Phan Văn Tạo ngồi im lìm suốt buổi. Viên cựu tri huyện lên tiếng:
- Bẩm cố vấn, những lời biểu thị quý giá vừa rồi của cố vấn, em sẽ cho thông tin viết thành bài gởi đăng khắp các báo và phát thanh để phản công Phật giáo. Em có ý kiến bảo các nhật báo bán chạy ở đây mở mục "Diễn đàn dân chúng" để đăng những bức thư buộc tội Phật giáo, ký tên Phật tử, chơi lại nhà chùa, cố vấn dạy ra sao?
- Được, cần có một chiến dịch phản tuyên truyền Phật giáo thật rầm rộ, đại qui mô bằng đủ mọi cách để đánh lạc dư luận trong và ngoại quốc, hạ uy thế Phật giáo xuống. Phải chơi cả hai mặt chính trị và võ lực để sửa soạn cho biện pháp cuối cùng giải quyết Phật giáo chỉ trong 5 phút.
***
Trong chiếc áo hở cổ the hồng ôm sát người nổi bật bộ ngực hở và các đường cong uốn lượn trên người, Lệ xăng xái đi vào văn phòng Tổng thống, lúc 7 giờ sáng. Ngô Đình Diệm đang ngồi ký tập hồ sơ dày, ngẩng lên nhìn thấy cô em dâu lộng lẫy, ngào ngạt, nước hoa nồng nàn tiến lại, vẻ mặt không vui.
- Thím? Có việc chi mà thím bữa ni dậy sớm rứa?
- Anh coi, có tức không? Người cầm đầu Công giáo lại đi bênh Phật giáo mà chống mình, thiệt lạ quá?
- Ai cầm đầu Công giáo chống mình?
- Anh đọc bức thư luân lưu này thì rõ. Đức tổng giám mục Sài Gòn kêu gọi chúng mình tôn trọng tự do tín ngưỡng đó!
Giọng nói của Lệ mỉa mai kéo dài tiếp theo trong khi Diệm cau mày đọc bức thư của nàng trao tay:
- Hôm nọ, cha Lê Quang Oanh đã viết thư cho Tổng hội Phật giáo lên án chánh phủ là tàn bạo dã man, phản đạo đức, làm nhục quốc thể, nay lại Đức Cha Bình ra mặt phản đối, anh làm sao đó thì làm, chớ Đức Cha đã muốn bênh Phật giáo thì cho ra khỏi địa phận Sài Gòn mà hô hào!
Ngô Đình Diệm lắc đầu, thở dài:
- Thím nói như rứa không được. Đức Cha thuộc về giáo quyền, chớ chánh quyền đâu có đổi thay người cầm đầu các địa phận được!
- Tổng thống cầm đầu mà chịu thua các cha cầm đầu địa phận, vô lý! Mình có quyền can thiệp yêu cầu bên giáo hội là mình không bằng lòng cho người đứng đầu địa phận Sài Gòn chống lại chánh phủ?
- Trong thư luân lưu kêu gọi con chiên đoàn kết, tôn trọng tự do tín ngưỡng…
- Như vậy có khác nào chửi vô mặt chánh phủ, nói là mình chia rẽ, đàn áp tôn giáo? Anh mà sợ không dám đối phó thì người ta sẽ cậy thế làm tới nữa? Em được tin là có một số Cha người Âu ở Trung tâm Truyền giáo gởi thư sang Toà thánh yêu cầu Giáo hoàng can thiệp… Nếu anh không cương quyết thì rồi đây chính mình lại bị Vatican phản đối cho mà coi?
Diệm ngồi thừ người trước những lời thúc giục của em dâu, gượng nói:
- Thím biểu tôi cương quyết ra làm sao?
- Thì anh đừng có mềm yếu, cừ nhừ…
- Tôi đã nghe lời thím trục xuất một lúc 17 bác sĩ, giáo sư ngoại quốc họ về nước làm ồn lên, kể là họ đã mục kích tàn sát, khủng bố Phật giáo, nay thím lại đòi trục xuất cả Đức Cha khỏi địa phận Sài Gòn, ngoài quyền hạn của tôi, làm sao làm được mà thím cứ nói là tôi cừ nhừ?
Lệ bực tức, bất chấp cả sự có mặt của đốc phủ chánh văn phòng ngồi ở cuối phòng, giận lẫy nói:
- Anh nói anh không cừ nhừ, thì cứ cương quyết như Đức Cha ở Huế đi coi, dám nói dám làm? Tôi quyết không lùi bước đối với bọn cuồng tín áo cà sa lẫn bọn phản động đội lớp áo
Cô gái vào độ ngoài hai mươi tuổi, đứng bên cạnh vị Cố vấn chỉ đạo miền Trung, như một người con đứng cạnh cha, song Cẩn nhìn nàng mến say như một người tình.
- Hoàng tươi lên cho ta vui với!
Thiếu nữ tên Hoàng ngượng cười, nói:
- Dạ, thưa cậu, con có buồn chi đâu…
- Đừng xưng con, ta dặn hoài mà không nhớ, Hoàng cứ xưng em kẻo ta giận chừ.
- Dạ, Hoàng xưng em với cậu, người ngoài nghe được người ta cười cho.
- Ai cười thì ta chém đầu?
- Nhưng mà…
Không nhưng mà gì hết. Ta đã thương Hoàng thì phải để cho ta thương, không được trái ý ta nghe không?
- Dạ…
Thanh Hoàng là con gái một vị tôn thất dòng Tuy Lý ở Vỹ Dạ, một nhà đại gia đất cựu đế đô đã bị ép duyên phải lấy người con trai hoang của Ngô Đình Cẩn. Song khi mới về nhà chồng, sắc đẹp của cô nữ sinh Đồng Khánh, Thanh Hoàng lọt vào mắt của Cố vấn chỉ đạo miền Trung, và cậu bắt con dâu trưởng hầu hạ mình thay vì hầu hạ người chồng trẻ tuổi.
Để cho sự gần gũi với Thanh Hoàng khỏi bị con trai không chánh thức cản trở, Ngô Đình Cẩn gởi cậu con trai hoang sang sứ quán Việt Nam ở Luân Đôn, yêu cầu người anh sứ quán lưu động giữ lại bên ấy.
Cuộc tình duyên loạn luân giữa bố chồng với nàng dâu diễn ra khiến cho Thanh Hoàng xấu hổ, khốn khổ, một lần định đâm đầu xuống sông nơi Bến Ngự. Ngô Đình Cẩn hay được ngăn lại, hăm doạ:
- Nếu Hoàng tự tử thì ta cũng buồn rầu mà chết, nhưng trước khi chết thì ta giết hết cha mẹ anh em Hoàng cái đã.
Cô dâu bất đắc dĩ trở thành người tình của cha chồng đành ngậm đắng nuốt cay, ngày đêm phải hầu hạ bên lãnh chúa miền Trung. Cẩn say mê Thanh Hoàng đến độ không cho nàng rời mình một bước, và có bận người đẹp về nhà thăm cha mẹ, Cẩn không ăn cơm được, bọn thuộc hạ phải đi triệu nàng về ngay.
Cả đời chỉ chung đụng với đầy tớ gái, và có được ba người con trai với các người hầu mụ Luyến, nhưng Cẩn không công khai nhìn nhận làm con chính thức, mà chỉ nhận là con nuôi.
Thấy người đẹp thường âu sầu, "cậu" ta ra lệnh cất một dinh nghỉ mát ở cửa biển Thuận An, một dinh ở trên núi Bạch Mã, để đưa Thanh Hoàng đi du ngoạn, hoặc ngồi thuyền lên nguồn câu cá, đến lăng các vua nghỉ trưa. Mỗi lần xê dịch bọn thuộc hạ huy động cả đại đội binh sĩ và công an mật vụ đi mở đường, canh phòng an ninh cho "cậu" cùng cô tình nhân bất đắc dĩ đi chơi.
Hồ Đại lấy ở túi áo tờ giấy rô-nê-ô cầm hai tay dâng lên Ngô Đình Cẩn.
- Báo nói chi, mi đọc cho ta nghe!
- Dạ, bẩm cậu, đây là bài trích trong một tờ báo Anh xuất bản ở Hương Cảng HONG KONG TIGER STANDARD viết như vầy:
"Trong một cuộc hội nghị tôn giáo quốc tế, tổng giám mục họ Ngô đã không ngần ngại đọc diễn văn nói về sự phát triển Thiên Chúa giáo ở Việt Nam đã đến giai đoạn cực thịnh. Ông nhấn mạnh rằng Phật giáo Việt Nam đã tự huỷ diệt lần mòn và cho tới nay không còn dấu hiệu gì chứng tỏ đó là một tôn giáo đang còn sinh hoạt.
Một mục sư Tin Lành đã hoạt động tại Việt Nam trong 12 năm qua cho biết muốn dâng công với Toà thánh Vatican để chiếm chức Hồng Y hay nuôi tham vọng trở thành giáo chủ Việt Nam giáo, tương tự như Anh quốc giáo?
Ngô Đình Cẩn đập tay xuống bàn:
- Tịch thu và cấm tờ báo đó cho tao!
- Bẩm cậu, tờ báo này không có bán ở xứ mình? Đây họ chỉ sao lại rồi in rô-nê-ô theo kiểu truyền đơn. Con còn bắt được bài báo này nữa, của tờ Journal de Genève, mà bọn Phật giáo ở đại học đã dịch lại để phổ biến, xúc phạm Đức Cha.
- Mi dọc cho tao nghe thử!
- Dạ, bài này dài lắm, đoạn nói về Đức Cha như sau: "Giáo hoàng Jean XXIII nhận thấy lối đạo xung phong của gia đình họ Ngô ít có tính chất Thiên Chúa giáo nên đã hai lần từ chối trao mũ Hồng Y cho giám mục họ Ngô, mặc dầu bao nhiêu sự vận động nài ép cạnh Đức Giáo hoàng".
Ngô Đình Cẩn tức tối chửi thề:
- Tổ cha nó nói phạm thượng! Thằng mô viết đó có đây thì tao lấy đầu liền?
Phan Quang Đông thưa:
- Bẩm cậu, bọn sinh viên Phật tử lộng hành với đám thầy chùa ở Từ Đàm còn cung cấp tài liệu cho bọn nhà báo ngoại quốc, nói rằng tại miền Trung đã có mấy ngàn gia đình bị cưỡng bách tôn giáo và ai không chịu theo đạo thì bị tù đày, giết chóc, vu cho là Việt cộng. Rồi nào là công chức, quân nhân theo Công giáo thì được ưu đãi, chánh quyền địa phương công khai xúc phạm Phật giáo. Bẩm cậu, nhân dịp ngày Phật Đản nay mai đây, con xin lệnh cậu để làm cho không thất kinh, hết dám ngo ngoe nữa.
Hồ Đại góp lời:
- Bẩm cậu, theo lời yêu cầu của Đức Cha mà Tổng thống ra lệnh cấm treo cờ Phật giáo trong ngày Phật Đản, thì con cho là bọn Thầy Chùa có mọc một trăm tay cũng không dám chống lại ta.
Đặng Sĩ phụ hoạ:
- Bọn thầy chùa mà xúi bọn Phật tử làm lộn xộn thì đã có súng và lựu đạn nói chuyện với chúng!
Ngô Đình Cẩn tựa vào gối dựa, uể oải nói:
- Thôi được, mấy đứa bay về mà lo liệu rồi có chi thì tâu cho tao biết. Tao ngồi lâu nghe mỏi lưng lắm. Đứa mô ra đấm bóp cho tao đây! Mụ Luyến mô rồi! Thanh Hoàng mô?
Mấy thuộc hạ thân cận ra về trong lúc tên hầu cận cùng mụ Luyến xúm lại đấm bóp, Thanh Hoàng đưa trầu vào tận miệng của lãnh chúa miền Trung.
Giữa lúc ấy tại dinh Gia Long, Ngô Đình Diệm và vợ chồng người em cố vấn cùng Bộ trưởng Công dân vụ Paulus Hiếu đang bàn bạc chung quanh hai bức thư của ông anh tổng giám mục ở Huế yêu cầu Tổng thống ra lệnh hạ cờ Phật giáo.
Lệ nhìn anh chồng ngồi im lặng nặng nề trong khi chồng nàng chắp tay sau lưng đi đi lại lại, nói:
- Bọn Phật giáo muốn lợi dụng ngày Phật Đản để phô trương thanh thế, chứng tỏ là họ chiếm đa số trong dân chúng. Nếu mình cứ để cho họ tự do, họ được thể huy động quần chúng tín đồ làm hậu thuẫn rồi gây áp lực với chánh quyền thì về sau rầy rà lắm. Mới đây, khánh thành một tượng Phật ngoài Cấp, họ đã ùn ùn kéo nhau đi đầy đường tràn ngập cả Vũng Tàu chứng tỏ là một lực lượng đông đảo có tổ chức, có người điều khiển. Về mặt chính trị đó là một điều cần phải ngăn ngửa, về mặt tôn giáo lại càng phải chặn đứng ngay.
Ngô Đình Nhu ngừng lại lôi mấy bức thư trong túi ra nói tiếp:
- Đức cha vừa ăn mừng lễ Ngân khánh ngoài Quảng Trị, mà tại La Vang cờ Phật giáo lại treo nhiều hơn cờ Công giáo, như vậy là có phải bọn Phật giáo cố ý nhân ngày lễ Phật giáo thống nhất để gián tiếp khiêu khích không? Bây giờ đang lúc Đức Cha vận động lên chức Hồng Y, phái đoàn Toà thánh sắp qua Huế điều tra, mà họ thấy cờ Phật giáo treo đầy cả thành phố thì có phải tỏ ra lời nói Đức Cha trình với Toà thánh rằng đa số dân chúng Việt Nam theo đạo Công giáo là bịa đặt không? Như vậy, dù muốn dù không mình cũng phải ra lệnh cho tỉnh trưởng Thừa Thiên cấm treo cờ Phật giáo mới được. Huống chi đã có thư của Đức Cha viết cho anh, cho tôi yêu cầu nữa.
Lệ tiếp theo lời chồng:
- Ở đây mình không ra lệnh cấm thì ở Huế chú Cẩn cũng không triệt hạ cờ Phật giáo có phải là mình làm mất lòng Đức Cha không?
Paul Hiếu lên tiếng phụ hoạ:
- Bẩm Tổng thống, thưa ông cố vấn, con thấy là cần phải hạ cờ Phật giáo rồi, nhưng để tránh tiếng là chánh phủ kỳ thi tôn giáo, trong lệnh Tổng thống cứ nói chung là cấm treo giáo kỳ thì người ta sẽ không nói được là chỉ nhắm riêng Phật giáo mà thôi.
***
Hai hôm trước ngày Phật Đản, Phật tử ở Huế đang sửa soạn treo cờ, dựng đài để mừng ngày lễ trọng đại, thì vào lúc quá ngọ chiếc xe chở vị tỉnh trưởng Thừa Thiên kiêm thị trưởng Huế chạy đến ngừng trước chùa Từ Đàm.
Tỉnh trưởng họ Nguyễn là một Phật tử, vào gặp Thượng toạ Thích Trí Quang, ấp úng nói:
- Chúng tôi được lệnh của ông Cố vấn chỉ đạo miền Trung chuyển lời cùng Thượng toạ yêu cầu ban tổ chức lễ Phật Đản kêu gọi Phật tử đừng treo cờ Phật giáo trong dịp lễ này.
Thượng toạ Thích Trí Quang không khỏi ngạc nhiên trước quyết định lạ lùng ấy, đáp:
- Ông tỉnh trưởng có thể cho chúng tôi biết lý do gì mà cấm Phật tử treo giáo kỳ trong ngày Phật Đản không?
Viên tỉnh trưởng lắc đầu ra về. Đến 8 giờ tối ngày hôm ấy Thượng toạ Thích Trí Quang lại nhận được một bức sao công điện của văn phòng Tổng thống phủ gởi cho tỉnh trưởng Thừa Thiên ra lệnh cấm treo giáo kỳ trong tất cả mọi cuộc lễ tôn giáo.
Tin cấm treo cờ Phật giáo loan đi nhanh chóng trong các giới Phật tử Huế. Tại chùa Từ Đàm, đại bản doanh của Phật giáo đồ, các nhà lãnh đạo Phật giáo họp, bàn cách ứng phó. Quần chúng Phật tử bắt đầu xôn xao.
Bức công điện của Tổng thống họ Ngô, mặc dầu lời lẽ có tính cách chung đối với các tôn giáo, nhưng lệnh triệt hạ giáo kỳ hai hôm trước ngày Phật Đản, rõ ràng là nhắm hạ uy thế Phật giáo, không còn ngờ vực gì nữa.
Sáng ngày mồng 7 mấy thượng toạ đi gặp nhà cầm quyền địa phương và đánh điện phản đối quyết định của chánh phủ Sài Gòn.
Viên tỉnh trưởng Phật tử cùng các vị lãnh đạo Phật giáo tìm ra một giải pháp thoả hiệp:
- Cảnh sát sẽ yêu cầu dân chúng đừng treo cờ Phật giáo, nhưng nếu dân chúng không nghe theo thì cũng không sao.
Đến hai giờ chiều, cả thành phố Huế bỗng nhốn nháo lên trong căm phẫn. Từ dinh cậu ở Phú Cam, lệnh truyền ra cho mấy nhân viên công lực đi khắp mọi ngả đường trong thành phố triệt hạ cờ Phật giáo.
Những lá cờ bảy sắc bị gỡ, xé, chà đạp, và một số Phật tử chống cự lại việc cấm treo cờ bị bắt đến bót cảnh sát.
Không khí sôi động thúc đẩy Phật tử ra đường lũ lượt theo các ngả ra đến chùa Từ Đàm. Quần chúng tín đồ quyết liệt đòi bảo vệ tự do tín ngưỡng. Mấy thượng toạ đến toà tỉnh trưởng để đề đạt nguyện vọng của Phật giáo đồ.
Viên tỉnh trưởng cho người ra nói đi vắng, song các vị Thượng toạ cứ ở lại chờ, và đám dân chúng mỗi lúc một thêm đông, như những làn sóng cuồn cuộn tràn ngập toà tỉnh trưởng. Một giờ sau viên tỉnh trưởng hiện ra, tỏ thái độ rất hoà nhã giải thích rằng các cấp thừa hành đã lầm cái lệnh của ông, và đảm bảo là việc hiểu lầm đáng tiếc sẽ không còn tái diễn nữa.
Đám đông Phật tử nghe lời khuyên nhủ của các Thượng toạ bình tĩnh ra về trong một không khí nặng nề đầy đe doạ.
Trong khi ấy, tại tư dinh họ Ngô ở Phú Cam, một cuộc họp khẩn được triệu tập, đặt dưới quyền chủ toạ của Ngô Đình Cẩn gồm đám tay chân đắc lực: trùm mật vụ miền Trung Phan Quảng Đông, bí thư Cố vấn chỉ đạo Hồ Đắc Vọng, phó tỉnh trưởng nội an kiêm quân vụ thị trấn và tiểu khu trường Thừa Thiên Đặng Sĩ, giáo sư "thấy xuất" Lê Công liên lạc viên đặc biệt giữa cố vấn miền Trung và người anh đương kim tổng giám mục địa phận Huế.
Cuộc họp mật đã đưa đến kết luận không nhượng bộ trước áp lực của Phật giáo dùng đám đông để uy hiếp chánh quyền.
Thế rồi cố vấn miền Trung mở cuộc tiếp kiến phái đoàn lãnh đạo Phật giáo trước sự hiện diện của Bộ trưởng nội vụ Bùi Văn do Ngô Đình Diệm phái ra để điều tra tình hình tại chỗ, cam kết:
- Với tư cách Cố vấn chỉ đạo miền Trung, tôi xin hứa chắc với quý vị là tôi sẽ ra lệnh thi hành hoãn công lệnh của văn phòng Tổng thống về việc cấm treo cờ Phật giáo trong ngày lễ Phật đản.
Trong khi đó cảnh sát thành phố Huế được lệnh khẩn cấp đi các nơi buộc phải hạ hết cờ Phật giáo xuống. Trên khắp ngả đường, dân chúng Phật tử treo cờ, đèn lồng, bày hương án, bát vọng và dựng khải hoàn môn đều kinh ngạc xôn xao trước lệnh phải tíiệt hạ gấp rút.
Ban tổ chức lễ Phật Đản vội đến tiếp xúc với ông tỉnh trưởng, được nghe giải thích:
- Cảnh sát viên đã hành động sai với khẩu lệnh của thượng cấp chỉ đi kêu gọi đồng bào hãy vui lòng hạ cờ Phật giáo nhưng nếu không chịu thì thôi.
Viên tỉnh trưởng cho hai xe phóng thanh của Thông tin chạy đi loan báo trong thành phố cờ và đến Phật giáo vẫn được treo.
Mâu thuẫn ngấm ngầm giữa chánh quyền họ Ngô và Phật giáo tạm ngưng trước ngày rằm Phật Đản. Nhưng vào hồi nửa đêm, Ngô Đình Cẩn sắp sửa lên giường thì thấy trùm mật vụ Phan Quang Đông vào tâu:
- Bẩm cậu, con vừa được nhân viên báo cáo cho hay là ngày mai bọn Phật giáo sẽ biểu tình, trưng nhiều khẩu hiệu khiêu khích, chống chính quyền, xin lệnh cậu để đối phó với chúng nó.
- Chúng nói muốn sinh sự thì cứ liệu đó mà làm. Để tới mai coi đã! Tao mệt rồi, để tao đi nằm. Thôi, cho mi về đi.
Sáng ngày Phật Đản, thành phố Huế tràn đầy thiện nam tín nữ, và con đường từ chùa Diệu Đế qua cầu Tràng Tiền đến chùa Từ Đàm, đoàn người rước Phật đông đảo diễu hành trong trật tự, im lặng với các tấm biểu ngữ bày tỏ nguyện vọng của Phật giáo đồ.
Từng lúc các biểu ngữ biểu lộ sự bất mãn của Phật tử được trưng lên: "Phản đối chánh sách bất công, gian ác", "Phật giáo đồ nhất trí bảo vệ chính pháp dầu phải hy sinh", "Đã đến lúc chúng tôi bắt buộc phải tranh đấu cho chủ trương tôn giáo bình đẳng. Chúng tôi không từ chối mọi hy sinh nào".
Các Thượng toạ ra lệnh hạ các biểu ngữ có tính cách quá khích.
Tầng tầng lớp lớp dân chúng Phật tử như những làn sóng ngầm nối theo nhau tràn về chùa Từ Đàm.
Trong khi đó Đức Cha Ngô Đình Thục ngồi tại toà Tổng giám mục bên bờ sông Hương liên tiếp nhận được những tin tức về các biến chuyển cuộc lễ rước Phật mà Đức Cha với nhận đinh của kẻ cầm đầu tinh thần của gia đình họ Ngô đã tường thuật lại như sau:
"Chính Thượng toạ Thích Trí Quang đã ra lệnh cho các khuôn hội sắm các biểu ngữ nói trên trong cả đêm áp lễ Phật Đản. Ngày Phật Đản trên chùa Từ Đàm, lễ cung nghinh có gì đặc biệt, tôi xin trình bày:
Khi đoàn rước Phật đã vào trong sân chùa, các quan khách mới tiến vào. Làm lễ dâng hương xong, vị hoà thượng chánh lễ yêu cầu Thượng toạ Quang giải thích cho tín đồ biết việc "hạ cờ" Phật giáo hôm qua.
Trước máy vi âm, ông Quang nói: "Hôm nay là ngày lễ cung nghinh rước Đức Phật, nhưng chúng tôi không ngờ lại hoá ra một cuộc biểu tình".
Ông Quang đọc lớn trước máy vi âm cho công chúng cả thành phố Huế nghe vì có loa đặt khắp chùa Từ Đàm, trên cây dương liễu cao vút, mỗi lần đọc tiếng hoan hô la ó và vỗ tay vang dậy, nghe khắp thành phố.
Ông Quang ra lệnh như sau: "Lấy tư cách Hội trưởng hội Phật giáo Trung phần, tôi ra lệnh cho các bạn hữu từ nay về sau cứ treo cờ Phật giáo tại các chùa chiền khuôn hội cũng như tại tư gia đúng theo thông tư của bộ nội vụ. Đó là lệnh của ông Hội trưởng ra lệnh cho con dân Phật tử và tôi xin chịu gánh lấy cả trách nhiệm và hậu quả của việc này trước chánh phủ".
Tối ngày Phật Đản dưới ánh trăng rằm, trên các nẻo đường từ Nam Giao, An Cựu, Vỹ Dạ, Kim Long, Gia Hội… dân chúng Phật tử lũ lượt kéo nhau đổ về phía Đài phát thanh trên hữu ngạn sông Hương. Lớp lớp sóng người tuôn đổ tới đây để nghe buổi phát thanh đặc biệt về Phật giáo theo chương trình đã loan báo, bắt đầu từ 20 giờ.
Số người mỗi lúc một thêm đông tràn ngập cả khoảng rộng trước sân đài, không khí đợi chờ mỗi lúc càng khẩn trương, đám đông bắt đầu sôi động khi đã thấy quá giờ phát thanh dành cho Phật giáo vẫn nghe các điệu nhạc ngoại quốc.
Tại dinh Phú Cam, tin tức, điện thoại tới tấp cấp báo tình hình trước Đài phát thanh. Lãnh chúa miền Trung đang họp mật cùng phó tỉnh trưởng nội an, trưởng ngành mật vụ, bí thư Cố vấn chỉ đạo.
- Bẩm cậu, bọn Phật tử muốn lợi dụng buổi phát thanh này để biểu tình, khiêu khích chính phủ…
- Bẩm cậu, Phật giáo muốn chiếm Đài phát thanh.
- Bẩm cậu, chúng nó muốn làm loạn, phải trị thẳng tay mới được!
Những lời thúc giục vào phút chót và lệnh trên đã dặn dò khiến Ngô Đình Cẩn không chần chừ nữa.
- Bãi bỏ buổi phát thanh đặc biệt của Phật giáo truyền thanh tại buổi lễ sáng nay ở chùa Từ Đàm!
Ban hành lệnh thiết quân luật kể từ 20 giờ.
Giải tán bằng quân lực trong trường hợp Phật tử biểu tình phản kháng.
Thấy vắng mặt viên tỉnh trưởng, Cố vấn chỉ đạo miền Trung nói với thiếu tá Đặng Sĩ, phó tỉnh trưởng nội an:
- Có huy động quân đội thì nên hỏi qua trước ông tỉnh trưởng và thiếu tướng tư lệnh. Mà có đem lính giải tán Phật tử thì làm cho khéo nghe?
Được lệnh của cậu, Đặng Sĩ lập tức đem xe về quân vụ thị trấn, ra lệnh cấm trại binh sĩ một trăm phần trăm, và tập trung tại doanh trại tiểu khu Thừa Thiên một đại đội thuộc trung tâm huấn luyện, một trung đội ứng biến, một chi đội cơ giới, một chi đội cao xạ, một tiểu đội hiến binh và một tiểu đội quân cảnh đặt dưới quyền chỉ huy trực tiếp của họ Đặng.
Đặng Sĩ ra lệnh phát cho mỗi quân nhân bốn trái lựu đạn hoá học, đồng thời bắt tất cả sĩ quan và binh lính lột bỏ hết phù hiệu cấp bực chức vụ và binh chủng để đi theo mình. Đặng Sĩ dẫn đầu đoàn quân hùng hổ tiến về phía Đài phát thanh.
Tại đây, đám đông mỗi phút càng thêm đông, hàng vạn người xôn xao như biển động giữa vòng rào cảnh sát giữ trật tự.
Thượng toạ Thích Trí Quang rẽ đám đông Phật tử vào dài nói rõ lý do ngưng buổi phát thanh về Phật giáo ban đầu được nhân viên cho biết là vì máy móc hư hỏng, nhưng rồi nói quanh không xong, viên phụ tá giám đốc đành thú thật: "Có lẽ vì tinh thần buổi lễ sáng nay ở chùa Từ Đàm có những sự đụng chạm đáng tiếc, chánh quyền không cho phát thanh".
- Chánh quyền đây là ai?
Trong đầu óc vị lãnh đạo Phật giáo không nghĩ đến những chiếc bóng đen sau lưng lãnh chúa miền Trung, liền bước ra tuyên bố với đám đông Phật tử đang xôn xao chờ đợi:
- Toàn thể đạo hữu cố chờ, tôi thay mặt toàn thể phật tử để tranh đấu đòi chánh quyền địa phương cho phát thanh chương trình Phật giáo. Cuộc tranh đấu phải diễn ra trong tinh thần kỷ luật, trật tự theo đường lối bất bạo động ngàn xưa của Phật giáo. Chúng ta có chánh nghĩa, phải thắng. Không phát thanh bây giờ thì mười lăm phút, nứa giờ sau, thế nào cũng tranh đấu phát thanh được. Tôi thay mặt toàn thể Phật giáo để tranh đấu cho đến cùng, các đạo hữu hãy giữ bình tĩnh.
Biển người xôn xao bỗng im lặng lắng nghe rồi vang động những tiếng hưởng ứng lời Thượng toạ. Mấy thanh niên Phật tử quá khích trèo lên nóc nhà Đài phát thanh treo cờ Phật giáo, bị Thượng toạ ngăn cản lại.
Giữa không khí nóng sốt cao độ, bỗng có tiếng từ xe phóng thanh oang oang yêu cầu dân chúng ra về vì thiết quân luật đã ban hành.
Những tiếng la ó đả đảo từ đám đông nổi dậy. Phòng điện thoại Đài phát thanh nhắn Thượng toạ Thích Trí Quang vào nói chuyện với ông tỉnh trưởng Thừa Thiên kiêm thị trưởng thành phố Huế. Vị lãnh tụ Phật giáo trở ra, đến máy vi âm, vẻ mặt thất vọng, loan báo với đám đông:
- Ông tỉnh trưởng vừa gọi điện thoại cho hay là không thể thoả mãn nguyện vọng của chúng ta và ông có nhã ý đến đây để gặp tôi và đồng bào. Hy vọng rằng cuộc nói chuyện giữa tôi và ông tỉnh trưởng sẽ đưa đến những kết quả tốt.
Các tăng ni và thanh niên Phật tử nắm tay nhau làm thành một hàng rào danh dự để đón tiếp ông tỉnh trưởng sắp đến. Tỉnh trưởng họ Nguyễn đã lánh mặt từ chiều để khỏi phải dự chứng những cảnh éo le khó xử đối với ông, là một Phật tử, và là một nhân viên của chánh quyền nhà Ngô, tỉnh trưởng theo lối cửa sau Đài phát thanh đi vào phòng vi âm, giữa lúc đám xe vòi rồng bắt đầu xịt nước vào đám đông Phật tử sôi động ở trước Đài phát thanh.
Trước cảnh hỗn loạn kêu la của đám đông chen lấn chạy tán loạn tránh vòi nước xối xả chĩa vào giải tán, Thích Trí Quang lên tiếng:
- Yêu cầu ông tỉnh trưởng nhân danh chánh quyền ra lệnh cho nhân viên công lực ngừng xịt nước để đồng bào thong thả ra về, giải tán trong trật tự.
Tỉnh trưởng họ Nguyễn ngỏ lời kêu gọi trước máy vi âm, song các vòi rồng vẫn tiếp tục xối mạnh nước vào đám đông mỗi lúc càng hỗn loạn. Thanh niên Phật tử phản ứng bằng cách ném đá vào toán quân xịt nước hăng say tấn công dân chúng bằng vòi rồng.
Trong náo loạn sôi nổi hai xe xịt nước vẹt đám đông, mở đường cho một chiến xa tiến vào trước Đài phát thanh. Đặng Sĩ oai vệ đầy sát khí, tay cầm khẩu súng lục đưa cao giữa mấy binh sĩ hợm súng cắm lưỡi lê dẫn đầu đoàn quân cơ giới võ trang.
Từ đám đông những tiếng la hét, hô đả đảo bắt đầu vang động:
- Đả đảo chánh quyền xuyên tạc!
- Đả đào đàn áp Phật giáo!
- Đả đảo chánh sách bất công gian ác?
- Đả đảo độc tài gia đình trị!
Chiếc chiến xa như hiện thân của tử thần lừ lừ tiến vào đám người sôi động đó, đám người không có trên tay một tấc khí giới, và nghiến lên trong những tiếng kêu thét rùng rợn…
***
Sau đêm rằm náo động đẫm máu trên bờ sông Hương, kinh thành Huế thức dậy trong một cảnh tượng khẩn trương dầy đe doạ.
Hồi 7 giờ rưỡi sáng, thiếu tá Đặng Sĩ triệu tập một hội nghị quân sự khẩn cấp tại quân vụ thị trấn, ra lệnh thi hành đàn áp Phật giáo, trong trường hợp có biểu tình phản kháng.
Các lực lượng thiết giáp xa, xe lội nước, nhảy dù, biệt động khu, bảo an tập trung đông đủ trước tiểu khu Thừa Thiên được đặt trong tình trạng báo động, biểu dương lực lượng, sẵn sàng tác chiến. Nhiều toán lính Nùng, Miên súng ngắn lưỡi lê rầm rập đi tuần hành trong thành phố. Cảnh sát võ trang tiểu liên và lựu dạn cay tấn công ở các ngả đường, công an mật vụ phân tán trà trộn vào đám đông dân chúng từ các hướng đổ về Đài phát thanh.
Đám đông Phật tử từng từng lớp lớp cuồn cuộn tràn ngập cả khoảng trống ở dốc cầu Tràng Tiền trước đài, đầy cả khu vườn hoa Bảo Đại ở tả ngạn sông Hương.
Giữa không khí nóng sốt của quần chúng, Phật tử mỗi lúc một thêm đông, âm thầm quyết liệt, mọi người chờ đợi cam kết giải quyết của tỉnh trưởng đại diện chánh quyền đã hứa hẹn sau vụ đàn áp đổ máu.
Trên nền trời trong vắt bỗng xuất hiện từng đoàn máy bay khu trục đeo đầy phi đạn dưới hai cánh, đâm sà xuống trên đầu dân chúng, lướt qua những ngọn cây phượng đã chớm nở hoa màu đỏ máu.
Trong tiếng động cơ vang dội của các phi đoàn bay lượn rất thấp, những đoàn xe thiết giáp, xe mười bánh chở đầy lính võ trang xuất hiện rầm rầm theo tiếng kèn rú chạy qua giữa đám đông.
Những biểu ngữ kẻ vội vã trưng lên trong đám Phật tử từ các khuôn hội kéo về biểu tình ở trung tâm thành phố.
- Hãy giết chúng tôi đi!
- Hãy thường mạng những người đã chết?
- Lấy cái chết để bảo vệ tín ngưỡng!
Những tiếng hô "đả đảo bọn khát máu" vang dậy trên hai bờ sông Hương át cả tiếng máy bay và tiếng thiết giáp đang bao váy đám đông sôi động.
Trước tình thế khẩn trương cực độ giữa đám đông dân chúng Phật tử đòi chết vì đạo và binh sĩ họ Ngô sẵn sàng đàn áp, viên tỉnh trưởng vội lên chùa Từ Đàm gặp Thượng toạ Thích Trí Quang.
- Xin thầy khuyên nhủ cho đồng bào Phật tử giải tán chờ phái đoàn chính phủ Sài Gòn giải quyết.
- Tôi cũng yêu cầu ông tỉnh trưởng can thiệp với thiếu tướng tư lệnh quân khu I ra lệnh cho máy bay, xe tăng, quân lính rút lui đi.
Sự nhân nhượng thoả hiệp giữa đại diện chánh quyền và lãnh tụ Phật giáo tạm thời ngưng lắng cuộc đấu tranh mãnh liệt của Phật tử Huế và quyết tâm đàn áp của anh em họ Ngô ở miền Trung.
Sáng hôm sau tại chùa Từ Đàm, Thượng toạ Thích Trì Quang chánh thức triệu tập một cuộc họp khoáng đại quần chúng Phật tử.
Khắp các nẻo đường đưa đến đại bản doanh Phật giáo có đến hàng vạn tín đồ tấp nập kéo đến tập trung trước chùa để nghe vị lãnh tụ hướng dẫn cuộc tranh đấu chủ trương bất bạo động nhưng cương quyết thách đố với bạo lực.
Năm nguyện vọng được nêu ra:
1. Yêu cầu chánh phủ thu hết vĩnh viễn công điện triệt hạ cờ Phật giáo.
2. Phật giáo được hưởng quyền bình đẳng tôn giáo như các Hội truyền giáo Thiên Chúa.
3. Chấm dứt tình trạng khủng bố bắt bớ tín đồ Phật giáo.
4. Phật giáo được tự do truyền đạo và hành đạo.
5. Chánh phủ phải đền bồi xứng đáng cho những người bị chết oan vô tội và kẻ chủ mưu giết hại phải bị trừng trị đúng mức.
Trong khi đó ở Sài Gòn, tại chùa Xá Lợi, tổng hội Phật giáo mở cuộc họp bất thường. Thượng toạ Thích Tâm Châu nhân danh phó hội chủ lên tiếng hưởng ứng kêu gọi qua một bức tâm thư gởi cho toàn thể Phật giáo đồ.
"Phật tử chúng ta mấy năm gần đây bị chôn sống, bị vu khống, bị lưu đày, bị thiên cư, bị nhục mạ, ngày nay lại thêm một cái tát đau đớn nữa là lá cờ Phật giáo quốc tế - linh hồn Phật giáo - bị huỷ bỏ ngay ngày kỷ niệm đấng giáo chủ của chúng ta để đến nỗi cuộc hy sinh vì đạo đã phải diễn ra tại Huế, dưới họng súng của viên thiếu tá phó tỉnh trưởng Thừa Thiên, tám Phật tử bị giết, mấy mươi Phật tử bị thương vì bảo vệ lá cờ Phật giáo. Giờ đây, toàn thể Phật giáo đồ, không phân biệt xuất gia, tại gia, người Việt hay ngoại kiều, hễ ai còn nhiệt tâm vì đạo, chúng ta hãy tự bình tĩnh, luôn luôn muôn người như một sẵn sàng bảo vệ đạo, chết vì đạo, chắp tay hướng lên Đức Phật, bước dài trên con đường tử đạo, mà nguyện rằng: "Chúng tôi sẵn sàng bình tĩnh, trật tự, quyết hy sinh cho đạo theo sự hướng dẫn của Tổng hộ; Phật giáo, noi gương các Phật tử tại Huế đã bỏ mình vì lá cờ Phật giáo".
Trước khí thế tranh đấu của Phật giáo từ Huế lan tràn vào đến thủ đô Cố vấn chính trị Tổng thống triệu tập cuộc họp tìm cách đối phó. Chầu quanh Ngô Đình Diệm có Ngô giám mục từ Huế bay vào, vợ chồng Ngô Đình Nhu các Bộ trưởng nội vụ…
Nhu nói:
- Bọn thầy chùa muốn lợi dụng việc ở Huế để gây áp lực với chánh phủ, nếu chúng ta nhân nhượng thì chúng nó làm tới. Tôi chủ trương phải thẳng tay đối phó. Phật giáo tuy đông nhưng thiếu tổ chức, thiếu cán bộ, ta cứ đập tan mấy tên lãnh đạo đầu não thì phong trào xẹp ngay.
Lệ tiếp theo lời người chồng cố vấn:
- Với bọn Bình Xuyên mình còn đánh cho tan, huống chi với bọn đầu trọc tay không này, mình sợ chi mà anh Tổng thống còn do dự cứ muốn thu xếp tử tế với họ. Em thấy đúng như lời Đức Cha nhận định là mình không nhân cơ hội này mà dẹp thì phong trào Phật giáo sẽ phát triển lớn mạnh, lấn lướt cả bên mình.
Paulo Hiếu, Bộ trưởng Công dân vụ, lên tiếng:
- Bầm Đức Cha bẩm tổng thống, bẩm ông bà cố vấn, con thấy là bọn Phật giáo áp dụng sách lược tranh đấu theo lối Cộng sản, mình cũng phải dùng thủ đoạn mà đối phó mới được. Về phương diện chánh thức, Tổng thống cứ trì hoãn kéo dài không giải quyết những yêu sách nguyện vọng của họ, còn một mặt thì thi hành chánh sách khủng bố, cô lập bịt miệng họ lại. Họ đã nói là mình "khủng bố tín đồ Phật giáo" thì cần phải cho họ biết tay…
Thấy anh ngồi im lặng, Ngô Đình Nhu nói:
- Đức Cha với anh Tổng thống để tôi tính kế hoạch chơi lại chúng nó cho.
Ngô giám mục lạnh lùng nói:
- Chúng ta không thể lùi bước được nữa. Bọn Thích Trí Quang loan truyền ở Huế là chính tôi đã ngầm ra lệnh cho xe tăng mở cuộc đàn áp Phật tử trước Đài phát thanh. Tôi sẽ đăng đàn diễn thuyết để đánh tan những lời buộc tội đó và sẽ vạch rõ bộ mặt bạo động khiêu khích của Thích Trí Quang.
Paulo Hiếu phụ hoạ:
- Bẩm Đức Cha dạy rất phải. Bọn Phật giáo là kẻ thù của chúng ta, cần phải tiêu diệt!
Bộ trưởng nội vụ Bùi Văn lên tiếng:
- Bẩm Đức Cha, bẩm Tổng thống, bẩm ông bà cố vấn, con đã từ bỏ đạo Phật và mới rửa tội xong, con xin có ý kiến về việc đối phó với Phật giáo phản động như vầy: cho huy động cảnh sát đã chiến, công an mật vụ, công an xung phong, Thanh niên cộng hoà, lực lượng đặc biệt võ trang, mang máy truyền tin để canh gác ngăn chặn Phật tử lui tới các chùa, khám xét sư ni đi ngoài đường, mặt khác cho theo dõi để khủng bố hoặc bắt cóc các sư cầm đầu: bỏ tài liệu Việt cộng vào các chùa để mở cuộc điều tra bắt giam…
Paulo Hiếu nói tranh theo:
- Bộ Công dân vụ xin phối hợp để tổ chức các đoán sứ giả và tín đồ biểu tình dâng kiến nghị ủng hộ Tổng thống, chia rẽ hàng ngũ Phật giáo.
***
Hàng ngàn người tập trung tại chùa Ấn Quang để rước bài vị những Phật tử nạn nhân đêm tàn sát ở Huế về chùa Xá Lợi làm lễ cầu siêu.
Trong khi đó tại Huế các gia đình nạn nhân được lệnh ngầm của Cố vấn chỉ đạo miền Trung buộc họ phải rút bài vị ra khỏi chùa và phải viết đăng báo từ chối việc phong thánh tử vì đạo của Tổng hội Phật giáo.
Tổng giám mục Ngô đăng đàn diễn thuyết, trình bày lại đêm bi thảm theo nhận định riêng, và xác nhận rằng tám thiếu niên thiệt mạng vì một chất nổ mạnh theo điều tra của chánh quyền là do plastic Việt cộng. Ngô Đình Thục nhận các nạn nhân không phải là Phật tử.
"Về tám nạn nhân ấy tôi xin nhắc rằng: có hai người đang học đạo Công giáo, bốn người không thuộc giáo nào - sáu người là hiếu kỳ đi xem cuộc vui mà thôi".
Kết luận, tổng giám mục Ngô gián tiếp tố cáo Thượng toạ Thích Trí Quang là người đã khiêu khích chống chánh phủ phải chịu trách nhiệm. Cuộc xung đột không tuyên chiến giữa tổng giám mục họ Ngô và vị lãnh đạo Phật giáo Thích Trí Quang bắt đầu bước vào giai đoạn công khai.
Sau đêm thiết quân luật, sinh viên học sinh, thanh niên Phật tử lũ lượt kéo về các ngả đường chùa Từ Đàm đang bị bao vây sau những rào dây thép gai, gặp những mũi nhọn lưỡi lê và xe thiết giáp ngăn lại họ ngồi xuống đường, hướng về chùa chắp tay đọc kinh cầu nguyện.
Các toán lính đeo mặt nạ xông tới, tung lựu đạn cay, lựu đạn có chất độc vào đám đông thanh niên Phật tử, đoàn chó bẹc-giê hung dữ được thả xua vào cắn xé dân chúng. Những tiếng kêu gào thảm thiết nổi lên giữa những lời "mô Phật" nức nở trong không khí mù mịt khói lựu đạn bao phủ.
Các cuộc đàn áp bằng lựu đạn cay, lựu đạn át xít đốt cháy da thịt Phật tử và chó bẹc-giê cắn xé dân chúng Huế diễn ra liên tiếp trông suốt hai ngày, ngăn chặn đám đông Phật tử đổ đến chùa Từ Đàm, Bảo Quốc, Linh Quang hoàn toàn bị cô lập giữa vòng vây dây thép gai, xe thiết giáp Ngô Đình Cẩn, và quân lực hùng hậu của lãnh chúa miền Trung.
Trong cảnh kinh hoàng của những Phật tử bị những mảnh đạn bay xé mặt, bị chất độc đốt cháy thân mình, mù cả hai mắt, thổ huyết vì hơi nồng lựu đạn cay, bị chó xé rách nát thịt, hàng trăm người ngã xuống mê man trên mặt đường.
Cuộc đấu tranh của Phật tử đã đưa đến sự tự thiêu của hoà thượng Thích Quảng Đức để phản đối quyết liệt chế độ Ngô triều.
Nghe tin ấy, gia đình họ Ngô hội họp lại để bàn cách đối phó.
Nhu nói:
- Làm gì có chuyện tự thiêu. Đây là một trò cưỡng bách giết người để vu cáo chế độ chúng ta!
Lệ tiếp lời chồng:
- Chắc là chúng nó đánh thuốc mê cho lão sư rồi mới đem nướng đó? Quân dã man mọi rợ thiệt?
Diệm lạnh lùng trầm ngâm:
- Đây là một vụ án mạng. Mặc kệ nó!
- Phải tìm cách trị bọn chúng nó về tội công khai giết người để tuyên truyền kích động dân chúng.
Ngô Đình Nhu nói rồi gọi điện thoại cho Bộ trưởng Ngoại giao, thạc sĩ luật khoa Vũ Văn Mẫu:
- Ông cố vấn đây, ông Vũ đó phải không? Tôi vừa nghe tin có một vụ tự sát có tổ chức của Phật giáo. Ông thạo về luật hãy cho tôi biết là trong luật có khoản nào bắt tội mấy thượng toạ và tăng ni dự kiến cuộc tự thiêu không?
Vị Bộ trưởng luật khoa đại học ở đầu dây trả lời:
- Trong luật pháp thế giới từ xưa đến nay không có nước nào bắt tội người chết bằng lối tự tử cả. Vì chết là hết. Và người dự kiến cũng không thể quy trách nhiệm cho họ được.
- Không có luật ấy thì mình phải làm ra luật chớ. Nhờ ông soạn cho tôi luật ấy rồi đưa Quốc hội thông qua, để tôi đem áp dụng. Việc cần lắm, ông làm gấp cho tôi!
Ngô Đình Nhu chắp tay sau lưng đi đi lại lại, bực tức. Điện thoại reo, Lệ cầm lên nghe:
- Phải, bà cố vấn đây. Hãng vô tuyến truyền hình CBS muốn phỏng vấn tôi? Về vụ tự thiêu của nhà sư vừa rồi! Được, tôi sẵn lòng. Chiều hôm nay cũng được, lối 19 giờ tại dinh Gia Long.
Vào khoảng 3 giờ chiều hôm ấy, vị Bộ trưởng Ngoại giao giáo sư Vũ Văn Mẫu gọi điện thoại cho Bộ trưởng phủ Tổng thống Nguyễn Đình.
- Ông thưa lại cho Tổng thống hay là bên ngoài dân chúng hết sức xao động về việc tự thiêu hồi trưa của vị hoà thượng. Dư luận các toà đại sứ các nước ở Sài Gòn cũng tỏ ra đặc biệt chú ý đến vụ này. Giới ký giả thông tin viên quốc tế xôn xao lắm: ông cần trình bày cho Tổng thống rõ để tìm cách trấn an nhân tâm chí. Sao? Ông không dám tâu lại, sợ Tổng thống quở, sợ ông bà cố vấn rầy rà? Ông muốn nhờ tôi đi với ông vô dinh để gặp cụ? Được, ông đến Bộ Ngoại giao rồi chúng ta cùng đi.
Ngô Đình Diệm nghe hai vị Bộ trưởng phủ Tổng thống và ngoại giao tường trình về dư luận sôi nổi bên ngoài, lắc đầu nói:
- Cho chúng nó cứ việc tự thiêu, để lộ bộ mặt khiêu khích, phản loạn của Phật giáo, chính phủ càng có cớ để trị.
Ngoại trưởng Mẫu nói:
- Thưa Tổng thống, nếu vấn đề không sớm được giải quyết, tôi e tình hình sẽ thành quan trọng, bất lợi cho chánh phủ.
- Nếu bọn lãnh đạo Phật giáo xúi giục làm cho tình hình nghiêm trọng thì đã có biện pháp võ lực đối với họ.
- Thưa Tổng thống, Phật giáo họ vẫn chủ trương bất bạo động, biện pháp võ lực không giải quyết được gì. Lúc này Tổng thống đứng ra ngỏ vài lời là có thể trấn an được nhân tâm.
- Tôi cũng nể lời của ông ngoại trưởng chớ tôi đã nói với ông cố vấn là không có giải quyết vấn đề gì cả.
Tối hôm ấy, hàng vạn Phật tử khắp thủ đô lần lượt về chùa Xá Lợi để chiêm bái giác linh cố Hoà thượng Thích Quảng Đức, Đài phát thanh Sài Gòn truyền đi lời hiệu triệu của Tổng thống Ngô Đình Diệm phủ dụ bằng những lời lẽ ngọt ngào:
"Tôi long trọng nhắc nhở ràng, Phật giáo Việt Nam được hiến pháp quốc gia bảo vệ, mà tôi là người đứng ra đảm nhiệm".
Đồng thời tại dinh Gia Long, đệ nhất phu nhân trang phục lộng lẫy, ngồi dưới ánh sáng rực rỡ của giàn đèn quay phim trước ống kính máy vô tuyến truyền hình, tuyên bố với phóng viên hãng CBS:
- Vụ tự thiêu của vị sư hôm nay rõ ràng là một vụ ám sát có tổ chức của bọn người cuồng tín, phản loạn khoác áo cà sa. Phật tử đã nướng thịt sư của họ, sau khi đã đánh thuốc mê nạn nhân. Nướng thịt người như vậy mà cũng không có nhiên liệu tự túc, chúng phải dung đến xăng viện trợ!
Lệ cười thích thú sau câu nói chưa cay rồi tiếp tục:
- Tôi không ngần ngại tố giác khi thấy các phần tử phản loạn không ngại đầu độc và giết người một cách hoàn toàn vô tội vạ rồi lại "phong thánh" họ lên để xúi dân thờ. Vụ ám sát Thích Quảng Đức sau khi đầu độc ông sư này được bịa đặt một cách trắng trợn là phải bảo vệ tín ngưỡng lâm nguy, khi thật sự không có vấn đề ấy, là một vụ lừa bịp xúc phạm thần thánh vì đã lợi dụng tín ngưỡng đề đem lại một án mạng ghê rợn. Thế mà làm sao có thể kêu được là một việc "cao cả"? Đề cao một vụ lừa bịp đầu độc dân lành thì nhất định phải là một trọng tội.
Lệ hoa tay, nhíu mày mím môi, vừa nói vừa lấy điệu bộ như một diễn viên màn ảnh, kết luận:
- Đây là lần đầu tiên trong lịch sử thế giới mới xảy ra những mưu đồ đen tối, man rợ và độc ác đến thế. Không bao giờ tôi chịu nhận sự giết hại sư Thích Quảng Đức hay xúi ni khác tự tử là một vụ Phật giáo được.
Hôm sau, Ngô Đình Nhu cho gọi cấp Paulus Hiếu đến dinh.
- Việc tổ chức bọn thầy chùa toa xúc tiến đến đâu rồi?
Paulus Hiếu cười hềnh hệch nói:
- Dạ, thưa cố vấn, tôi đã huy động được cả hàng trăm ông thầy chùa Lục hoà tăng và cho một số cán bộ công dân vụ cạo đầu làm sư để phối hợp với họ cấp thời tổ chức tổng hội Phật giáo Cổ Sơn Môn. Tính thêm với số người theo đạo ông, bà thì Cổ Sơn Môn có tới hàng triệu tín đồ, mình có thể dùng họ làm lợi khí tuyên truyền chống lại Tổng hội Phật giáo. Ngoài ra, tôi có tuyền một trăm thanh niên cao bồi cho cạo đầu mặc áo cà sa tung vào trong dân chúng làm bậy đè gây mâu thuẫn bôi nhọ sư sãi. Dạ, mấy triệu bạc của ông cố vấn giao cho, tôi đã dùng cả vào trong công việc này.
- Được như có cần thêm tiền thì toa gặp ông Võ Văn Hải(1) mà lấy. Hai triệu đủ không?
Trong khi Paulus Hiếu cầm mảnh giấy viết tay của cố vấn chính trị để đi gặp thủ quỹ phủ Tổng thống thì viên trường phòng báo chí Tổng thống bước vào ôm một hồ sơ dày trên tay, báo cáo:
- Bẩm cố vấn, theo những điện tín của hãng thông tín ngoại quốc và phúc trình điện khẩn của các sứ quán mình kèm theo các bài báo thì ở Tích Lan, Vọng Các, Nam Vang, Đông Kinh, Calcutta có các cuộc biểu tình ủng hộ Phật giáo Việt Nam. Bà Thủ tướng Tích Lan kêu gọi các nước theo Phật giáo tại Á châu ủng hộ việc Tích Lan vận động với ông Tổng Thư ký Liên Hiệp quốc can thiệp vào vấn đề Phật giáo tại Việt Nam. Thủ tướng Tích Lan lại gởi thông điệp riêng cho tổng thống Kennedy yêu cầu giải quyết vấn đề. Thái tử Sihanouk phụ hoạ nói Cambodge sẽ góp sức với Tích Lan và các nước theo Phật giáo khác để đưa vấn đề ra trước Liên Hiệp quốc.
Về báo chí hầu hết các báo ở Mã Lai, Tân Gia Ba, Tích Lan, Miến Điện, Ấn Độ, Thái Lan, Cam Bốt, Ai Lao, Đài Loan, Hồng Kông, Đại Hàn, Nhật Bản, Nam Dương, Úc, Phi, đều in hình ảnh và tường thuật về vụ tự thiêu ở trang nhất. Phía Tây phương thì các báo Pháp và Mỹ nói đến nhiều nhất theo một luận điệu bất lợi cho chánh phủ ta.
Ngô Đình Nhu chắp tay đi lại nghe viên trưởng phòng báo chí phủ Tổng thống phúc trình, cau mày nghĩ ngợi, rồi nói:
- Có mấy ký giả ngoại quốc xin phỏng vấn bà cố vấn, bà đã trả lời tiếp ai chưa?
- Bẩm cố vấn, bà chỉ mới tiếp phóng viên hãng vô tuyến truyền hình CBS chiều hôm qua, còn các đặc phái viên New York Herald Tribune, Time, Le Figaro chưa thấy bà cố vấn nhận lời tiếp.
Nhu nhấc ống điện thoại lên nói chuyện với vợ:
- Em này, em nhận lời tiếp các ký giả ngoại quốc liền đi, sớm ngày nào hay ngày ấy đề phản tuyên truyền Phật giáo đối với dư luận quốc tế đang bất lợi cho chúng ta. Anh sẽ bàn với em thêm về những lời tuyên bố đá lại bọn sư. Em đã ra lệnh cho Gregory viết bài trong "Times of Vietnam" rồi hả? Tốt.
- Bẩm bà cố vấn, chúng tôi đã sẵn sàng, xin bà cố vấn bắt đầu cho.
Đáp lời nhân viên kỹ thuật đài Sài Gòn đến tại văn phòng bà cố vấn để thu thanh những lời tuyên bố của đệ nhất phu nhân sẽ truyền đi trên làn sóng điện, Lệ ngồi ngay người lại nói:
- Với tư cách Chủ tịch sáng lập phong trào Phụ nữ liên đới Việt Nam, tôi tố giác Tổng hội Phật giáo đã để cho những phần tử không xứng đáng gây một tình trạng rối rắm không dựa trên một lý do nào chánh đáng và vững chắc, trong khi đất nước sau hơn 20 năm tranh đấu khốc liệt đã gần nắm chiến thắng. Chúng tôi phản đối tư cách "lãnh đạo của đa số khổng lồ" mà Tổng hội Phật giáo đã tự đặt cho mình. Chúng tôi không thể nào chấp nhận cho sự dung túng những thủ đoạn xảo quyệt coi thường lý trí và thể diện của nhân dân mà Tổng hội cứ tiếp tục dung túng cho các phần tử không xứng dáng.
Thật vậy, không gì ngao ngán bằng khi thấy các phần tử ấy kiếm đủ cách sinh sự, không bằng lời nói thì bằng hành động, từ chùa này chạy qua chùa kia, không ngoài mục đích ngăn cản sự lưu thông để gây rối loạn. Trong vụ mệnh danh là "Phật giáo", chỉ có đàn bà, con nít, bô lão bị mê hoặc và làm hậu thuẫn cho các phần tử phản loạn trá hình tu hành.
Tất cả những hành động của những người lãnh đạo Phật giáo chung qui vào việc đem nướng sống một nhà sư mà họ đã đầu độc và lợi dụng lòng tín ngưỡng. Việc làm đó thật là một việc làm thoái hoá đến tối tăm man rợ của thời kỳ tiền sử.
Trong lúc Lệ thích thú đả kích việc "nướng sư" của các tăng ni thì tại Hội trường quốc gia hành chánh tổng giám mục Ngô đăng đàn diễn thuyết tố cáo các nhà lãnh đạo Phật giáo đấu tranh là do Việt cộng tổ chức và giựt dây.
Từ dinh Gia Long, đốc phủ Quách Tòng Đức, chánh văn phòng của Tổng thống gởi mật điện cho phó Tổng thống, các Bộ trưởng, giám đốc các cơ quan, đại biểu chánh phủ các miền, tỉnh trưởng, truyền lệnh của Ngô Đình Diệm:
"Hãy tạm thời hoà hoãn trong mọi trường hợp trước khí thế đang lên của Phật giáo, để chờ một phương sách tấn công hữu hiệu mới, sẽ được Tổng thống ban chỉ thị sau".
***
Một buổi sáng, Paulo Hiếu và giám đốc thông tin vào dinh yết kiến Ngô Đình Nhu:
- Bẩm cố vấn, tôi thấy không nên để bọn sư biến chùa Xá Lợi thành một nơi tuyên truyền chống chánh phủ mỗi ngày. Chúng bảo là nhà chùa liệng vỏ chuối cho chánh phủ dẫm lên mà ngã trượt, rồi giải thích cùng Phật tử là thế nào chánh phủ cũng đổ vì vụ Phật giáo.
Bộ trưởng Công dân vụ Paulo Ngô Trọng Hiếu rút khăn lau mồ hôi trên mặt béo phị, tức tối tiếp:
- Chúng nó lại huyễn hoặc dân chúng với trái tim của lão hoà thượng tự thiêu, bày cục thịt nướng lên bàn thờ cho Phật tử đến lạy, cúng tiền. Không thể để cho bọn đầu độc tiếp tục mê hoặc thiên hạ để làm loạn…
Ngô Đình Nhu trầm giọng lạnh lùng nói:
- Cần khuyến khích cho chúng nó làm tới nữa, chớ sao lại tính chuyện ngăn chặn? Toa coi kế hoạch ba điểm thì rõ.
Paulo Hiếu cầm lấy cuốn sổ tay của Ngô Đình Nhu đọc:
- Giai đoạn thứ nhất: gây phẫn uất căm hờn. Giai đoạn thứ hai, giả nhượng bộ trong khi vẫn khiêu khích khiến Phật tử uất hận đến cực độ gây nên bạo động. Giai đoạn thứ ba: nhân cơ hội đó mở cuộc đại tấn công chùa chiền, càn quét tăng ni Phật tử.
Paulo Hiếu ngạc nhiên thích thú kêu lên:
- Kế hoạch của ông cố vấn tuyệt quá! Thế này thì mới dẹp yên được bọn đầu trọc!
- Toa chớ có chủ quan. Lãnh đạo bọn sư là một tay ghê gớm lắm, mình mà không khéo thì nguy với nó.
Paulo Hiếu nhìn Ngô Đình Nhu một cách có ý nghĩa rồi nói:
- Bẩm cố vấn, hai vạn bức chân dung của ông cố vấn biểu in, tôi đã đốc thúc cho máy ốp-xét chạy ngay đêm xong rồi. Xin ông cố vấn ban chỉ thị để tôi thi hành.
Nhu im lặng đứng lên, chắp tay đi lại trong căn phòng, thấp giọng hỏi Paulo Hiếu:
- Các tấm hình Tổng thống ở mấy nơi công cộng, toa với thằng Cao Xuân Vỹ đã cho hạ xuống chưa?
- Bẩm cố vấn, việc này Cao Xuân Vỹ nói đã biểu Thanh niên cộng hoà lãnh để thi hành.
- Chiều nay đúng 4 giờ, toa với Cao Xuân Vỹ phải có mặt tại đây để nhận chỉ thị mới.
Ngô Đình Nhu quay về Tổng giám đốc Thông tin Phan Văn Tạo ngồi im lìm suốt buổi. Viên cựu tri huyện lên tiếng:
- Bẩm cố vấn, những lời biểu thị quý giá vừa rồi của cố vấn, em sẽ cho thông tin viết thành bài gởi đăng khắp các báo và phát thanh để phản công Phật giáo. Em có ý kiến bảo các nhật báo bán chạy ở đây mở mục "Diễn đàn dân chúng" để đăng những bức thư buộc tội Phật giáo, ký tên Phật tử, chơi lại nhà chùa, cố vấn dạy ra sao?
- Được, cần có một chiến dịch phản tuyên truyền Phật giáo thật rầm rộ, đại qui mô bằng đủ mọi cách để đánh lạc dư luận trong và ngoại quốc, hạ uy thế Phật giáo xuống. Phải chơi cả hai mặt chính trị và võ lực để sửa soạn cho biện pháp cuối cùng giải quyết Phật giáo chỉ trong 5 phút.
***
Trong chiếc áo hở cổ the hồng ôm sát người nổi bật bộ ngực hở và các đường cong uốn lượn trên người, Lệ xăng xái đi vào văn phòng Tổng thống, lúc 7 giờ sáng. Ngô Đình Diệm đang ngồi ký tập hồ sơ dày, ngẩng lên nhìn thấy cô em dâu lộng lẫy, ngào ngạt, nước hoa nồng nàn tiến lại, vẻ mặt không vui.
- Thím? Có việc chi mà thím bữa ni dậy sớm rứa?
- Anh coi, có tức không? Người cầm đầu Công giáo lại đi bênh Phật giáo mà chống mình, thiệt lạ quá?
- Ai cầm đầu Công giáo chống mình?
- Anh đọc bức thư luân lưu này thì rõ. Đức tổng giám mục Sài Gòn kêu gọi chúng mình tôn trọng tự do tín ngưỡng đó!
Giọng nói của Lệ mỉa mai kéo dài tiếp theo trong khi Diệm cau mày đọc bức thư của nàng trao tay:
- Hôm nọ, cha Lê Quang Oanh đã viết thư cho Tổng hội Phật giáo lên án chánh phủ là tàn bạo dã man, phản đạo đức, làm nhục quốc thể, nay lại Đức Cha Bình ra mặt phản đối, anh làm sao đó thì làm, chớ Đức Cha đã muốn bênh Phật giáo thì cho ra khỏi địa phận Sài Gòn mà hô hào!
Ngô Đình Diệm lắc đầu, thở dài:
- Thím nói như rứa không được. Đức Cha thuộc về giáo quyền, chớ chánh quyền đâu có đổi thay người cầm đầu các địa phận được!
- Tổng thống cầm đầu mà chịu thua các cha cầm đầu địa phận, vô lý! Mình có quyền can thiệp yêu cầu bên giáo hội là mình không bằng lòng cho người đứng đầu địa phận Sài Gòn chống lại chánh phủ?
- Trong thư luân lưu kêu gọi con chiên đoàn kết, tôn trọng tự do tín ngưỡng…
- Như vậy có khác nào chửi vô mặt chánh phủ, nói là mình chia rẽ, đàn áp tôn giáo? Anh mà sợ không dám đối phó thì người ta sẽ cậy thế làm tới nữa? Em được tin là có một số Cha người Âu ở Trung tâm Truyền giáo gởi thư sang Toà thánh yêu cầu Giáo hoàng can thiệp… Nếu anh không cương quyết thì rồi đây chính mình lại bị Vatican phản đối cho mà coi?
Diệm ngồi thừ người trước những lời thúc giục của em dâu, gượng nói:
- Thím biểu tôi cương quyết ra làm sao?
- Thì anh đừng có mềm yếu, cừ nhừ…
- Tôi đã nghe lời thím trục xuất một lúc 17 bác sĩ, giáo sư ngoại quốc họ về nước làm ồn lên, kể là họ đã mục kích tàn sát, khủng bố Phật giáo, nay thím lại đòi trục xuất cả Đức Cha khỏi địa phận Sài Gòn, ngoài quyền hạn của tôi, làm sao làm được mà thím cứ nói là tôi cừ nhừ?
Lệ bực tức, bất chấp cả sự có mặt của đốc phủ chánh văn phòng ngồi ở cuối phòng, giận lẫy nói:
- Anh nói anh không cừ nhừ, thì cứ cương quyết như Đức Cha ở Huế đi coi, dám nói dám làm? Tôi quyết không lùi bước đối với bọn cuồng tín áo cà sa lẫn bọn phản động đội lớp áo
Dưới nắng trưa gay gắt mang theo gió cát từ phía biển thổi vào, trên con đường vắng từ chùa Tỉnh hội Phật giáo Bình Thuận đến thị xã Phan Thiết, một thanh niên khoác áo cà sa trạc hai mươi tuổi vừa đi vừa lâm râm niệm kinh…
Quãng đường thường ngày đã vầng vẻ càng thêm vắng vẻ dưới nắng mặt trời chang chang vào giờ ngọ. Nhà sư trẻ tuổi khoan thai bước lên đài chiến sĩ trước toà tỉnh trưởng, lặng lẽ ngồi xuống nền đá trắng, lấy thùng xăng mang giấu trong bọc áo ra, khoác áo vàng, ngồi kết già rồi tự tay tẩm xăng lên người.
Mặt trời trưa đứng sững trên đầu. Gió mang mùi muối mặn như ngừng thổi.
Quãng trời xanh ngắt bao la cao vút thêm lên, trong nắng chói chang, sáng rực của giờ hoàng đạo. Tiếng sóng biển ì ầm vọng lại.
Nhà sư trẻ tuổi ngồi ngay như một pho tượng vàng. Một cây diêm lóe lên, một khối lửa cháy bừng bừng bao trùm lấy thanh niên trẻ tuổi trong dáng toạ thiền, tay quyết ấn.
Trong ngọn lửa tàn, xác người nằm xuống, các binh sĩ đóng cạnh toà tỉnh trưởng chạy đến mang liền vào nhà xác bệnh viện.
Phật tử, tăng ni được tin đổ xô đến viếng nhục thân nhà sư tự thiêu. Một hàng rào cảnh sát, quân đội ngăn chặn lại càng trăm tăng ni tín đồ ngồi xuống trên mặt đường trước bệnh viện để cầu kinh đòi rước thi hài về chùa.
Xe phóng thanh của chánh quyền tỉnh được lệnh của chánh phủ Sài Gòn chạy khắp châu thành Phan Thiết loan truyền:
- Kẻ tự thiêu là một thanh niên thất tình chán đời nên tự tử tại đài chiến sĩ. Yêu cầu đồng bào hãy đề cao cảnh giác, bình tĩnh, đừng nghe theo những lời xuyên tạc.
Phật tử càng lúc càng đông kéo đến bao quanh bệnh viện:
- Yêu cầu chánh quyền cho tăng ni rước xác thầy về chùa?
Tiếng loa phóng thanh của xe thông tin át hẳn những lời tụng niệm của đám đông giáo đồ. 200 cảnh sát, công an mật vụ, bảo an, dân vệ võ trang được huy động đến, bắt các tâng ni vào các phòng giam người điên rồi khoá cửa sắt lại. Một vòng rào lưỡi lê vây chặt lấy quần chúng Phật tử dồn lại ở trước sân.
Tại nhà xác, nhân viên công lực ùa vào bẻ gãy tay chân thi hài nhà sư còn ở trong dáng điệu ngồi kiết già, tay bắt ấn, để nhét vào hòm rồi chở ra xe.
Một số tăng ni Phật tử đau lòng gào thét, khóc than, liều mạng đòi nhảy lên xe cố đòi lại xác thầy, bị đạp xuống đành xót xa nhìn theo chiếc xe chở người tử vì đạo mang đi chôn giấu.
Hôm sau, một nhà sư cải trang làm thường dân để đi qua mắt nhà chức trách khỏi ngăn chặn được, từ Phan Thiết vào Sài Gòn, đến chùa Xá Lợi với bức thư trần tình của người tự thiêu, Thích Nguyên Hương, trao tận tay hoà thượng Hội Chủ Phật giáo.
"Tôi, một chú tiểu quét lá đa nhà chùa, không thể ngồi yên nhìn cảnh đau thương của bao nhiêu Phật giáo đồ đang quằn quại dưới sự đàn áp dã man của những người tàn bạo. Thế nên tôi đã tự phát nguyện đem tấm thân hèn này dâng mười phương chư.Phật để yêu cầu chánh phủ thực thi đúng đắn bản thông cáo chung".
***
Tại dinh Gia Long, đặc phái viên tạp chí Time yêu cầu gặp bà cố vấn để phỏng vấn.
- Bà nghĩ thế nào về sự tự thiêu của một tu sĩ 20 tuổi mới rồi ở cuối miền Trung?
Lệ mở rộng đôi mắt, vỗ tay cười thích thú trả lời:
- Họ càng nướng thịt sư chừng nào tôi càng vỗ tay chừng ấy. Nếu họ nướng thêm 30 sư nữa, chánh phủ không chịu trách nhiệm về sự điên rồ của họ.
Trước vẻ kinh ngạc của ký giả Mỹ, Lệ bỗng nghiêm lạnh nói:
- Các ông, những ký giả ngoại quốc, nhất là báo chí Mỹ phải chịu trách nhiệm về một phần lớn các vụ "nướng sư" kia, vì các ông đã làm quảng cáo cho họ, chẳng khác nào khuyến khích họ làm tới thêm nữa, xúi giục những kẻ ngu xuẩn bị người ta đánh lừa đi tìm vinh quang giả hiệu trong cái chết.
Lệ ngừng lại, đến bàn lấy một bức thư trao cho ký giả Mỹ:
- Ông có thể thấy rõ thái độ của tôi đã được xác nhận trong bức thư ngỏ tôi vừa trả lời cho báo New York Time đã công kích một cách vô ý thức những lời tuyên bố của tôi. Tôi xác nhận: "Chỉ còn nước vỗ tay cổ võ khi coi trò nướng thầy tu". Thật vậy, làm sao mà chịu trách nhiệm về sự điên rồ của kẻ khác được?
Chương 21
Giai
đoạn quyết liệt
Lệ lật đọc qua mấy đoạn nhật ký viết bằng Pháp văn của con gái đầu lòng bỏ quên lại trong khi đi Đà Lạt. Thấy một tờ giấy rơi ra. Nàng cầm lên, liếc thấy một bức thư in rô-nê-ô: "Một nhóm thanh nữ thân gởi các chị em thanh nữ toàn quốc".
Lệ giận run lên khi đọc đến đoạn nói đến nàng:
… "một phụ nữ bản thân quá lố bịch, thiếu lễ độ đối với các nhà đạo đức, bất hiếu đối với cha mẹ, tự kiêu đối với bạn đồng phái, không trinh tiết đối với chồng con, ỷ thế lạm dụng quyền hành doạ nạt chà đạp kẻ khác, người ấy không xứng đáng là một người phụ nữ gương mẫu mà còn làm tổn thương đến danh dự và giá trị của người phụ nữ Việt Nam. Xuyên qua bài hiểu thị bán quân sự và lời công bố vừa rồi trên báo chí của bà cố vấn, thanh nữ chúng ta ý thức được thái độ của bà cố vấn đã đi ngược lại chủ trương của chánh phủ, không hợp với nguyện vọng của thanh nữ chúng ta và trái hẳn tính chất truyền thống đạo đức dân tộc mà phụ nữ chúng ta cần có. Ngay ông đại sứ, thân phụ của bà cố vấn, cũng phê bình bà là thiếu lễ độ của một người phụ nữ Việt Nam đối với các vị Thượng toạ.
Chúng ta tự hỏi: Từ lâu nay bà cố vấn có còn đủ tư cách một phụ nữ để hướng dẫn chúng ta nữa không? Chúng ta cần đoàn kết tranh đấu chống lại hạng người có hành vi bất nhã, thiếu liêm sỉ, làm ô nhục quốc thể và không để họ lợi dụng phụ nữ chúng ta một cách trắng trợn được…".
Lệ như bị điện giật, run người tức giận, đôi mày dựng ngược xồng xộc bước qua văn phòng hỏi bà bí thư.
- Vừa rồi có một bức thư ký tên một nhóm thanh nữ phản đối tôi sao không thấy Uỷ ban hanh tra của phong trào liên đới báo cáo gì cho tôi hay. Kêu người phụ trách thanh nữ biểu điều tra coi xuất xứ từ đâu hay là từ chùa Xá Lợi tung ra.
- Bẩm bà cố vấn, bên văn phòng Tổng thống vừa đưa sang một hồ sơ để trình bà.
Lệ lột cặp bìa "Kính đệ bà cố vấn" liếc mắt đọc qua văn thư đề Tổng hội Phật giáo gởi Tổng thống, bỗng tái mát lại, gằn giọng nói:
- Bọn thầy chùa này lại cả gan phạm thượng, dám bảo bài diễn văn tôi đọc bữa khai giảng khoá II huấn luyện phụ nữ bán quân sự đô thành là những lời lẽ thô lỗ, vu khống, kém phong độ và huênh hoang tự đắc, không thể có được trong bất cứ một người đàn bà nào có tư cách gương mẫu cho phụ nữ Việt Nam.
Tức giận làm cho Lệ nghẹn ngào trong khi đọc bức thư nàng gạch bút chì đỏ mấy đoạn vừa nhắc lại, bảo bà dì bí thư:
- Bọn phản quốc đê tiện nó muốn khiêu khích chọc đến tôi, rồi chúng nó sẽ biết tay! Cô bảo văn phòng báo chí Tổng thống theo mấy chỗ tôi ghi đỏ ở bức thư, biểu trả lời từng điểm một rồi trình gấp lên coi. Chúng nó muốn công khai tuyên chiến với tôi, tôi sẽ cho chúng nó nếm mùi vị khác tương chao của nhà chùa!
Trong khi ấy tại chùa Xá Lợi, trước mười mấy ngàn tăng ni Phật tử tề tựu ở chánh điện dự lễ cầu siêu cho nhà sư trẻ tuổi Thích Nguyên Hương vừa tự thiêu ở Phan Thiết.
Rừng biểu ngữ viết bằng các chữ Việt, Anh, Miên với đủ các màu từ trong hàng ngũ các đoàn sinh viên Phật tử, thanh niên bảo vệ Phật giáo, liên đoàn học sinh Phật tử, Phật giáo.
Tối hôm ấy, vào lúc 10 giờ sau buổi lễ đêm, các tín đồ lần lượt ra về, chùa Xá Lợi trở lại cảnh yên tĩnh. Chánh điện vắng lặng trong mùi hương trầm phảng phất. Ngoài sân chùa các ngàn đèn đã tắt, các cành liễu phất phơ ẩn hiện trong ánh sáng xanh nhạt từ Phật đài toả ra.
Giữa không khí u tịch chìm trong bóng đêm từ trong chánh điện bỗng có tiếng kêu rên. Hai ni cô dọn dẹp ở nhà sau thoáng nghe, hoảng hết gọi các chú tiểu đi tìm nơi có tiếng rên rỉ phát ra.
Bên cầu thang chính điện dưới bóng Phật đài một thiếu nữ áo dài màu xanh nhạt loang máu tươi tay phải cầm chiếc rìu con đẫm máu tay trái bị chặt nhiều lát nát cả cổ tay. Cô gái đau đớn run run đang nói với mấy nhà sư đang nhìn cảnh tượng bất ngờ:
- Con tự chặt tay để cúng đường Tam Bảo.
Các ni cô vội vã bồng thiếu nữ vào phòng để băng bó tạm vết thương trào máu. Mấy ký giả được tin ùa tới, chụp ảnh quay phim quan sát.
Thượng toạ Giác Đức bước vào với một máy ghi âm lên tiếng hỏi thiếu nữ.
- Có thầy nào hoặc ai xúi con làm việc này không?
- Con tự ý chặt tay con, chẳng phải cha mẹ hay ai xúi giục con cả. Con rất đau lòng khi thấy lý tưởng thiêng liêng của con bị chà đạp.
Thiếu nữ chặt tay đã đuối sức vì máu ra nhiều. Một vị sư gọi điện thoại nhờ chánh quyền cho mượn xe cứu thương, bị từ chối phải nhờ xe tư nhân chở cô gái vào bệnh viện Grall hai giờ sau.
Quận trưởng cảnh sát Quận ba đến làm biên bản, một thượng toạ mở chiếc cặp da của thiếu nữ để lại trên thượng điện, đọc thấy tên Mai Tuyết An, 18 tuổi, nữ sinh trung học đệ nhất cấp. Có ba bức thư để lại một bức gởi Hoà thượng Hội chủ Phật giáo, hai bức gởi Tổng thống Ngô Đình Diệm và đệ nhất phu nhân.
***
- Bây giờ chúng lại xui khiến trẻ con doạ tôi. Tôi mở miệng thì các trẻ tự tử. Vậy chị em nghĩ sao? Nếu ai không đồng ý với tôi sao không nói công khai các lý lẽ của họ đi, sao lại mạt sát tôi sau lưng, rồi nếu tôi đối đáp thì lại xúi các kẻ tự tử phản đối? Quan niệm gì lạ vậy?
Lệ lên tiếng hiểu thị trước 1000 thanh nữ trong cuộc lễ tuyên thệ của phụ nữ bán quân sự và đại hội phong trào Phụ nữ liên đới tỉnh Ba Xuyên, gián tiếp tố cáo các hành động vừa rồi của Phật.giáo.
- Chị em đừng có để cho sự đe doạ, sự mê tín mê hoặc chị em. Có thể nói tất cả gia đình của tôi là theo đạo ông bà. Riêng thân mẫu tôi theo Phật giáo, thân sinh tôi theo đạo Khổng. 20 năm về trước tôi cũng rất chú ý tới Phật giáo và cũng có đi chùa niệm Phật. Vì lý do đó tôi có hiểu phần nào về Phật giáo.Chỉ vì tôi hiểu được mục đích chính của Phật giáo nên tôi nới ghét thậm tệ những người dám lợi dụng Phật giáo để lợi dụng chị em.
Tôi rất lấy làm lạ khi thấy các người tự xưng là theo giáo lý Phật giáo mà lại mê tín, dị đoan hoặc tệ hơn nữa, dùng mê tín đi đoan để mê hoặc thiên hạ. Việc đó chúng ta không thể chấp nhận được.
***
Trong khi đài Sài Gòn truyền thanh lại những lời hô hào của đệ nhất phu nhân, thì ở Huế, tại giảng đường đại học, tổng giám mục họ Ngô đứng ra diễn thuyết về "Thái độ của người Thiên Chúa giáo đối với năm nguyện vọng của Phật giáo".
Đồng thời, cách thành phố Huế sáu cây số, tại chùa Thiên Mụ một tăng học sinh, 17 tuổi, Thích Thanh Huệ, tức Bùi Huy Chương, tự thiêu để lại bức thư gởi Ngô Đình Diệm "những nguyện vọng độc nhất trước khi về cõi Phật"
1. Hãy chấm dứt tình trạng khủng bố và đàn áp Phật giáo cùng thả tất cả những Phật tử bị giam.
2. Hãy giải quyết thoả đáng những nguyện vọng của Phật giáo đồ.
3. Triệt để không để cho bà cố vấn dùng Đài phát thanh để nhục mạ Phật giáo.
Thi hài của tu sĩ thanh niên tự thiêu bị nhân viên công lực Huế giành giựt mang đi mất tích, sau cuộc bao vây chùa Thiên Mụ, đàn áp 30 Phật tử bị thương nặng.
Tại chùa Xá Lợi, sau lễ tưởng niệm vong linh các tử vì đạo, 400 tăng ni biểu tình diễu hành từ đây ra chợ Bến Thành.
Hàng rào dây kẽm gai dựng lên ngăn cản. Các đội công lực tìm đủ mọi cách dùng võ lực đẩy lui, song các lớp áo vàng vẫn liều mình vượt qua đến tập hợp ở địa điểm bùng binh trước chợ Sài Gòn.
"Đừng lừa dối chúng tôi!"
"Hãy thực thi thông cáo chung!"
Biểu ngữ căng lên, vòng đai 200 cảnh sát chiến đấu siết chặt, vây hẹp đoàn áo vàng biểu tình lại thành một khối, buộc hạ biểu ngữ và cờ Phật giáo xuống. Nhiều tăng ni phản đối bằng cách ngồi xuống mặt đường niệm Phật. Dân chúng từ trong chợ đổ ra, khắp các ngả Phật tử ùa kéo đến.
Giám đốc cảnh sát, Cò Tư, chửi thề ra lệnh cho nhân viên:
- Thi hành biện pháp thích nghi!
Tức thì những chiếc dùi bọc cao su trắng giáng mạnh xuống đầu, những báng súng thúc vào lưng, song đám tăng ni vẫn không nao núng.
Hàng trăm cảnh sát, công an, cảnh sát chiến đấu, lực lượng đặc biệt, mật vụ, từng bầy hùng hổ xông vào bắt quăng các nhà sư lên xe.
Vừa ngã vật xuống sàn xe, tăng ni lại ngồi lên để tuột xuống đường, giữa đám đông Phật tử đang vây kín các xe cảnh sát không chuyển bánh được.
Giữa lúc đôi bên xô xát, giằng co thì một ngàn tăng ni khác tập trung tại chùa Giác Minh đang bắt đầu đi dọc theo đường Phan Thanh Giản hướng về chùa Xá Lợi để hưởng ứng cuộn biểu tình tại chợ Bến Thành.
Đánh đập lôi kéo không xong, vì các đoàn tăng ni vẫn siết chặt lại để bảo vệ nhau, Cò Tư xuống giọng năn nỉ:
- Tôi lấy danh dự cá nhân và tư cách đại diện chính phủ thề với các ông rằng chúng tôi sẽ đưa các ông về chùa Xá Lợi!
Những người áo vàng lần lượt lên xe, đoàn xe cảnh sát liền mở tốc lực chạy thẳng về phía Chợ Lớn. Tăng ni bị gạt, la ó phản đối liến bị cảnh sát chiến đấu bóp cổ, bóp hạ bộ các sư và giở trò bỉ ổi vào người các ni cô. Ba nhà sư nhảy xuống trong khi xe đang chạy, rồi nhiều người lao theo xuống đường, họp thành vòng tròn để bảo vệ mấy người bị thương nặng.
Cò Tư lại ra lệnh cho nhân viên đấm đá nhắm vào chỗ hiểm khiến tăng ni chết giấc rồi quẳng lên xe chở đến một nghĩa địa giữa cánh đồng chung quanh đã rào sẵn dây kẽm gai có binh sĩ lực lượng đặc biệt võ trang canh gác. Chốn an dưỡng địa, nghĩa trang của giáo hội Tăng già Nam Việt đã biến thành một trại giam sư sãi biểu tình.
Trong khi ấy trên đường Phan Thanh Giản gần chùa Giác Minh từng bầy võ trang, hung hãn tấn công cả ngàn tăng ni ngồi niệm Phật giữa mặt đường, bắt một số lên xe chở đi trại giam an dưỡng địa, và dồn trên 600 sư sãi, tín đồ vào hai chùa Giác Minh, Từ Quang, đem dây kẽm gai chắn kín phong toả và cô lập hai nơi này.
Đồng thời với các cuộc đàn áp dữ dội hai cuộc biểu tình của tăng ni trên đây… Tại Sài Gòn hơn một trăm thanh niên Phật tử bị mật vụ bắt đi mất tích và một cuộc khủng bố đại qui mô ở vùng ngoại ô Bảy Hiền đã lùa 700 Phật tử.
Điện tín của các ký giả, phóng viên ngoại quốc chứng kiến phục ảnh và quay phim những cảnh khủng bố ác liệt tại Sài Gòn đánh đi khắp thế giới, khiến Ngô Đình Diệm vội vàng lên tiếng hiệu triệu trên Đài phát thanh hôm tối đêm ấy, tỏ ý muốn hoà giải với Phật giáo để xoa dịu tình hình căng thẳng trong dân chúng.
Hai hôm sau, 400 tăng ni được thả về với thương tích và dáng dấp tiều tuỵ qua ba ngày đêm giam cầm đói khát ngoài nghĩa địa. Tại chùa Xá Lợi, một cuộc họp báo được triệu tập để tố cáo những mưu mô của chánh quyền nhằm hãm hại Phật giáo.
***
Ngô Đình Nhu chắp tay sau lưng đi lại đăm chiêu trong khi Ngô Đình Diệm ngồi thừ người nghĩ ngợi, sau khi nhân viên kỹ thuật Đài phát thanh vừa đến thu băng lời hiệu triệu thứ ba kể từ lúc bùng nổ vụ Phật giáo ở Huế.
- Bọn Phật giáo quyết một còn một mất liều mạng đòi mình nhượng bộ, chú tính sao?
- Chúng nó nhằm mục đích lật đổ chánh phủ, mình không còn có cách nào khác hơn là phải dùng đủ mọi thủ đoạn để đối phó, khi cương khi nhu, tạm hoà hoãn bên ngoài, rồi bất thình lình đánh cho một đòn nhừ tử là chúng nó phải yên. Đối với bọn Phật giáo tôi thấy là một chuyện dễ, mình chỉ còn lo đối phó với thái độ của Mỹ, đang bị ảnh hưởng của báo chí họ thôi. Nếu Kennedy đối với mình vẫn như thường, dù cho có một trăm vụ tự thiêu cũng không làm chi nổi mình đâu!
Nhu thốt ra một cách tự tin trong lúc viên trưởng phòng báo chí phủ Tổng thống bước vào, tay ôm một cặp bản tin tức điện báo.
- Bẩm Tổng thống, bẩm cố vấn, con vừa nhận được télétype về cuộc họp báo hôm nay của Tổng thống Kennedy, liên quan đến vấn đề Phật giáo, vội mang vào trình để Tổng thống và ông cố vấn tường.
Ngô Đình Cẩn hỏi:
- Kennedy nói sao?
- Bẩm cố vấn, Tổng thống Kennedy tuyên bố rằng thật là không may tại Việt Nam Cộng hoà lại có xảy ra cuộc tranh chấp tôn giáo trong khi cuộc chiến tranh chống cộng sản tại đây đang diễn tiến một cách tốt đẹp. Ông ta bày tỏ hy vọng rằng một thôi hiệp có thể đạt được giữa đôi bên. Tổng thống Kennedy nói rằng mặc dầu những khó khăn hiện giờ giữa Phật giáo và chánh phủ có làm trở ngại đến sự viện trợ của Mỹ để chống Cộng, song Mỹ không có ý định ngưng viện trợ cho Việt Nam vì hy vọng là sẽ có ảnh hưởng đến chính phủ Việt Nam trong một chuyến quyết định tối hậu đạt đến một thoả hiệp với Phật giáo.
Nghe viên trường phòng báo chí tóm tắt dịch bản tin điện, Ngô Đình Cẩn cười nhạt:
- Để bản télétype đó cho tôi coi lại. Báo chí ngoại quốc hôm nay có nói chi lạ không?
- Bẩm cố vấn, các báo chí Mỹ vẫn một luận điệu ủng hộ Phật giáo có tờ "Temoignage Chrétien" viết một bài dài con có đánh dấu các đoạn chính để trình cho ông cố vấn xem…
Nhu cầm lấy tờ báo của phe Thiên Chúa giáo Pháp ngồi xuống đọc.
"Các biến cố trong những tuần vừa qua chỉ là sự kết tinh của tình trạng bất an âm ỉ từ lâu. Nhiều năm rồi, Phật tử bị nhà cầm quyền đàn áp, bạc đãi. Những sự khó khăn mà Phật giáo gặp, nhiều nhất tại Huế, pháo luỹ của gia đình tổng thống Ngô. Trái lại, tín đồ Thiên chúa giáo thì thừa hưởng đủ mọi sự dễ và mọi sự ưu đãi.
Phe chánh phủ và một vài đại diện của giáo hội mà đứng đầu là đức cha Ngô Đình Thục, anh ruột của Tổng thống đã cố tình đem chính trị hợp nhất Thiên Chúa giáo, trộn lẫn hai vấn đề làm một.
Vì chế độ đã lợi dựng Thiên Chúa giáo làm một khí cụ chính trị tín đồ Thiên Chúa giáo không thể không tự đặt một câu hỏi khác. Câu hỏi ấy là: Liệu Diệm có kéo giáo hội Thiên Chúa giáo để theo không?
Nếu hôm nay chúng ta yên lặng về vấn đề này để ngày mai anh em Thiên Chúa giáo chúng ta ở Việt Nam phải chịu cái cảnh tủi cực của giáo đường thầm lặng, chúng ta sẽ không đủ nước mắt để khóc, nhưng dù khóc những giọt lệ của chúng ta cũng không làm giảm bớt trách nhiệm của chúng ta những giọt lệ ấy cũng không làm giảm nhẹ gánh nặng tội lỗi đè lên lương tâm chúng ta. Vì lúc ấy cũng quá muộn rồi".
Đọc xong mấy đoạn gạch bút chì xanh trên tờ báo, Ngô Đình Nhu bảo anh:
- Tôi biết tác giả bài báo này, Aimé Svani đã học cùng một lớp với tôi hồi ở trường Chartres: Lão ta rập theo đúng luận điệu của Hội Truyền giáo ngoại quốc ở đây. Như vậy là giáo quyền ra mặt chống lại mình đó. Chính họ đã vận động với La Mã nên đức Giáo hoàng Paul VI vừa rồi mới gởi lời kêu gọi cho anh "lưu tâm đến quyền lợi nhân dân" rồi Toà thánh Vatican trực tiếp liên lạc với Đức Cha ở Huế về việc Phật giáo. Tôi vẫn không ưa giáo hội, nhưng hiện thời mình phải dương đầu với Tổng hội Phật giáo, không lẽ đi gây thêm một kẻ thù nữa?
Ngô Đình Nhu hạ giọng nói tiếp:
- Chính Trung tâm công giáo người Âu ở đây đã báo cáo không hay cho mình với Toà thánh. Tôi tính bàn với Đức Cha nên đi La Mã để bào chữa ở Vatican.
- Chú liệu sao cho phải thì làm…
Diệm tỏ vẻ lo âu đứng lên, đi về phía bàn thờ, quỳ xuống ghế cầu nguyện.
***
Lệ cầm bản sao những điện tín của những phóng viên ngoại quốc từ Sài Gòn đánh đi hôm nay, đọc kỹ từng trang:
AFP SÀI Gòn.
Ông Ngô Đình Diệm với những anh em của ông ta, với người em dâu bất khả xa lìa đang chuẩn bị cho những cuộc chiến đấu sắp tới. Những người cuồng tín nhất trong bọn đã nhận được vũ khí và tất cả đều phải tức khắc ra tay trước khi Phật giáo đồ thực hiện chủ trương tạo một đêm Saint Barthélém như của Thiên Chúa giáo. Nói riêng tập đoàn này không thể vì cớ gì lùi bước được nữa: Những tin này thâu lượm được từ các thông tin Thiên Chúa giáo người Âu ở Nam Việt Nam.
Chính những người này đã tỏ ra rất lo ngại nên họ đã phải gởi lời kêu gọi với Toà thánh Vatican mà chỉ tại nơi đó theo lời họ nhấn mạnh mới là nơi quyền hành cao cả nhất có thể hoá làm dịu cơn điên cuồng làm phạm trọng tội của gia đình đầy quyền thế họ Ngô.
UPI DAVID HALBESTAM gởi NEW YORK TIMES
Tình hình Sài Gòn đã giống hệt giai đoạn như những ngày cuối cùng của Lý Thừa Vãn tại Hán Thành. Cùng một lúc bùng nổ của dân chúng đang bị đàn áp bằng cùng một loại tàn bạo của cảnh sát tại Hán Thành những người biểu tình là sinh viên, ở Sài Gòn những người biểu tình là Phật giáo đồ và phong trào chống đối của Phật giáo đang mở màn cho một niềm căm phẫn toàn diện chống lại một chế độ độc tài áp bức.
Vấn đề lật đổ Tổng thống Diệm đã trở thành một vấn đề then chốt trong nước và có một ý nghĩa rất sâu xa.
Giữa các yếu tố khác, những lời tuyên bố chống Phật giáo của người em dâu Tổng thống Diệm làm cho các cuộc hoà đàm với Phật giáo sụp đổ và lòng căm phẫn đối với chế độ gia đình trị càng tăng thêm một cách ngấm ngầm mãnh liệt.
Khi cuộc chiến đấu đánh bại sự xâm nhập của quân du kích Cộng sản đã đến một giai đoạn nguy hiểm nhất mà phải đặt vào hàng thứ hai để nhường chỗ cho sự giải quyết vấn đề riêng tư của một gia đình độc tài thì thiết nghĩ đã đến lúc cần phải có một cuộc thay đổi.
- Đúng là lời lẽ của bọn phiêu lưu quốc tế!
Lệ tức giận cầm xấp điện tín báo chí xồng xộc bước vào văn phòng của chồng.
Nhu vận sơ mi ngắn tay, đang nghiêng đầu tóc đã bạc muối tiêu trên đống giấy tờ ở bàn, nét mặt đầy lo âu, vẻ người mệt nhọc, cầm bút chì đỏ phê viết không để ý đến vợ đang bước lại gần.
- Bọn ký giả Mỹ càng ngày càng tệ, chúng nó ra mặt bênh Phật giáo hoàn toàn loan tin tai hại cho mình. Mỗi ngày đọc điện tín của họ là em tức lộn ruột lên. Em tính là họ không tốt với mình, thì mình phải cho họ biết tay mới được.
Nhu ngắt lời vợ:
- Lúc này mình không nên trục xuất họ, thế giới sẽ cho là mình muốn bưng bít.
- Em có nói trục xuất họ như mọi lầu đâu! Em muốn làm cho họ hết nghênh ngang ở trên đất nước mình. Em sẽ cho cảnh sát dã chiến ăn mặc thường dân vây đánh họ mỗi khi họ săn tin, chụp ảnh, quay phim các cuộc biểu tình hay tự thiêu. Họ đã tấn công mình thì mình tấn công lại, không hành nghề được cho bõ ghét! "Oeil, pour oeil, dent pour dent"(1) cho họ biết là mình không chịu lép về họ đâu!
- Ừ, để biểu Dương Văn Hiếu với Lê Quang Tung chúng nó thi hành.
- Em nghe có hai phóng viên Mỹ thay phiên nhau túc trực mỗi ngày ở chùa Xá Lợi để lấy tin mới quái gở chứ?
Nhu ngẫm nghĩ rồi nói:
- Các thông tấn xã Mỹ cũng như báo chí Mỹ họ dìm mình, với âm mưu thâm độc gây ra đảo chánh. Họ chĩa mũi dùi tấn công anh Tổng thống qua vợ chồng mình là nhằm mục đích sửa soạn dư luận bên Mỹ để khỏi ngạc nhiên, nếu có xảy ra cuộc đảo chánh lật đổ chánh phủ này.
- Hèn chi mà đặc phái viên của tờ New York Times gởi điện tín đi nói rằng "vấn đề lật đổ Tổng thống chỉ còn là vấn đề thời gian".
Nhu cười nhạt bảo vợ:
- Họ còn nói là ngửi thấy mùi đảo chánh trong không khí Sài Gòn, rồi mình cho họ ngửi thực sự, nhưng không phải là đảo chánh theo ý họ mong muốn đâu!
Nhu trỏ vào cuốn sách để trên bàn:
- Mưu mô của CIA mình không cần phải là tiên tri hay thần thánh cũng đoán biết được họ muốn diễn lớp lang gì ở Sài Gòn, chỉ cần suy luận theo những sự đã xảy ra gần đây.
Lệ cầm cuốn sách lên đọc thấy tên: CIA Oul histoire révélée du contre espionnege Américain (CIA hay lịch sử về ngành phản gián Mỹ) không khỏi giật mình, hỏi lại chồng:
- Anh có được John Richard cho hay gì không?
- Không. Nhưng anh có thể suy tính không sai về kế hoạch của Mỹ phản công mình như vầy. Đầu tiên cho báo chí tấn công mở đường dư luận về một cuộc thay đổi có thể xảy ra, giai đoạn thứ hai là triệu hồi đại sứ có cảm tình với mình để gây áp lực. Gây áp lực không được thì thay đổi đại sứ mới, đồng thời doạ cúp viện trợ và cho CIA tổ chức đảo chánh, là giai đoạn thứ ba.
Lệ ngắt lời chồng:
- Nhưng giám đốc CIA, John Richard là bạn của anh mà!
- Richard cũng sẽ bị thay thế, nếu lão Nolthing bị gọi về Mỹ. Mình không chịu nhượng bộ, là thế nào sự việc cũng xảy ra như vậy. Người Mỹ muốn cho vợ chồng mình ra đi để một mình anh Tổng thống cho họ dễ giựt dây. Nhưng họ ép mình không được đâu! Đời nào mình chịu thua trí bọn phiêu lưu quốc tế?
***
- Bẩm tổng thống, nội vụ xảy ra trước chùa Phật giáo người Miên ở đường Trương Minh Giảng.
- Sao không ai cho tôi hay biết chi hết? Vậy ai ra lệnh vây đánh các thông tín viên ngoại quốc và tịch thu máy chụp ảnh, quay phim của họ?
- Dạ, bẩm lệnh của bà cố vấn.
Ngô Đình Diệm lặng người nhìn đốc phủ Võ Văn Hải.
- Qua mời bà cố vấn sang đây có việc.
Một phút sau, Lệ lộng lẫy trong chiếc áo hồng hở cổ bó sát người, run rẩy trên đôi giày cao gót, theo viên đốc phủ bước vào.
Diệm không nhìn thẳng em dâu gằm mặt xuống bàn nói luôn một hồi:
- Tôi vừa được điện thoại của Toà đại sứ Mỹ phản đối về vụ hành hung thông tín viên ngoại quốc sáng nay, có một phóng viên Mỹ bị đánh lỗ đầu. Họ còn cho hay là 5 đại diện của các hãng thông tấn UPI, AP, vô tuyến truyền hình CBS và nhật báo New York Times đã đánh điện cho Tổng thống Kennedy để yêu cầu can thiệp chấm dứt sự tự do hành hung, ngăn trở ký giả tự do thông tin. Thím đã ra lệnh đó bây giờ đổ bể lôi thôi như vậy thím tính sao?
- Còn tính sao nữa, đối với bọn ký giả bới móc gây sự với mình thì phải đập cho một trận rồi tống khứ ra khỏi nước mình là xong.
Diệm không khỏi kinh ngạc trước lời ngổ ngáo của cô em dâu, lắp bắp nói:
- Sao? Thím lại muốn cho tôi ký giấy trục xuất để ầm ĩ tai tiếng lớn nữa à?
- Thế anh cứ muốn để họ ở đây như là khỉ dòm nhà nuôi ong tay áo, cho họ mỗi ngày chửi lại mình sao? Em đã bàn với nhà em rồi, bây giờ mình phải đổ cho họ hành hung cảnh sát trước mới sinh ra ẩu đả, rồi lấy cớ đó mà trục xuất. Trong bọn ký giả Mỹ lắm chuyện nhất là hai tên Makolm Brown và Peter Arnett, giám đốc cùng nhân viên hãng thông tấn Associated Press ở Sài Gòn. Đã mấy lần em muốn tống khứ hai đứa bép xép này đi mà chưa có cớ, chừ thì sẵn dịp để cho mình "danh chính ngôn thuận" mà tống cổ đi. Em đã biểu Bộ trưởng nội vụ làm đủ thủ tục để trục xuất hai tên đó rồi, khỏi phiền tới anh.
Ngô Đình Diệm nhìn lại em dâu, gượng cười thốt ra:
- Thím ngồi ở chỗ tôi đây mới đúng.
Không để ý đến vẻ chịu đựng của người anh chồng tổng thống, Lệ kiêu hãnh nói:
- Không "cao tay ấn" với bọn ký giả ngoại quốc thì chúng nó nhai mình như ăn gỏi, anh hiểu không? Lúc này báo chí quốc tế muốn đổ xô tới mình để săn tin, mình phải làm cho họ kiềng mặt mới được. Em đã ra lệnh không cấp chiếu khán nhập nội cho những ký giả tình nghi… Như Jean Lacouture, Georges Chaffard của Le Monde, Trumbull của New York Times, Francois Sully của NEWS WEEK… Em có báo cáo đầy đủ của vợ chồng Gregory ở Times of Vietnam đặc trách theo dõi các ký giả ngoại quốc chứ không phải làm việc thiếu căn cứ đâu mà anh lo.
Vẻ mặt bực tức của Diệm biến đổi dần sang tin cậy, Diệm gật gù tán đồng những lời lẽ của em dâu:
- Thím với chú liệu mà sắp xếp công việc sao cho thích hợp là được.
Bộ trưởng Công dân vụ Ngô Trọng Hiếu hối hả bước vào dinh Gia Long đi thẳng đến phòng riêng của cố vấn chính trị đang nằm dài trên bàn đèn á phiện với Bộ trưởng lao động Huỳnh Hữu Nghĩa đối diện nâng dọc tẩu.
- Bẩm cố vấn, bọn Phật giáo đã biết được những dự định mật của mình, vừa báo tin cho các ký giả ngoại quốc hay để đánh điện đi nói rằng: Bộ công dân vụ cho 300 cán bộ cạo đầu, mặc cà sa, giả làm sư để hoạt động phá Tổng hội, một số đông công an, mật vụ, dân vệ cũng cải trang làm nhà sư đi tuyên truyền và thuê may cờ cho Mặt Trận Giải phóng miền Nam, trung tá dân vệ Trần Thanh Chiêu sửa soạn cho một cuộc biểu tình phế binh và dân vệ chống Phật giáo…
Ngô Đình Nhu thở khói ra, ngắt:
- Tụi toa làm ăn sao mà chưa chi đã để cho đối phương hay cả thì hỏng bét kế hoạch, còn hoạt động ăn thua gì nữa?
- Thưa cố vấn, để con cho ra tay sớm vậy…
- Tụi toa lơ mơ như vậy thì làm sao mà chơi nổi họ? Phải đánh bất ngờ, chớp nhoáng, chớ để cho họ biết trước mà đề phòng thì phí công vô ích. Thiếu bảo mật phòng gian, thiếu kiểm soát nội bộ, thành thử bao nhiêu việc gì bí mật của mình định làm, bên Phật giáo họ đều hay trước, như vậy là nghĩa lý gì?
Paulo Ngô Trọng Hiếu gãi tai nói:
- Thưa cố vấn, con nhìn nhận những sơ hở khuyết điểm đó vì không nắm vững hết những cán bộ… chỉ có giải pháp của cố vấn là giải quyết gọn vấn đề Phật giáo thôi.
Nhu lặng im nhớ đến lời vừa tuyên bố sáng nay với thông tín viên hãng Reuter:
- Nếu cuộc khủng hoảng về tôn giáo không giải quyết thì sẽ đưa đến một cuộc đảo chánh. Cuộc đảo chánh này sẽ chống phật giáo và chống chính phủ nhu nhược.
Hơi khói từ từ nhả ra, tiếng nói trầm trầm của Nhu gần mạnh:
- Phải phá tan chùa Xá Lợi mới yên được!
Rồi bỗng hỏi Ngô Trọng Hiếu:
- Vụ xử nhóm Caravelle và bọn phản loạn qua nay ra sao?
- Thưa cố vấn, bọn cách mạng xa lông bị trung tá Thất Phu chửi cho thậm tệ trước tòa, chỉ có im mà nghe. Lão Phan Khắc Sửu vẫn còn cứng đầu, cứng cổ, còn thằng cha Phan Quang Đán bác sĩ thì năn nỉ quá xá.
- Tôi đã ra lệnh biểu phải kêu án hai đứa này thiệt nặng về tội tham gia đảo chánh 11-11-1960 cho chúng nó ra Côn Đảo mà đối lập ngoài đó…
Ngô Trọng Hiếu cười hềnh hệch nói:
- Dạ, cố vấn chơi đòn này bọn Mỹ cũng cay lắm đây: bầy gà nòi đối lập bị vặt lông sạch. Bọn còn lại hết dám ngo ngoe!
Người cận vệ hé cửa thưa:
- Bẩm cố vấn, có ông Dương Văn Hiếu xin vào gặp cố vấn có việt khẩn.
- Cho vào.
Viên trưởng mật vụ vội vã bước vào, đến gần Ngô Đình Nhu nói bằng một giọng báo cáo:
- Thưa cố vấn, Nguyễn Tường Tam vừa uống thuốc độc tự tử, mật vụ có bắt được di bút của ông ấy để lại đang được đàn em Quốc dân Đảng chuyền tay phổ biến…
Nhu cầm lấy mảnh giấy in rô-nê-ô đọc:
"Đời tôi để lịch sử xử, tôi không chịu để ai xử cả sự bắt bớ và xử tội tất cả những phần tử đối lập quốc gia là một tội nặng sẽ làm nước mất vào tay Cộng sản. Tôi chống đối sự đó và tự hủy mình cũng như Hoà Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu để cảnh cáo những người chà đạp lên những thứ tự do.
Nhất Linh Nguyễn Tường Tam".
Tiếng cười nhạt mở đầu cho câu nói lạnh lùng của Nhu:
- Tưởng làm chi, chớ lãnh tụ của một đảng tự xưng là cách mạng mà chống đối bằng cách tự vẫn thì cũng nên chết đi cho rồi!
Im lặng một chút, Nhu thốt ra một cách kiêu hãnh:
- Làm chính trị, làm cách mạng như vậy mà đòi đương đầu với moa thì cũng dễ tức cười thiệt nhưng nảy… Các toa hãy coi chừng chúng nó lợi dụng việc Nguyễn Tường Tam tự tử mà tổ chức đem về chùa Xá Lợi rồi đưa đám diễu hành để phản tuyên truyền mình.
Hai hôm sau từ chi nhánh Trung ương tình báo Mỹ ở Sài Gòn, một bức điện đánh về Ngũ giác đài ở Hoa Thịnh Đốn:
"Cái chết của nhà văn Nhất Linh là những cái đinh đóng vào quan tài Ngô Đình Diệm.
***
"Một mụ đàn bà đầu đít thước rưỡi năm phân thuộc thứ đồ xài qua đường, tuổi 38, tóc uốn lộn ngược, khẩu xà tâm độc, khôn ngoan quỷ quái và tin Chúa chi ở đầu môi chót lưỡi, đang làm mưa làm gió ở miền Nam hiện nay. Chính mụ hung bạo cố chấp, cuồng tín, tự phụ gian ác này đang đào thêm cái hố giữa phe Diệm và dân chúng và nhất là giữa đa số Phật tử và chánh phủ Thiên Chúa giáo của ông Diệm.
Cô em dâu quá trời của Diệm đã trở thành đệ nhất phu nhân ở miền Nam Việt Nam nhờ ông Diệm độc thân, do đó mụ ta cặp ông Diệm dưới vế của mình và bắt ông ta vâng lời mụ như một đứa con nít".
- Anh phải tìm cho ra tên Jean Vesmorend viết bài này trên tờ Paris - Presse Intransigeant để tôi xé bọng đái nó ra nghe không?
Viên Tổng giám đốc thông tin, cựu tri huyện Phan Văn Tạo run sợ trước cơn thịnh nộ của bà cố vấn.
- Tôi hẹn cho anh trong vòng 24 tiếng đồng hồ mà không xong thì tôi đuổi anh về xua gà cho vợ nghe không?
Họ Phan đành vâng dạ, sợ sệt vái chào rút lui, chỉ sợ ngần ngại chần chừ thêm, không khéo lại bị ăn bạt tai của bà cố vấn như độ nào vì đã vô tình trái ý đệ thất phu nhân.
Viên cựu tri huyện tổng giám đốc trở về Sở, phập phồng lo sợ, bỏ cả bữa ăn và giấc ngủ trưa, gắt gỏng lên với nhân viên buộc họ phải tìm cho ra tông tích tác giả bài báo quái ác đã xúc phạm đến đệ nhất phu nhân, song rốt cuộc đành bó tay vì tờ báo xuất bản tại Ba Lê. Hỏi Sở Ngoại kiều cũng như Phòng chiếu khán Bộ Ngoại giao không thấy có tên nào là Jean Vesmorend cả.
Sợ quá hoá liều, Tổng giám đốc họ Phan tìm đến thượng cấp, Paulo Ngô Trọng Hiếu, Bộ trưởng Công dân vụ than thở để vấn kế.
Ngô Trọng Hiếu tuy là kẻ tin cậy và đắc lực của gia đình Ngô Đình Nhu, song nghe nói đến bà cố vấn cũng đâm hoảng, lắc đầu lo ngại bảo họ Phan:
- Toa cứ đóng vai lỳ là yên. Bà cố vấn có giận dữ bất quá cũng chỉ bạt tai, nói nặng vài ba câu là cùng, ăn thua gì. Toa chịu khó một chút mới giữ vững cái ghế Tổng giám đốc Thông tin chớ không thì moa cũng không làm sao bênh cho toa được.
Nhìn vẻ mặt khốn khổ của viên cựu tri huyện họ Phan mày râu nhẵn nhụi, đang đưa tay sờ một bên má như chống đỡ một cái tát vô hình trong một phản ứng tự nhiên của bản năng kẻ bị đe doạ, Paulo Hiếu nói vỗ về:
- Phó Tổng thống, các Bộ trưởng còn bị bà cố vấn bạt tai là thường thì Tổng giám đốc như toa việc gì mà ngại? Việc gì mà lấy làm phiều? Đến Tổng thống, ông cố vấn mà còn phải chịu bà cố vấn nữa là mình.
- Vâng, tôi xin tuân lời ông Bộ trưởng.
Thấy đã thuyết phục được thuộc hạ, Paulo Hiếu cười hềnh hệch:
- Bà cố vấn mà tát má bên phải thì moa chìa má bên trái cho tát luôn. Cứ nghĩ là bà cố vấn tát yêu thì mọi việc êm đẹp. Toa đã viết văn, đã là tác giả cuốn "Cái bong bóng lợn" toa phải có nhiều tưởng tượng mới được chứ!
***
- Nếu chánh phủ không trả thi hài của hai vị sư đã tự thiêu ở Phan Thiết và Huế, tôi sẽ không ngần ngại hy sinh để phản đối. Tôi đã phát nguyện tự thiêu để cảnh cáo chính phủ Ngô Đình Diệm đàn áp Phật giáo.
Sư bà Diệu Huệ người mẹ tu hành đau khổ của nhà Bác học Bửu Hội lên tiếng ngỏ cùng các ký giả ngoại quốc và mấy trăm Phật tử sau buổi cầu kinh tại chùa Xá Lợi.
Trước chiếc bàn đặt máy micrô của các hãng vô tuyến truyền thanh nước ngoài, ni cô Diệu Không ngồi cạnh tiếp lời chị, tuyên bố.
- Tôi sẵn sàng hy sinh tại Huế nếu hoàn cảnh đòi hỏi.
Tin mẹ và dì ruột sửa soạn tự thiêu khiến Bửu Hội cuống cuồng lo sợ. Nhà bác học đang giữ chức đại sứ tại Phi châu được chánh phủ Sài Gòn mời về gấp để hợp sức đối phó với Phật giáo về mặt quốc tế.
- Với tư cách là một nhà bác học nổi tiếng ở quốc tế, ông lại là người theo đạo Phật, bà cụ thân sinh của ông về Phật giáo tất nhiên sẽ có ảnh hưởng quan trọng đối với quốc tế. Chúng tôi cử ông làm trưởng phái đoàn Việt Nam ở Liên Hiệp quốc để đối phó với việc tổ chức này sắp can thiệp về vụ Phật giáo. Để cho ông có phương tiện rộng rãi mà hoạt động, tôi đưa trước ông 5 triệu, và số tiền này được chuyển thành Mỹ kim, đặc biệt dành cho ông làm quỹ riêng.
Trước những lời lẽ tin cậy của Ngô Đình Nhu và tấm chi phiếu đầy những con số; nhà bác học thoáng nghĩ ngay đến ba bà vợ Pháp, Đức Anh đang chờ đợi ở phía bên kia trời Âu với cuộc sống bảo đảm lâu dài đầy đủ tiện nghi vật chất, Bửu Hội nói:
- Ông cố vấn đã có lòng thương mà giao phó công việc, tôi xin hết lòng hết sức.
Nhìn nhà bác học nhận tấm chi phiếu bỏ vào túi áo trong cẩn thận, Ngô Đình Nhu không giấu nổi nụ cười đắc ý tiễn đưa ra đến tận cửa, rồi trở vào bảo vợ:
- Mình chỉ dùng một con bài này cũng đủ lật ngược tình thế ở Liên Hiệp quốc.
- Anh cho 5 triệu nhiều quá!
- Mình còn ngồi đây thì 5 triệu ăn thua gì. Tiền của Mỹ mà. Dùng gậy ông đập lưng ông, tiếc gì?
Nhà bác học ra khỏi dinh Gia Long đang khấp khởi mừng rỡ vì được một số tiền lớn bất ngờ, bỗng nhận được tin oái oăm về bà mẹ tu hành.
Ngay tối hôm ấy, Bửu Hội tìm đến chùa Xá Lợi xin gặp mẹ.
Nhìn vẻ mặt buồn khổ trên thân hình gầy còm của mẹ già súng sính trong chiếc áo màu khói hương, nhà bác học nài nỉ van xin:
- Nếu trong vòng 48 giờ mà mẹ tự thiêu thì con cũng đến chết mất. Con xin lạy mẹ, mẹ hoãn lại để con có đủ thì giờ mà thu xếp tìm một giải pháp yên thân.
Lòng dịu hiền thương con của bà mẹ khơi dậy trong lòng người đàn bà tu hành khắc khổ, sư bà cố đè nén tình cảm nói như khóc:
- Bây giờ ông là nhà bác học còn tui là kẻ nương nhờ cửa Phật, nếu ông còn nghĩ đến tình mẹ con đã mang nặng đẻ đau nuôi ông khôn lớn được địa vị danh giá như ngày nay thì hãy làm sao cho khỏi tủi hổ đến người đã sanh ra ông, đừng để người ta mua chuộc mà chống lại chùa, phản lại Phật. Bằng không thì đừng nói chuyện mẹ con nữa, vì tui cũng không có mặt mũi nào mà nhìn nhận ông là con nữa.
Những lời thiết tha của bà mẹ tu hành như đè nặng lên lương tâm nhà bác học: bà sẽ tự thiêu hay không, một phần lớn tuỳ ở thái độ của con trai.
Cái chết của bà sẽ có nghĩa là để cúng đường và đồng thời cũng là để phản đối chế độ tàn bạo mà nhà bác học tình nguyện phục vụ.
Bửu Hội từ chùa Xá Lợi đi thẳng đến dinh Gia Long gặp Ngô Đình Nhu nhắc lại cuộn tiếp xúc với mẹ vừa rồi và tỏ ý hoang mang hỏi:
- Trước tình thế ấy, ở vào địa vị của tôi, ông cố vấn quyết định ra sao?
Ngô Đình Nhu bình thản nói:
- Việc tuyên bố dự định tự thiêu của nhà chùa là để uy hiếp ông và để tuyên truyền với quốc tế mà thôi. Phật giáo họ muốn dùng bà cụ gây áp lực ngăn ông đừng hợp tác với chánh phủ. Đó là một thủ đoạn như lời tuyên bố của phát ngôn viên Uỷ ban Liên phái Phật giáo mới nói đây: "Chúng tôi vứt vỏ chuối ra để cho các ông trượt". Chẳng lẽ chúng ta thua trí những kẻ đội lốt thầy chùa hay sao?
***
- Tôi tiến, anh em tiến, tôi lùi, anh em hãy giết tôi đi, tôi chết anh em hãy trả thù cho tôi!
Lời tuyên bố quyết liệt của Ngô Đình Diệm như đổ thêm dầu vào không khí sôi bỏng của những cuộc đàn áp đẫm máu tại Huế, Nha Trang trước các cuộc tự thiêu và biểu tình của sinh viên, Phật tử đòi chánh quyền trả lại các thi hài tăng ni tử vì đạo bị cướp đi.
Cựu đế đô Huế sôi sục trong tổng đình công bãi thị, bãi khoá.
Lập tức lệnh giới nghiêm và thiết quân lực toàn diện ban hành, phong toả nhốt chặt hàng ngàn Phật tử trong các chùa lớn Từ Đàm, Diệu Đế, Linh Quan sau những vòng dây kẽm gai lưỡi lê của cảnh sát chiến đấu được gởi từ Sài Gòn ra tăng cường. Xe tăng, súng đạn, lưỡi lê tử khí bao trùm cả kinh thành tê liệt, suốt ngày đêm không một ai được ra đường. Thượng toạ Thích Tiêu Diêu tự thiêu ngay tại chùa Từ Đàm tiếp theo cuộc tự thiêu ngày hôm trước của ni cô Diệu Quang tại Nha Trang.
5000 Phật tử ngày đêm túc trực bên cạnh nhục thân vị Thượng toạ quàn tại chùa Từ Đàm đề phòng lực lượng đặc biệt và cảnh sát chiến đấu đến cướp xác mang đi như thi hài ba vị tu sĩ tự thiêu vừa rồi ở Phan Thiết, Huế, Nha Trang.
Tại Sài Gòn, vị lãnh đạo tối cao Phật giáo, Hoà thượng Hội Chủ Thích Tịnh Khiết lên tiếng cấp báo qua một bức thư gởi Ngô Đình Diệm và nhờ các thông tấn xã ngoại quốc truyền đi:
"Chúng tôi đã đến nước không còn nghĩ đến sự yêu cầu nhân đạo, công lý, chúng tôi chỉ mong bao nhiêu tội ác của một chế độ xem dân như cỏ rác được thực hiện ngay để chúng tôi có thể chết an hơn sống nhục, và cũng để cho chân tướng của nền Cộng hoà Nhân vị do nhà chí sĩ xây dựng được phô bày trước mắt đồng bào và thế giới".
Đồng thời Uỷ ban liên phái đánh điện kêu cứu cùng Tổng thống Kennedy, tổng thư ký Liên Hiệp quốc và các hội Phật giáo trên thế giới yêu cầu can thiệp chấm dứt "sự ngược đãi đã trở thành dã man" đối với Phật giáo đồ Việt Nam, đang ở trong tình trạng vô cùng nguy ngập.
Hưởng ứng cuộc đấu tranh của Phật giáo, linh mục Cao Văn Luận viện trưởng đại học Huế bị bãi chức vì đã nói thẳng với chánh quyền họ Ngô:
- Các ông vô đạo, Phật giáo có chánh nghĩa.
Toàn thể các khoa trường, các giáo sư đại học Huế lên tiếng từ chức và bất hợp tác với chánh quyền.
Ở Sài Gòn, chùa Xá Lợi sôi nổi không khí đấu tranh, suốt ngày Phật tử tràn ngập con đường đưa đến chùa.
Hàng ngàn thanh thiếu niên tuyệt thực ngồi giữa trời mưa, nắng trên mặt đường, trước cửa chùa. Trong sân Xá Lợi biến thành nơi tập trung đông đảo Phật giáo đồ biểu tình tại chỗ, phản đối chánh quyền. Những biểu ngữ căng lên bao kín hai mặt chùa, tố cáo và đả kích những hành vi của gia đình họ Ngô. Máy phóng thanh đặt giữa chùa không ngớt vang lên những lời chống đối lên án ông Cố vấn chính trị Tổng thống, vạch trần những âm mưu thâm độc của chung, đã đảo thái độ phỉ báng thâm độc của vợ.
"Đối với những con người mà lương tri bị danh lợi che lấp thì khi nhìn về đâu và bất cứ việc gì, họ cũng chỉ thấy tiền tài và quyền thế hiện ra trước mắt, khiến họ phải cuồng loạn, mê sảng. Vì thế, họ đã coi những đức hy sinh của chúng ta như những hành động gian trá để che đậy một cái gì mờ ám bên trong. Họ đã phát cuồng đến độ đã dám mỉa mai những tấm gương cao cả mà toàn thể đã ngưỡng mộ tôn thờ, bằng những lời lẽ thô bạo nhất. Thật không có thái độ và ngôn ngữ hồ đồ và vô lễ hơn thế nữa.
Đứng trước những cái chết vô cùng bi đát ấy có lẽ họ đã không xúc động, không ngồi yên suy nghĩ mà còn vỗ tay hỉ hả. Ghê rợn hơn thế nữa, người ta đã huy động lực lượng bạo tàn để cướp giựt xác nạn nhân. Man rợ nọ chồng chất lên man rợ kia! Thú tánh tham tàn nổi lên khiến họ không còn biết gì là lễ giáo nữa!"
Lệ nghe Paulo Ngô Trọng Hiếu nhắc lại những lời đả kích phát thanh ở chùa Xá Lợi, rít lên:
- Bọn Việt gian! Việt gian! Luận điệu Cộng sản, tay sai Cộng sản! Bọn phản quốc, đê tiện này muốn chết thì cứ việc sủa bậy ông cho phổ biến ngay bức thư của tôi trả lời cho họ đây.
Ngô Trọng Hiếu đưa hai tay kính cẩn nâng bức thơ 20 trang đánh máy.
Ngày 20 tháng 8 đệ nhất phu nhân với tư cách là bà cố vấn chánh phủ, dân biểu Quốc hội và chủ tịch sáng lập phong trào Phụ nữ liên đới Việt Nam, lên tiếng trả lời những chỉ trích của Phật giáo qua một bức thư ngỏ được công bố ầm ĩ trên Đài phát thanh và các nhật báo xuất bản tại Sài Gòn.
Giọng chua nồng, đanh đá của Lệ vang lên qua làn sóng điện, xác nhận thái độ quyết liệt của đệ nhất phu nhân đối với những kẻ tử thù:
"Tôi xét thấy các phần tử phản loạn và những hành động của chúng mà tôi tố giác không liên hệ gì hết với các danh từ ấy.
… Có chuyện lạ là các "sư" không biết dựa vào đâu mà tự nhận định rằng tôi "nhục mạ Phật giáo". Tôi kịch liệt phản đối nhận định ấy vì những lời và những hành động mà tôi tố giác nhất định không có một sự liên hệ gì với Phật giáo cả. Ngoài ra, nói rằng tôi đã xâm phạm đến cả sự hy sinh cao cả của cố Hoà Thượng Thích Quảng Đức, thì tôi xin hỏi: có gì trong đời tệ hơn là đi lừa, và bị lừa?
Vụ ám sát sư Thích Quảng Đức, sau khi đầu độc sư, bịa đặt một cách trắng trợn rằng "phải bảo vệ tín ngưỡng lâm nguy" khi thật sự không có vấn đề ấy là một vụ lừa bịp xúc phạm thần thánh vì đã lợi dụng tín ngưỡng để gây một án mạng ghê rợn.
Thật vậy, đây là lần đầu tiên trong lịch sử thế giới mới xảy ra những mưu mô đen tối, man rợ và độc ác đến thế.
Không lẽ chúng ta cứ để vài phần tử phản loạn đã dám khoác áo cà sa bây giờ còn đi xúi trẻ con và bô lão tự mổ bụng, xẻo tai, chặt tay, tự thiêu, rồi còn gì nữa tôi không hiểu, để ngăn chúng ta phơi bày bộ mặt của chúng?
Phụ nữ chúng tôi phải nhận định rằng tại các nước nào có nhiều người tu hành mà lại đi làm chính trị, là tại nước ấy phụ nữ không sao ngoi đầu lên nổi, mà chỉ biết tiêu hết tiền đi cúng vái tại các chùa chiền để cầu xin trời Phật một sự bảo vệ quyền lợi và hạnh phúc mà đáng lẽ luật lệ phải bảo đảm cho họ.
Ngoài số phụ nữ quá ngây thơ hay quá mê tín, khờ khạo đi theo mẹ mìn không biết là ai, hay đi nhận thờ là thánh thần những gì thật ra chỉ đáng thương hại mà thôi, đa số đã biết tránh và tẩy chay các chúa chiền nào…"
***
Chiếc trực thăng chở Ngô Đình Nhu và Nolthing vừa từ ấp chiến lược bay lên, bỗng một tràng đạn liên thanh nổ bất ngờ chĩa về phía dân chúng tiễn đưa, tiếng kêu la, máu chảy, đám đông nhốn nháo kinh hoảng chạy tán loạn phía dưới đất. Nhân viên phi hành bất cẩn đã chạm phải ổ súng khạc đạn trúng một em bé thiệt mạng và năm người lớn bị thương tại ấp chiến lược vừa khánh thành.
Để kỷ niệm mối cảm tình lưu luyến đối với vị đại sứ ân nhân trước khi trở về nước, cố vấn chính trị họ Ngô lấy tên Nolthing đặt cho ấp chiến lược ở tỉnh Khánh Hoà, nơi Ngô Đình Nhu đã chọn làm đơn vị ứng cử dân biểu Quốc hội và đã dùng nhà ngoại giao nước bạn đến đấy làm một khai sanh? Tai nạn bất ngờ khiến Nhu cho là một điềm gở, trên đường về tỏ vẻ không vui. Vị đại sứ sau khi tuyên bố sẽ bỏ số tiền ra bồi thường cho gia đình các nạn nhân, hỏi Ngô Đình Nhu:
- Ông cố vấn có thể cho biết giá một mạng chết là bao nhiêu?
- Cũng tuỳ lòng tốt của ông đại sứ…
Nolthing buột miệng nói:
- Mạng người ở đây không đắt mấy nhỉ?
Rối tiếp:
- Cứ xem các nhà sư đua nhau tự thiêu, thú thật với ông cố vấn tôi không quan niệm nổi là người ta coi sinh mạng như thế nào!
- Đang còn nhiều vụ dự định tự thiêu nữa, nếu chúng tôi không sớm dứt khoát vụ Phật giáo.
Ngô Đình Nhu không để ý đến viên sĩ quan cận vệ lắng nghe, nói luôn:
- Sau khi ông đại sứ về nước và trước khi ông Cabot Lodge qua đây, tôi sẽ cho ra tay trước. Người đến thay thế ông sẽ đứng trước một sự việc đã rồi, dù có muốn đi ngược lại chánh sách của ông, cũng khó mà thực hiện được.
- Tôi rất tiếc là không còn ở lại được để hợp tác chặt chẽ với gia đình ông cố vấn… nhưng tôi mong rằng về bên ấy, tôi cũng sẽ lên tiếng để bênh vực cho đường lối chung của chúng ta theo đuổi.
Nhu lấy ở túi áo trong ra một cuốn sổ tay, liếc đọc qua và nói:
- Kể từ khi Phật giáo phát động phong trào đến nay trong vòng 100 ngày họ đã tổ chức 159 cuộc biểu tình, 25 lần ở Huế, 32 lần ở Sài Gòn, 10 lần ở Đà Nẵng, 8 lần ở Quảng Trị, 7 lần ở Quảng Nam, 18 lần ở Quảng Ngãi, 13 lần ở Nha Trang và mới hôm kia đây từ tổng hành dinh chùa Xá Lợi kẻ cầm đầu Phật giáo đã gởi một tối hậu thư cho chánh phủ…
Nolthing ghi chép những con số của Nhu cho hay rồi hỏi:
- Ông cố vấn sẽ tính sao trong trường hợp bị áp lực bên ngoài buộc chánh phủ nhượng bộ Phật giáo?
- Nếu Tổng thống Kennedy tính như vậy thì đã nghĩ lầm về chúng tôi. Chánh phủ Mỹ cần phải chọn lấy: hoặc Phật giáo, hoặc chúng tôi. Không thể có hai lực lượng chống đối lẫn nhau trong một quốc gia chậm tiến đang có chiến tranh.
Ngô Đình Nhu cười một cách khó hiểu, nói tiếp:
- Có phải chỉ có Hoa Kỳ là nước bạn duy nhất mà chúng tôi trông cậy giúp đỡ đâu.
Chiều tối 20 tháng 3, sau ngày đại sứ Nolthing rời Sài gòn, và có tin Cabot Lodge đang lên đường sang Việt Nam, chùa Xá Lợi sống trong phập phồng chờ đợi.
Tình trạng căng thẳng giữa chánh quyền Ngô Đình Diệm và Phật giáo đó chưa biết bùng nổ giờ phút nào.
- Tôi sẽ cho xây thêm trại giam ở Côn Đảo, đủ chỗ để giam giữ sư sãi sinh viên trí thức 40.000 người. Họ cứ việc chống đối. Tôi sẽ tận diệt họ!
Lời tuyên bố của vị cố vấn chánh phủ Tổng thống bao trùm các ngôi chùa trong một không khí đe doạ.
Từ nửa tháng nay Uỷ ban liên phái thường nhận được tin cấp báo là vợ chồng Nhu dự định huy động lực lượng đặc biệt và mật vụ đánh phá các chùa, nhưng rồi vẫn không thấy gì xảy đến.
Hôm nay, bóng tối vừa sụp xuống, tiếng chuông mõ, tụng kinh lại trỗi lên đều ở các ngôi chùa như thường lệ.
Tại chùa Giác Minh, sư Quảng Độ sửa soạn lên gác để cầu kinh, bỗng nghe chuông điện thoại reo từng hồi dưới nhà, vào lúc 19 giờ 20.
Thầy Quảng Độ nhận ra tiếng nói của một nữ Phật tử, vợ một nhân viên cao cấp phụ trách về an ninh trong chánh phủ run run báo tin:
- Thưa thầy, thầy báo cho quý vị trên Xá Lợi biết ngay đi. Đêm nay thế nào họ cũng đánh.
- Tại sao bà biết - Sư Quảng Độ hỏi gặng.
- Thưa thầy, - người đàn bà đáp - anh con vừa được trong dinh kêu đi họp lúc 7 giờ tối. Con được biết thêm là các nhân viên cao cấp của cảnh sát dã chiến. Lực lượng đặc biệt và mật vụ đã được kêu đi họp gấp, còn binh linh thì được phát mỗi người một khẩu "tôm xông", hai đôi còng và sửa soạn thừng chão.
Giọng thiếu phụ ngừng lại rụt rè:
- Thưa thầy…
Sư Quảng Độ đáp:
- Vâng tôi cám ơn bà. Tôi sẽ báo ngay cho Thượng toạ biết.
- Thưa thầy, con muốn đề nghị với thấy một điều. Lát nữa con sẽ cho người lái xe đến, mang thầy và các vị khác đi trốn. Họ mà bắt được thì thế nào cũng giết các thầy.
- Cám ơn bà, tôi không thể đi được. Thôi chào bà, và cầu nguyện Tam Bảo gia hộ cho bà.
Sư Quảng Độ đặt ống nói lên giá, rồi quay số gọi chùa Xá Lợi.
Trong khi ấy sư Đức Nghiệp cũng được tin của một thông tín viên ngoại quốc gọi điện thoại cho hay:
- Mật vụ đang sửa soạn đánh chùa Xá Lợi các vị hãy tạm lánh khỏi chùa đi.
- Cám ơn ông, tôi cũng vừa được tin của đạo hữu cho hay. Uỷ ban liên phái đã quyết định ở lại, nếu chúng tôi bị bắt hoặc người ta giết chúng tôi xin quý vị cầu nguyện cho chúng tôi.
Được tin chẳng lành, các thượng toạ, đại đức và ni cô có mặt ở chùa Xá Lợi họp lại bàn cách đối phó. Hoà thượng Hội chủ Thích Tịnh Khiết bị mệt, uỷ quyền định đoạt lại cho một Thượng toạ khác phó hội chủ. Thượng toạ bảo các đại đức khuyên tín đồ nên ra về hết sau khi lễ Phật xong, không được ở lại chùa như mấy đêm trước.
Từ 22 giờ chùa Xá Lợi trở lại yên tĩnh, các cửa đều đóng kỹ.
Bên trong các sư thuộc ban trật tự lo chuẩn bị sẵn những dụng cụ cần thiết đợi chờ…
Ba vị sư ở chùa Gia Lâm kéo đến:
- Nghe nói tối nay chúng lùng bắt chùa hẻo lánh nên chạy xuống đây trốn.
Sư Tiềm Nhân cười lớn nói:
- Tưởng trốn ở đâu lại chui vào đây. Thôi cứ ở đây rồi nó tóm cả lũ cho vui, chôn chung một mồ càng có bạn.
Một ni cô vào lục trong tủ lạnh đem ra một đĩa nhãn lồng Huế, sư Tiềm Nhân lại có dịp để đùa:
- Thượng toạ Thiện Minh đi Huế rồi, mình toàn quyền sử dụng nhưng nên để dành một ít nhỡ lúc nữa họ đến thì có quà mà đãi.
Thời gian nặng nề lặng lẽ trôi qua. Ánh trăng non mờ nhạt chiếu xuống ngôi chùa tĩnh mịch đèn điện trong chùa tắt hết, vài cái bóng của các sư trong ban trật tự thấp thoáng qua lại dưới lầu. Trên gác các thượng toạ đã về phòng riêng an nghỉ.
Dưới nhà hậu còn vài ni cô lom khom, im lặng lát mấy bậc thang đá. Tiếng giấy sột soạt, tiếng máy rô-nê-ô sè sè vẳng trong đêm khuya, giữa những hình bóng tu hành lặng lẽ đang bận rộn sắp xếp các bản tin tức để phân phối vào hôm sau.
12 tiếng ngân dài của đồng hồ ở thư viện đếm nửa đêm.
Trên đường phố vắng lặng bỗng xuất hiện mấy bóng người mặc áo sơ mi bỏ ngoài quần tây, đi xe đạp từ từ lượn quanh nhìn vào chùa Xá Lợi dò xét.
Đoàn mật vụ vừa biến dạng thì một hồi còi ré lên, hàng trăm người mặc đồ trận rằn ri, đội nón sắt, lăm lăm cầm súng ngắn cắm lưỡi lê tiểu liên và lựu đạn cầm tay ào ào kéo tới vây kín, phá hai cổng chùa bật tung ra, hùng hổ tràn vào phía trong. Tiểu đoàn võ trang này chạy lùi nhanh núp vào gốc cây, bờ tường, dàn thành mặt trận bao vây xung quanh.
Trong chùa, chuông điện réo liên hồi giữa những tiếng la ó kinh hoàng của tăng ni đang vội vã leo cầu thang rút lên thượng điện. Từ máy phóng thanh nhà chùa giọng kêu cứu vang lên: "Bọn chúng đã tràn vào rồi! Quân khủng bố vào đàn áp chúng tôi…"
Tiếng nói đứt nghẹn trong khi tất cả đèn điện vụt tắt đúng vào lúc 0 giờ 20 phút.
Mấy thượng toạ gấp rút gọi điện thoại cho các thông tín viên ngoại quốc, sứ quán, song đường dây đã bị cắt đứt cùng một lúc với điện trong chùa. Lờ mờ qua ánh đèn ngoài đường, sân chùa tràn ngập những bóng người võ trang hùng hổ xông vào chánh điện, đập phá tung cửa.
Những tiếng kêu cứu, hô hét, đánh trống, động chuông, gõ mõ, đập bàn ghế, khua thùng vang lên inh ỏi giữa những tiếng súng và tiếng nổ của lựu đạn cay.
Trong khi lực lượng đặc biệt và cảnh sát dã chiến đột nhập chánh điện bên dưới, điên cuồng phá phách đạp đổ bàn thờ hoà thượng tự thiêu Thính Quảng Đức, chặt cánh tay tượng Phật, cướp phá hộp đựng tiền của thập phương… thì trên thượng điện những thanh niên tăng sĩ trấn đóng hai đầu cầu thang sau hai lớp bàn ghế chất đầy làm chướng ngại vật ngăn cản bọn hung dữ xông lên. Ấm chén, độc bình, bát đĩa xếp thành một đống lớn được dùng đến để cầm cự phản công.
Kẻ nào nhô đầu lên từ phía chân cầu thang lập tức bát đĩa bay xuống xối xả đẩy lui. Lựu đạn cay từ dưới liên tiếp tung lên sân thượng điện, nổ chát chúa, bao trùm cả trăm tăng ni trong khói cay sặc sụa, nước mắt nước mũi ràn rua. Một số yếu sức hoặc bị lựu đạn nổ ngay bên mình hoặc bị miếng vỏ thuỷ tinh cắt đứt da thịt máu ra nhiều, nằm vật xuống. Trong vùng khói cay mù mịt, hàng tiền đạo tăng sĩ phải dùng khăn ướt bịt trên mặt để đối phó.
Trong khi trận chiến diễn ra ác liệt bên dưới lầu thì bọn võ biền quyết xông lên, tung lựu đạn cay mở đường hết lớp này đến lớp khác bám sát lấy trận địa xung kích, còn trên lầu thì tăng sĩ phản công bằng mọi thứ vật dụng, hết độc bình đến chậu cảnh, vỏ chai, bình thuỷ… bất chấp những tiếng nổ liên hồi inh tai nhức óc của lựu đạn cay. Một số ni cô ngã gục, họ sặc sụa phải chạy vào phòng tắm đóng chặt cửa còn một số vẫn tìm vơ vật dụng tiếp viện cho các tăng sĩ ném xuống.
Từ các cửa sổ lầu cao của hãng USOM ở cạnh chùa, những bàn tay đàn ông lẫn đàn bà đưa ra vẫy, đấm vào không khí, tỏ vẻ tán trợ và cổ võ các nhà tu hành đang kháng cự trong tuyệt vọng. Nằm trên máng xối nóc lầu cơ quan viện trợ Mỹ, phóng viên điện ảnh của hãng vô tuyền truyền hình N.B.C chĩa ống kính viễn vọng chụp những cảnh diễn ra trước mắt.
Một chiếc xe Háp-tờ-xắc chạy đến ngừng trước cổng chùa Xá Lợi. Một người đàn ông vận đồng phục xanh và một người đàn bà mặc quân phục rằn ri nhảy xuống. Ông bà cố vấn chính trị tối cao của Tổng thống đến chứng kiến cuộc tấn công đại bản doanh Phật giáo tại Thủ đô.
Hai tay chống nạnh đứng giữa đường nhìn vào trong chùa Xá Lợi đang tiếp diễn cuộc bao vây đánh phá, Lệ cau mày quay lại phía đại tá Lê Quang Tung, chỉ huy lực lượng đặc biệt vừa chạy đến đứng nghiêm chờ lệnh.
- Sao chưa xong, lâu vậy?
- Bẩm bà cố vấn, chúng nó ở trên lầu chống trả dữ lắm!
- Phải giải quyết gấp đi, cứ việc thẳng tay với chúng nó! Lục kiếm cho được bức thư của đại sứ Trần Văn Chương gởi cho Thích Tịnh Khiết rồi đem thẳng vô dinh đưa tôi nghe!
Lê Quang Tung khúm núm đáp:
- Bẩm bà cố vấn yên trí, chúng tôi xin tuân lệnh.
Ngô Đình Nhu tiếp theo lời vợ:
- Đừng để cho Thích Trí Quang thoát khỏi nghe không?
- Dạ, có cánh cũng không thoát khỏi đâu!
Vợ chồng cố vấn lên xe đi thẳng, viên tư lệnh lực lượng đặc biệt đến chiếc xe chỉ huy, ra lệnh qua máy truyền tin:
- "Nhân vị đâu, ra lệnh cho tháo cổng để nước lũ tràn ngập" mau đi!
Bên trong chùa, giám đốc cảnh sát đô thành Trần Văn Tư, thiếu tá Nguyên Văn Dần chỉ huy cảnh sát dã chiến, Dương Văn Hiếu trưởng đoàn mật vụ nghe được lệnh bèn đốc thúc thuộc hạ tấn công quyết liệt. Đèn pha xe cam nhông tám bánh của nhà binh từ ngoài đường chiếu những luồng sáng chói vào phía trong chùa, vách tường phản chiếu từng mảng sáng rộng rọi vùng tối ở cầu thang đưa lên thượng điện đang diễn cảnh chiến đấu hăng say. Những binh sĩ thuộc lực lượng đặc biệt dùng ghế lam mộc xông lên tung lựu đạn cay mở đường, và đám tăng sĩ ở trên lầu quăng chén bát và độc bình xuống để ngăn chặn.
Tiếng la hét càng lúc càng kinh khủng theo từng đợt xung kích, lựu đạn nổ vang ầm, khói cay mù mịt cả phía trên lầu, các đợt tấn công ào ạt xông lên đều bị đẩy xuống. Một cái mũ sắt đạn vừa ló ra, một đĩa bàn tay vèo tới… hai kẻ nấp sau chiếc bàn con dùng làm mộc che toan vọt lên, thì cả một chậu cảnh lớn từ trên xàng xuống…
Những pha xung đột tiếp diễn hơn một tiếng đồng hồ, trong âm thanh náo loạn hỗn độn tiếng chuông trống kêu cứu, hò hét, tiếng súng nổ, lựu đạn vang vọng cả một khu vực thành phố. Mấy trăm tăng ni rút cả lên lầu, kêu la cầm cự trong tuyệt vọng trước một tiểu đoàn binh sĩ thiện chiến từng đợt xông lên, vây chặt bốn phía chùa.
Bên dưới bọn mật vụ rọi đèn pin khắp các ngõ ngách, bầy cảnh sát dã chiến chĩa súng cắm lưỡi lê sáng loáng đưa qua đưa lại, hợm sẵn đám tăng ni nhảy qua đường phía lầu cơ quan viện trợ Mỹ.
Lựu đạn nổ dồn dập phía thượng điện bao trùm đám thanh niên tăng ni trong một không khí ngạt thở, cay mắt, mặc dù mỗi người đều có một chiếc khăn ướt ở mặt!
- Thế này thì chết ngạt trước khi mù mắt mất!
Những vật dụng của tăng ni dùng làm vũ khí kháng cự đã vơi dần. Các bàn, ghế, đôn sứ chất làm chướng ngại vật ở đầu cầu thang cũng đã quăng xuống hết. Lực lượng võ trang được lệnh "tháo cổng cho nước lũ tràn ngập" hùng hổ tràn lên lầu.
Từ tứ phía những tiếng la hoảng thất thanh, kêu thét kinh khủng nổi dậy. Ấm! Tiếng lựu đạn phá hoại nổ lên giữa những tiếng súng đua nhau nổ. Các cửa kính trên lầu vỡ toang, thuỷ tinh rơi xuống như mưa rào. Đèn trong chùa tắt bỗng nhiên sáng lại.
- Mở cửa ra! Bật đèn lên! Đi ra! Mau!
- Mở cửa ra hết nếu không tao liệng thêm trái nữa! Đ.m quân Việt cộng cứng đầu?
Tiếng quát tháo oang oang lên giữa im bặt đột nhiên, những tiếng kêu la, tiếng lựu đạn cay, tiếng súng nổ đã tắt nhường chỗ cho những tiếng ra lệnh đánh đá huỳnh huỵch, tiếng khóc rên, tiếng sục sạo, rương tủ, tiếng chửi thề tục tĩu…
Những mũi lưỡi lê sáng nhọn lao tới chĩa tiếng vào ngực, vào lưng các tăng ni tay không, quần áo tả tơi cháy sém bị dồn vào một góc, tiếng đập cửa thình thịch, tiếng báng súng động vào ổ khoá át cả tiếng khóc thút thít của các ni cô.
- Thầy ơi! Thôi, thầy ra cho rồi kẻo tụi nó vào đánh chết mất, thầy ơi?
Sau tiếng kêu nho nhỏ của một ni cô nước mắt ràn ruạ, một vị sư lách cửa phòng bước ra dừng lại trước ba thân hình mặc áo cà sa nằm sóng sượt ở bậc bước lên Điện Phật. Một gã cảnh sát dã chiến lăm lăm khẩu súng Colt 12 ở tay xỉa xói tứ tung quanh mình, hét:
- Tên kia không giơ tay lên hả?
Tiếp đến những câu cộc lốc đầy đe doạ của bầy hung hãn thốt ra:
- Con kia không giơ tay lên hả? Thằng kia…?
- Tụi nó ra hết chưa?
- Hết rồi!
- Cho ra đằng trước!
- Đi! Mau lên! Cứng đầu tao đập chết!
- Đ.m, đồ Việt cộng đội lốt tu hành!
Đoàn tăng ni bị dồn đi giữa hai hàng lực lượng đặc biệt và cảnh sát chiến đấu đằng đằng sát khí, lùa đến tập trung ở sân thượng, trước điện Phật. Tất cả những nhà tu hành, từ Hoà thượng Hội chủ đến Thượng toạ, Đại đức tăng sĩ, ni cô bắt buộc phải ngồi chồm hổm, hai tay đưa lên khỏi đầu theo kiểu tù binh bị lùng bắt trong một trận càn quét.
- Đ.m tụi bây tu gì mà tu! Tu mà làm chính trị! Tao cũng Phật tử đây nè, tao biết chớ? Tu gì mà thằng Giác Đức nói chính trị cái miệng dẻo quẹo?
Câu chửi rủa phát ra từ bầy võ trang hung hãn thúc báng súng và lưỡi lê xua đuổi mấy trăm tăng ni xuống lầu ra cổng chùa.
- A… thằng trùm đâu rồi… cả thằng Thích Giác Đức nữa… còn thằng Thích Trí Quang đâu?
Đoàn trưởng mật vụ Dương Văn Hiếu xoi mói nhìn mặt các nhà lãnh đạo Phật giáo, hỏi đến Thích Trí Quang nhà sư mà ông cố vấn đã dặn dò phải tóm cho kỳ được - không thấy trả lời, bèn gắt lên:
- Phải lục xét khắp các phòng cho kỹ coi Thích Trí Quang nó trốn ở đâu? Không được để cho nó trốn thoát? Ai bắt được Trí Quang thì sẽ được trọng thưởng!
Thực ra, Hiếu cũng không biết rõ mặt mũi nhà sư lãnh đạo phong trào Phật giáo mà Ngô Đình Nhu coi là kẻ tử thù đã từng tuyên bố: "Có thể tha tội tất cả các nhà sư trong uỷ hội liên phái, trừ một mình Thích Trí Quang" nên viên đoàn trưởng mật vụ chẳng để ý đến một nhà sư khổ mặt xương xương, hai mắt sáng quắc với đôi lông mày chữ mác đậm lẫn giữa đám người mặc áo cà sa.
Hai tăng sĩ bên cạnh nhà sư hơi gầy và quắc thước, chính là Thích Trí Quang làm ra vẻ thản nhiên để khỏi mỉm cười khi thấy một nhân viên mật vụ bước ra trình với chỉ huy:
- Dạ, trong khi lộn xộn có hai nhà sư nhảy qua bên khu lầu của USOM kia. Chắc chắn là có Thích Trí Quang trong đó.
Nóng lòng muốn lập công, Hiếu cầm máy truyền tin liên lạc với Lê Quang Tung, chỉ huy lực lượng đặc biệt:
- Thiếu tá cho lục soát khu lầu USOM ngay đi, Thích Trí Quang vượt tường trốn sang bên đó rồi! Không bắt được nó thì ông cố vấn rầy chết!
Cò Tư, giám đốc cảnh sát nghe viên phụ tá tổng giám đốc công an kiêm đoàn trưởng mật vụ nói vậy, bèn lên tiếng:
- Ông phụ tá à, tôi e rằng không có phép của toà đại sứ Mỹ mà mình cứ xông vô lục soát toà USOM này thì phạm luật ngoại giao, sinh chuyện lôi thôi đó. Ông liên lạc với ông cố vấn hỏi xem sao? Còn từ đây tới sáng, tôi cho nhân viên bao vây chặt khu lầu này, lục soát tất cả xe vô ra, Thích Trí Quang có mọc cánh mới mong thoát khỏi!
Tiếng rú của xe cứu thương chạy đến ngừng lại trước cổng chùa Xá Lợi bên một dãy xe cam nhông bít bùng. Binh sĩ lố nhố đông đảo mang đầy khí giới lâm trận có dây thừng còng tay: lính lực lượng đặc biệt, lính thường lẫn lộn với cảnh sát chiến đấu, cảnh binh, công an, mật vụ… cả một lực lượng hùng hậu hàng mấy trăm người bao vây xô dẩy, quát tháo lùa tất cả tăng ni trong chùa ra đường.
- Lên xe hết đi!
Lưỡi lê, báng súng thúc vào lưng, những tiếng mắng chửi tuôn ra khi thấy các nhà tu hành tay bị còng bước đi chậm chạp, các ni cô yếu sức sau một trận hít hơi ngạt loạng choạng ngã dồn lên nhau.
Hoà thượng Hội chủ một bên mặt xây xát, mắt sưng quầng vì bị ngã cố lên thân già trên tám mươi tuổi lên một chiếc xe riêng của mật vụ.
Tiếng khóc rưng rưng phát ra từ đám tăng ni xót xa lo ngại nhìn theo vị thầy tuổi tác.
Những người mặc áo tu hành lần lượt bị dồn lên xe bít bùng chở đi trong đêm tối.
Chùa Xá Lợi, trung tâm Phật giáo ở thủ đô trở nên vắng tanh trong cảnh tan hoang, ngổn ngang đồ đạc gãy nát, tượng Phật bị phá, bàn thờ bị đổ, máu loang thấm trước sân chùa.
Cũng trong giờ Xá Lợi bị đập phá, trên 400 tăng ni ở chùa Ấn Quang, giữa đường Sài Gòn - Chợ Lớn cũng bị quân sĩ đặc biệt của họ Ngô lục soát, bắt hết lên xe chở đi Rạch Cát, giam giữ tại một trại hẻo lánh ở ngoại ô Chợ Lớn.
Các ngôi chùa khác ở thủ đô và khắp trong nước, Quảng Trị, Huế, Quảng Tín, Quảng Nam, Nha Trang, Phan Thiết vào giờ này cũng đều bị binh sĩ võ trang nhà Ngô xông vào bắt bớ khám xét.
Tại chùa Từ Đàm ở Huế, vị lãnh chúa miền Trung phải huy động đến hai ngàn binh lính chiến đấu để tấn công trung tâm đã phát động phong trào Phật giáo. Năm ngàn Phật tử túc trực canh gác nhục thân nhà sư Tiêu Diêu biến thành một sức mạnh cầm cự từ một giờ khuya đến tám giờ sáng hôm sau. Trong những phút cuối cùng cuộc chống trả tuyệt vọng trước hai ngàn quân sĩ thiện chiến võ trang vây chặt đám đông phóng hoả đốt chùa để cùng nhau tự thiêu trong vòng vây nguy khốn, quyết không chịu khuất phục. Lực lượng đàn áp mạnh mẽ tràn vào tấn công ác liệt, dập tắt ngọn lửa, đánh bạt những Phật tử còn lại tay không, sặc sụa trong vòng lựu đạn cay, rồi bắt trói từng người lôi đi.
Sáng hôm sau dân chúng Sài Gòn thức dậy ngạc nhiên nhìn thấy trên các ngả đường binh lính mang sắc phục chiến đấu, cầm súng cắm lưỡi lê đứng gác. Các cuộn dây kẽm gai đứng sững ở các ngã tư, xe tuần tiễu chở đầy lính võ trang chạy rầm rập khắp trong châu thành. Dưới nền trời vần vũ mây xám mùa mưa, không khí nặng nề đe doạ chết chóc bao trùm thủ đô.
Chương
22
Trên khắp các nẻo đường dán đầy các bản công bố sắc lệnh giới nghiêm của Ngô Đình Diệm và quân lệnh của tổng trấn Sài Gòn - Chợ Lớn vừa được cử. Xe gắn loa của thông tin chạy khắp các ngả đường oang oang: "Chánh phủ đã diệt trừ xong bọn phản động!"
Đài phát thanh Sài Gòn theo lệnh giới nghiêm, đặt dưới quyền quân đội đưa ra một chương trình đặc biệt giữa những bản nhạc giựt gân suốt từ sáng đến tôi không ngớt lời mạt sát: "Những người cầm đầu Phật giáo đã lợi dụng tôn giáo hành động bất hợp pháp phá rối an ninh công cộng. Họ chính là Việt gian, cán bộ nằm vùng Cộng sản đội lớp cà sa lừa phỉnh đồng bào, xúi giục tự thiêu, tập họp những phần tử lưu manh chống lại chánh phủ làm tay sai cho phiến loạn Việt cộng.
Đồng thời bộ máy của chánh quyền ầm ĩ tung tin: trong cuộc khám phá chùa Ấn Quang quân đội đã bắt được 3 quả mìn và 10 dao găm, tại chùa người Miên đường Trương Minh Giảng, khám phá một tiểu liên và 14 bánh chất nổ plastic, tại chùa Xá Lợi đã tịch thu được nhiều dụng cụ ấn loát.
Mặt khác tất cả các đang liên lạc điện tín với Sài Gòn đều bị gián đoạn, các thông tín viên ngoại quốc không được đưa tin về toà báo và bắt buộc phải trình kiểm duyệt nhà binh, phi trường Tân Sơn Nhất được lệnh không cho máy bay dân sự đáp xuống trong vòng 24 tiếng đồng hồ.
Phóng viên hãng thông tấn AP đã kịp thời chạy đến phòng báo chí ở Bưu điện đánh tin nói về cuộc tấn công chùa chiền vào lúc 3 giờ sáng, thì quân đội vừa ập đến chiếm đóng, ngăn chặn mọi sự liên lạc điềm tín giữa Sài Gòn với nước ngoài.
Nhà nhiếp ảnh của hãng vô tuyến truyền hình NBC tụt từ trên nóc lầu USOM xuống với cuốn phim đã ghi được trọn vẹn cuộc tấn công và bắt giải tăng ni chùa Xá Lợi phải nhờ đến một chuyến bay quân sự đặc biệt của Hoa Kỳ để gởi ngay tài liệu quý giá này sáng hôm sau về Nữu Ước.
***
Chuông điện thoại ở văn phòng bà cố vấn reo tới tấp. Bà bí thư nhắc lên nghe, nhìn đồng hồ tay rồi nói:
- Bà cố vấn chưa tới.
Từ đầu dây tiếng người ngoại quốc:
- Có phải bà cố vấn thức suốt đêm qua nên sáng nay không đến văn phòng chăng?
- Tôi không biết. Ông có hẹn với bà cố vấn sao?
Lệ vừa bước vào, bà bí thư bịt ống điện thoại lại nói:
- Thưa bà cố vấn có ký giả báo Washington Post yêu cầu được hỏi chuyện bà. Dạ, từ sáng tới giờ có ba nhà báo kêu dây nói liên tiếp xin được gặp bà cố vấn, tôi đều trả lời bà cố vấn bận việc chưa đến.
- Biểu họ muốn phỏng vấn gì thì viết thư, gởi câu hỏi trước như thường lệ.
Lệ nói thế nhưng bước đến cầm ống nói lên:
- Bà cố vấn đây… tôi chỉ có thì giờ trả lời một câu hỏi thôi. Muốn hỏi ý kiến tôi về đêm hôm qua hả? Tôi cho là một đêm Saint Barthélemy Việt Nam.
Lệ nói xong rồi đặt ống nghe xuống, đến mở máy ghi âm để nghe băng thu buổi phát thanh của "Tiếng nói Hoa Kỳ" sáng nay loan báo về biến cố hối hỏm:
"Sáng nay Tổng thống Mỹ đã thay đổi chương trình làm việc trong ngày để theo dõi tình hình miền Nam Việt Nam. Cuộc viếng thăm của đại sứ Sierra Long sáng thứ tư đến lúc chót đã được hoãn lại để Tổng thống Kennedy có thì giờ bàn bạc với các chuyên viên của Bộ Ngoại giao và các cố vấn về tin tức cuối cùng nhận được từ Sài Gòn. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao loan báo: Tân đại sứ Hoa Kỳ Cabot Lodge đã nhận được chỉ thị phải lập tức rời Đông Kinh đi Sài Gòn.
Trong các giới chánh thức Hoa Kỳ ở miền Nam Việt Nam người ta lên tiếng cho hay rằng quân đội Hoa Kỳ ở miền Nam Việt Nam hoàn toàn không dính líu đến việc thi hành thiết quân luật và chánh phủ Hoa Kỳ không được chánh phủ Sài Gòn cho hay trước về các biện pháp đàn áp Phật giáo sáng nay Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ có ra một bản thông cáo nói rằng: "Căn cứ trên những tin tức nhận được từ Sài Gòn thì chắc chắn là chánh phủ Cộng hoà Việt Nam quyết định tiến hành những biện pháp đàn áp các nhà lãnh đạo Phật giáo Việt Nam.
Quyết định đó là một việc vi phạm trực tiếp của chánh phủ Việt Nam đối với những sự cam đoan trước đây nói rằng chánh phủ sẽ theo một chính sách hoà giải với Phật giáo. Hoa Kỳ lấy làm tiếc về những hành vi đàn áp và sự vi phạm đó của chánh phủ Sài Gòn".
- Đã muốn tiếc thì rồi cho tiếc luôn thể!
Lệ lẩm bẩm như trả lời cho tiếng nói của đài VOA rồi nhấc ống nghe lên nói chuyện với chồng:
- Anh nghe đài VOA bày tỏ thái độ của Mỹ rồi chớ? Ngày mai, Cabot Lodge đến Sài Gòn đó. Phải liệu mà ra tay trước cho họ biết mặt mới được! Kế hoạch của anh mà thi hành đúng thì nhất định là mình ăn đứt rồi.
Kế hoạch "Nước lũ" của Ngô Đình Nhu đã vạch ra gồm ba điểm chính:
1. Dùng bạo lực thanh toán Phật giáo trước ngày vụ này đưa ra Liên Hiệp quốc và trước khi tân đại sứ Mỹ đến Sài Gòn.
2. Tổ chức đảo chánh, giúp chánh quyền Ngô Đình Diệm tái sinh trong một chánh phủ mới do tổng thủ lãnh Thanh niên cộng hoà, cố vấn chính trị đứng ra lãnh đạo ở chức vị Thủ tướng. Tổng thống vẫn còn nguyên vị, song quyền hành thực sự do Thủ tướng của tân chánh phủ nắm giữ.
3. Trong trường hợp Mỹ can thiệp đòi chấm dứt viện trợ, chánh phủ mới sẽ cương quyết chống lại, kêu gọi đến viện trợ của Pháp và nếu cần, sẽ thoả hiệp với miền Bắc, tiến tới trung lập.
Sau khi đánh chiếm xong các chùa ở Sài Gòn, lúc 5 giờ rưỡi sáng trời đang còn mờ tối, Ngô Đình Diệm cho gọi cấp tốc các Bộ trưởng đến họp hội đồng Bộ trưởng, tuyên bố:
- Vì Cộng sản xâm nhập các vùng phụ cận Sài Gòn nên tôi đã quyết định thiết quân luật ban hành lệnh giới nghiêm trên toàn thể lãnh thổ quốc gia, uỷ nhiệm toàn quyền cho quân đội.
Các Bộ trưởng đưa mắt nhìn nhau không một ai dám mở miệng, lấm lét liếc trông vẻ mặt lầm lì của Tổng thống. Một lát, Bộ trưởng Ngoại giao họ Vũ lên tiếng:
- Nếu quả thực có sự đột nhập của Việt cộng vào ngoại ô Sài Gòn như Tổng thống đã dạy, thì đã có đủ lý do để giải thích sự việc này.
Phó Tổng thống Nguyễn Ngọc Thơ vốn là một Phật tử, nghe tin đã đánh chiếm các chùa và đã bắt hết các tăng ni nhưng sợ oai họ Ngô và sợ ảnh hưởng đến địa vị của mình, cúi gằm mặt xuống, miệng mấp máy định nói gì lại thôi, rồi đột nhiên đứng lên vênh mặt ngước cổ khổ người thấp bé, thốt ra:
- Ngô Tổng thống muôn năm!
Cả đám Bộ trưởng như một loạt người máy đồng thanh lặp lại lời hoan hô, rồi ngoan ngoãn ra về, hài lòng đã có dịp chứng tỏ lòng trung thành với họ Ngô!
Ngô Đình Diệm qua Văn phòng em dâu, kể lại cho hay cuộc họp hồi sớm nay, tỏ vẻ hể hả, Lệ tiếp lời anh chồng:
- Họ mà đám phản đối tỏ ý gì thì anh cho em biết. Em cứ kêu vô đây, mắng cho một mẻ rồi bạt tai vài cái là yên, mô vô đó ngay.
- Thím cứ hay nóng, không nên. Dù chi đi nữa họ cũng là Bộ trưởng, phó Tổng thống…
- Có phải là em nóng "đánh chó không ngó mặt chủ nhà" đâu? Chẳng qua là họ có sao thì mình phải xử như vậy chớ không thì họ lại lấp lửng lôi thôi thì phiền ra. Thiệt tình em có ăn thua chi mà ghét họ, chỉ vì em muốn giúp anh được dễ dàng sai biểu họ thôi.
Thấy Lệ sắp nổi nóng, Diệm đấu dịu bả lả ngay:
- Tôi chỉ nói chuyện như vậy thôi, chớ có dám trách thím đâu.
Ngô Đình Nhu bỗng hiện ra nói bằng giọng đầy bực tức:
- Thằng cha Mẫu gởi đơn xin từ chức Bộ trưởng Ngoại giao. Lại có tin là nó vừa cạo đầu để tỏ ý phản đối mình nữa.
Vẻ mặt Diệm bỗng tái đi:
- Chú cho kêu nó vô đây để tôi biểu?
- Mật vụ vừa báo cáo là lão Mẫu đang mang cái đầu cạo trọc lái xe đi tìm các khoa trưởng, giáo sư đại học để vận động gì đó. Việc này phải đập ngay trong trứng mới được.
Nhu đi lại suy nghĩ rồi quay ra nói với anh:
- Mình nên tương kế tựu kế để việc lão cạo đầu và xin từ chức biến thành khổ nhục kế có lợi cho mình về mặt quốc tế. Tích Lan và Cao Miên đang vận động với các nước A Phi đưa vụ Phật giáo ra Liên Hiệp quốc. Tích Lan thì do cộng sản ở bên đó nó xỏ mũi, nên chánh phủ họ có một thái độ không tốt đối với mình. Còn Cao Miên thì bất cứ mình làm cái gì nó cũng tuyên truyền phá hoại mình hết cả. Trong các nước Á Phi chỉ có Ấn Độ là tỏ ra hiểu biết và không chịu đi với các nước khác để quốc tế hoá vụ Phật giáo ở Việt Nam, họ nói rằng việc này là việc nội bộ Việt Nam, họ không xen vào, nhưng mà vì tình huynh đệ với nhau họ cũng trông giàn xếp để sớm chấm dứt.
Bây giờ mình để cho lão Mẫu nói là đi hành hương bên xứ Phật, rồi với tư cách là Bộ trưởng Ngoại giao và là Phật tử nữa, để vận động với chánh phủ Ấn. Việc lão ta cạo đầu và từ chức ai cũng biết, và cho là vì phản đối chánh phủ mà làm như vậy, không ai nói được rằng là lão ta đứng về phía mình, bênh vực cho mình. Nhờ đó mà để thuyết phục về mặt vận động ngoại giao. Ấn Độ là một nước lớn, quê hương của đạo Phật, có uy tín trong khối Á Phi, tiếng nói của họ sẽ rất có lợi cho mình ở quốc tế.
Ngô Đình Diệm gật gù nhìn người em cố vấn một cách thán phục:
- Khổ nhục kế của chú bày ra giỏi thiệt!
Giữa lúc ấy viên chánh văn phòng phủ Tổng thống mang vào một xấp điện khẩn, Diệm mở ra đọc, tái lặng người đi, ngao ngán nói:
- Chú thím ơi? Ông cụ muốn hại tôi đó?
Lệ cùng chồng xúm lại coi điện văn của đại sứ Việt Nam ở Hoa Thịnh Đốn tuyên bố từ chức:
"Tôi không thể tiếp tục đại diện một chánh phủ không đếm xỉa gì đến những ý kiến của tôi, một chánh phủ mà tôi không tán thành.
- Còn bức điện kia?
Lệ mở điện văn thứ hai, của mẹ nàng - quan sát viên thường trực của Việt Nam ở Liên Hiệp quốc - cũng xin từ chức, nàng giận run người, nghẹn ngào thốt ra:
- Đây là cha mẹ đâm vô lưng con cái! Ông bà nghe theo Mỹ mới làm như thế đó!
Nhu cười nhạt nói:
- Có lẽ ông cụ hy vọng chánh phủ Mỹ đưa về thành lập nội các mới hay sao chớ? Ông bà cùng từ chức như vậy có nghĩa là chánh phủ Kennedy nhứt quyết muốn "thay ngựa giữa dòng" đây. Đã vậy thì mình phải dứt khoát đối phó mới được.
***
Còn lại một mình cùng bà dì bí thư, Lệ hạ giọng nói:
- Dì coi, cha mẹ tôi nghe theo người ngoài mà đối xử với nhà chồng tôi như vậy thì còn tình nghĩa gì nữa với tôi! Tôi mà để yên thì còn mặt mũi nào đối với bên nhà chồng nữa.
- Cả hai vợ chồng anh chị Trần từ chức thình lình cùng một lúc giữa lúc này, thiệt cũng khó xử cho bà cố vấn ở giữa, một bên là cha mẹ, một bên là nhà chồng.
Lệ cười gằn:
- Ông bà không nghĩ đến con, ba tôi còn lên tiếng công kích cả tôi nữa, tôi nhịn mãi sao được? Rồi đừng có trách tôi? Dì kêu điện thoại cho giám đốc Việt tấn xã biểu vô đây nhận chỉ thị của tôi để viết bài.
Sáng hôm sau người ta không khỏi ngạc nhiên thấy bản thông tin của Việt tấn xã đăng bài đả kích vị đại sứ thân sinh đệ nhất phu nhân.
"Hôm qua ông bà Trần Văn Chương đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ và Quan sát viên thường trực ở Liên Hiệp quốc có đánh điện tín từ chức. Nhưng trước đó hai tiếng đồng hồ Bộ Ngoại giao đã gởi điện tín cho ông Trần Văn Chương biết chánh phủ Việt Nam cộng hoà đã quyết định cách chức ông vì thái độ thiếu kỷ luật của ông. Như vậy là đại sứ Trần Văn Chương đã bị cách chức như đài VOA loan tin tối ngày hôm đó.
Trần Văn Chương, đại sứ Việt Nam, bị chánh phủ lột chức, một kẻ đã tự hào rằng theo Khổng giáo, đang tiếp tục tuyên truyền chống chủ cũ và phản bội con gái y tại Hoa Kỳ.
Đạo Khổng lấy điều trung làm trọng, và nếu người theo đạo Khổng không làm tròn trách nhiệm Chúa mình giao phó, thường tự xử bằng cách tự vẫn.
Trần Văn Chương, người có một ngôi nhà tại Hoa Thịnh Đốn và một căn nhà tại Ba Lê, đã phản bội và bị cách chức đại sứ, y đã nói tại câu lạc bộ phụ nữ dân cử quốc gia ở Hoa Thịnh Đốn rằng sức mạnh duy nhất của chính phủ Việt Nam là nhờ viện trợ của Mỹ chớ không phải sức mạnh của dân chúng. Điều này rất đúng với Trần Văn Chương vì trước kia y đã nhập quốc tịch Pháp, đã sống ở Hoa Kỳ từ 9 năm nay, chớ không đúng với chính phủ Việt Nam"
Trong khi Lệ ra lệnh cho thông tấn xã Việt Nam đả kích thân phụ, thì ở Hoa Thịnh Đốn cựu đại sứ Trần Văn Chương tuyên bố với thông tấn xã Pháp AFP tấn công chánh phủ Ngô Đình Diệm:
Hơn cả dụng cụ chiến hơn cả quân lính, điều cần thiết trước hết ở Việt Nam là một chánh phủ, một chế độ được thực sự ủng hộ của dân chúng. Chính vì thế mà tôi tin rằng chúng tôi sẽ có một chế độ khác đây là một điều kiện tất yếu để chiến thắng. Tôi không có ý định trở lại Việt Nam khi chế độ của họ Ngô vẫn còn. Sau khi nhà sư đầu tiên, Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu tại Sài Gòn, tôi đã điện về cho Diệm nói rằng: "Công cuộc khủng hoảng Phật giáo là một hậu quả chớ không phải là một nguyên nhân, phải xét đến nơi đến chốn, thay đổi hoàn toàn chế độ".
Ngày 16 tháng 8 tôi lại gởi cho Diệm một bức điện nữa trong đó vạch rõ rằng không thể nào thắng được cuộc chiến tranh chống Cộng sản nếu giữ mãi một chế độ thất nhân tâm và bất lực như thế. Chính phủ Sài Gòn đã trả lời bằng cách tấn công giới Phật giáo.
Giữa lúc đó tại vườn hoa dinh Bạch ốc trước ống kính quay phim màu của Walter Cronkite, phóng viên danh tiếng hãng vô tuyến truyền hình CBS, tổng thống Kennedy ngồi ở ghế xích đu tuyên bố:
- Chánh phủ Ngô Đình Diệm đã mất hết sự ủng hộ của dân chúng Việt Nam, tôi cho rằng những vụ đàn áp Phật tử vừa rồi là thiếu khôn ngoan. Chính phủ Hoa Kỳ không làm gì hơn là nói rõ cho Diệm biết đó không phải là một cách chống Cộng hữu hiệu.
***
Trên đường sang Việt Nam, tân đại sứ Mỹ Henry Cabot Lodge vừa ghé đến Honolulu thì được tin Sài Gòn ban bố thiết quân luật.
Nguyên đại diện Hoa Kỳ ở Liên Hiệp quốc, nhân sĩ cừ khôi của Đảng Cộng hoà nhưng lại là bạn của tổng thống Kennedy có thể sẽ trở thành một địch thủ lợi hại của Kennedy trong cuộc tranh cử Tổng thống Hoa Kỳ vào tháng 11 đã nhận lời thay thế Nolthing, nhà ngoại giao chủ trương sống chết với Diệm, mà lúc này Kennedy không muốn bị lôi cuốn theo đà xuống dốc nguy hiểm của con ngựa trái chứng bất kham của họ Ngô đang lội ngược dòng. Lodge dừng lại ở Đông Kinh, định vào ngày 26 mới đến Sài Gòn thì nhận được lệnh Bộ Ngoại giao lập tức rời ngay thủ đô Nhật Bản, vì tình hình cực kỳ nghiêm trọng ở miền Nam Việt Nam sau cuộc tấn công chùa chiền của anh em Diệm.
Trong lúc chiến phản lực cơ không quân Hoa Kỳ chở Lodge rời Tokyo đang bay đến Thái Bình Dương và 2 tiếng đồng hồ nữa mới hạ cánh xuống phi trường Tân Sơn Nhất thì một chiếc Jet tương tự của hãng hàng không Pan American Air Ways từ thủ đô Djakarta bay đến không phận Sài Gòn, đang lượn vòng để đáp xuống sân bay bỗng bị những tràng đạn từ dưới đất bắn lên, thủng ống dẫn xăng.
Chỉ trệch một chút chiếc phản lực cơ của hãng Pan Am đã có thể bốc cháy đâm xuống tan tành cả hành khách lẫn máy bay. Nhưng phi cơ đã đáp xuống được và các chuyên viên Mỹ đến điều tra không khỏi đặt thành nghi vấn: "người ta" đã lầm chiếc phản lực dân sự Pan Am với phi cơ của không quân Hoa Kỳ chở tân đại sứ Cabot Lodge?
Đài phát thanh Sài Gòn sau đó loan tin là Việt cộng đã đem cao xạ đến kế cận Sài Gòn để cố hạ phi cơ. Dư luận Mỹ ở Sài Gòn, từ ký giả đến trung ương tình báo CIA đều tự hỏi: Việt cộng đã bất thần về đến Sài Gòn hay là cao xạ của anh em họ Ngô đã tưởng chiếc phản lực cơ của Pan Am là chiếc phi cơ chở vị đại sứ.
Hai giờ sau vụ pháo kích hoàn toàn bất ngờ trên không phận Tân Sơn nhất, Lodge đặt chân xuống phi trường bước vào lối danh dự dành riêng cho thượng khách chỉ thấy một nhân viên chính sự vụ của Sở nghi lễ Bộ Ngoại giao đại diện cho chánh quyền Việt Nam ra tiếp đón. Không khí lạnh nhạt của vị chủ nhân Việt Nam dành cho vị đại diện ngoại giao Hoa Kỳ trái ngược hẳn với thái độ các giới Mỹ tại Sài Gòn, đặc biệt là các ký giả mà Lodge từng là cựu đồng nghiệp. Trước sự mừng rỡ đầy tin tưởng của giới ký giả bao vầy lấy mình để tay bắt mặt mừng hỏi han đủ điều, Lodge chỉ nói:
- Bấy giờ mà tôi tuyên bố e còn sớm quá, nhưng tôi có thể hứa với các bạn là những giờ phút các bạn chịu mất vì tôi sẽ là những giờ phút có ích.
Con đường đen tối, vắng vẻ từ Tân Sơn Nhất về đến Sài Gòn dọc theo đại lộ Ngô Đình Khôi đầy bóng đen và đe doạ như mở đầu cho cuộc thử thách đầy cam go mà đại sứ Lodge sẽ phải đương đầu.
***
Ngoài lực lượng đặc biệt trực tiếp đặt dưới quyền của Ngô Đình Nhu, số binh sĩ ở Sài Gòn đã tăng lên đến 15.000 người rải rác đóng các điểm trong và ngoài châu thành ngay hôm Lodge tới thủ đô miền Nam.
Tại dinh Gia Long đêm ấy, Ngô Đình Nhu triệu tập các thuộc hạ thân tín, đoàn trưởng mật vụ, tư lệnh lực lượng đặc biệt, Tổng giám đốc Thanh niên cộng hoà, Bộ trưởng Công dân vụ… tuyên bố:
- Mỹ đã quyết định là Tổng thống không được để cho tôi giữ mãi chức vụ hiện nay, bằng không là họ sẽ xét lại hoàn toàn chương trình viện trợ. Cách đây một tuần lễ, hôm 16, tôi có họp riêng với 30 tướng tá để bàn kế hoạch đối phó lại những lực lượng đối lập chánh phủ, gồm cả Mỹ hiện nay, tôi có nói rằng nếu xảy ra một cuộc đảo chánh chống lại chế độ này thì tôi sẽ không ngần ngại ra lệnh phá tan thành phố Sài Gòn.
Nhu ngừng lại rồi nói tiếp:
- Hiện nay phe Mỹ muốn dùng áp lực ngoại giao để buộc tôi rời khỏi chánh phủ. Nhưng nếu họ muốn dùng quân sự thì ta lại không biết dùng quân sự để chống lại hay sao?
Tiễn đưa đại sứ Pháp Lalouette ra cửa, Nhu nhìn đồng hồ tay thấy đã quá giờ giới nghiêm vội sai người bảo vệ bảo phái một chiếc xe của lực lượng đặc biệt theo sau xe của nhà ngoại giao để hộ tống vào tư dinh. Trở vào, thấy vợ đang cắm cúi vào đống giấy tờ cùng bà dì bí thư thường ở lại đêm trong dinh làm việc từ hôm thiết quân luật, Nhu đến gần hạ giọng nói:
- CIA tính ngày 25 này là đảo chánh đó.
Lệ vội ngước lên nhìn chồng hỏi:
- Anh được tin ở đâu?
- Lão Lalouette vừa đến cho hay. Tin của phòng Nhì thì hẳn không sai đâu. CIA bỏ ra 24 triệu đô-la để tổ chức lật đố mình…
- Tin này xác nhận việc lão Nolthing tiết lộ cho em trước hôm về nước. Việc như vậy mà sao Richard không nói cho biết?
Nhu cười nhạt bảo vợ:
- Richard đâu còn điều khiển CIA nữa mà rõ việc này, Lodge đã yêu cầu thuyên chuyển Richard vì cho là Richard thân với mình.
- Thế còn tướng Hawkins? Lão ấy đáng lẽ cũng phải hay chú?
- Tướng Hawkins cũng bị Lodge coi như là thân với mình. Tất nhiên những bí mật của CIA, bên quân sự làm sao hay được nếu họ muốn giấu?
Lệ hỏi:
- Anh nghĩ cách phá âm mưu CIA chưa?
- Về mặt chống đảo chánh bằng quân sự, anh đã lo rồi. Em có thể giúp anh bảo Gregory viết bài tố cáo âm mưu của CIA đăng huỵch toẹt lên "Times of Vietnam", họ bị lật tẩy rồi tất nhiên là phải dẹp đi.
- Để em viết bài ấy cho, rồi đưa Anne Gregory dịch ra tiếng Anh.
Hôm sau, trên mặt nhật báo Times of Vietnam, Lệ lên tiếng buộc tội CIA và các cơ quan Mỹ ở Sài Gòn bằng những lời lẽ gay gắt:
"Đài tiếng nói Hoa Kỳ dưới sự điền khiển của Sở Thông tin Mỹ (USIS) vẫn tiếp tục tỏ thái đã chống đối chính phủ Việt Nam trong các bài tường thuật về cuộc khủng hoảng ở đây và lên tiếng kêu gọi một cuộc nổi loạn của quân đội vào vòng cuối tháng…
Có tin nói nhóm ủng hộ đảo chánh trong CIA nghi ngờ cả đại sứ Mỹ Nolthing và đại sứ Pháp Lalouette đã tiết lộ bí mật của họ…"
Đồng thời với việc tố cáo nhân viên tình báo trung ương Mỹ, Lệ mở một cuộc họp báo tại dinh Gia Long để "trả miếng" Kennedy - vị Tổng thống Hoa Kỳ đã lên tiếng đòi vợ chồng nàng phải rời khỏi chánh phủ.
Trong chiếc áo dài màu cánh sen trang sức cực kỳ chải chuốt, tóc vấn uốn kiểu cách, Lệ như một nữ kiểu mẫu lấy dáng điệu để cho phóng viên nhiếp ảnh của Paris Match chụp.
- Các ông có chịu lối đánh phấn thoa son của tôi không?
- Có hợp với lối chụp ảnh màu không?
Lệ soi đôi môi vào gương trong chiếc hộp phấn khảm vàng, hỏi lại ký giả Pháp.
- Vâng, bà cố vấn hoá trang khéo lắm. Trông bà rất tươi, không ai có thể nghĩ là bà cố vấn đã có 4 mặt con.
- Bây giờ đến cuộc phỏng vấn. Các ông đặt câu hỏi đi! Tôi phải hết sức thận trọng trong lời lẽ tuyên bố với các ông hôm nay. Tôi họp báo như vầy là trái ý với gia đình tôi.
- Bà cố vấn nghĩ gì cuộc tấn công chùa chiền vừa qua?
- Tôi chưa bao giờ sung sướng như lúc này, kể từ vụ bắn phá Bình Xuyên năm 1955 đến nay.
Phóng viên báo "New York Heraldo" nói:
- Yêu cầu bà cố vấn bình luận về lời tuyên bố mới đây của Tổng thống Kennedy về việc "chính phủ Việt Nam cần phải thay đổi chánh sách và có lẽ cần phải thay đổi người nữa".
- Chính phủ nào? Người nào? Tôi không muốn chỉ trích Tổng thống Kennedy. Nhưng nếu ông Kennedy không chịu nói rõ hơn một chút thì người ta có thể hiểu lầm được.
Ký giả Mỹ rút ở túi áo ra một tờ báo, đọc lại lời tuyên bố của ông Kennedy: "Chính phủ Việt Nam đã mất hết ủng hộ của dân chúng".
Lệ ngồi chồm người lên, múa tay nói:
- Ồ tôi không đồng ý chút nào cả. Tại các ấp chiến lược, dân chúng phá cổng để chống Cộng và tự vệ lấy mình. Tôi đủ chứng cớ về việc này. Còn Tổng thống Kennedy có chứng cớ gì không? Tổng thống Kennedy đã lầm to nếu ông cho rằng chánh phủ Việt Nam không được dân chúng ủng hộ. Nếu thật Tổng thống Kennedy nói như vậy thì chuyện này rất trầm trọng vì chứng tỏ rằng chánh phủ Hoa Kỳ không hiểu gì về tình hình Việt Nam cả. Nếu dân chúng Hoa Kỳ tin lời Tổng thống Kennedy thì sao họ không gởi một phái đoàn nghị sĩ sang đây quan sát?
Không có một chứng cớ gì để có thể nói rằng chánh phủ Việt Nam đang thua và cần phải thay đổi. Chính sách chúng tôi là chính sách thắng. Chỉ có bọn phá hoại mới quấy rối chúng tôi, không để chúng tôi áp dụng chánh sách ấy?
Lệ càng nói càng giận dữ gay gắt thêm:
- Tôi nói mãi, kiệt cả sức, nhưng báo chí các ông có đời nào chịu đăng cho đúng những lời tuyên bố đâu. Báo chí toàn nói sai lệch cả Chính phủ Việt Nam đang bị một âm mưu quốc tế làm hại. Họ đã nói đi nói lại rằng chánh phủ Việt Nam đã bắn chết chín người ở Huế. Kỳ thật thì chín người này chết vì plastic, một thứ chất nổ chỉ có Việt cộng mới dùng đến.
Một bằng chứng khác của âm mưu này là các cơ quan cứ nhắc mãi việc chồng tôi "điều khiển công an mật vụ". Sai! Chồng tôi có dính líu gì đến công an mật vụ đâu?
Lệ ngừng lại, lắc đầu một cách ngao ngán:
- Hoa Kỳ, một tay vỗ về chúng tôi, còn một tay đâm chúng tôi sau lưng. Chúng tôi không hiểu nổi. Tôi cố gắng hiểu nhưng thật không hiểu nổi.
Ký giả Mỹ lại hỏi:
- Bà cố vấn nghĩ sao về việc yêu cầu tổng thống Diệm cho vợ chồng bà ra khỏi Việt Nam?
Lệ cười gằn đáp:
- Nếu có ai yêu cầu chúng tôi rời bỏ nước Việt Nam thì thật là một chuyện vô lý. Nước Việt Nam là nước chúng tôi thì không ai lại có quyền đuổi chúng tôi ra khỏi nước chúng tôi được! Tôi không khi nào đuổi ai ra khỏi nước họ đâu! Và nếu Hoa Kỳ có yêu cầu như vậy là một điều sai lầm của Hoa Kỳ?
Sự uất hận chất chứa trong lòng như được dịp bung ra, Lệ cau mày nói luôn:
- Nếu phải yêu cầu thì chúng tôi đề nghị chánh phủ Hoa Kỳ nên rút bớt chuyên viên viện trợ về, vì tôi có cảm tưởng một số đông những người này chỉ làm việc cho cơ quan CIA.
- Yêu cầu bà cố vấn nói rõ thêm về điểm nhiều chuyên viên Mỹ làm mật vụ?
- Tôi không chắc chắn về điểm này lắm. Nhưng tôi có cảm tưởng như vậy. Trước hết là đông người quá, đông chuyên viên quá. Các cố vấn quân sự Mỹ thì ít thật, và thường thì họ đàng hoàng lắm. Chúng tôi chỉ cần cố vấn quân sự, vì chúng tôi không giỏi về ngành đó. Còn các chuyên viên dân sự, chúng tôi có cần đến họ đâu, chúng tôi không cần ai đến cai trị giúp chúng tôi cả.
Tiếng ồn ào từ phía chợ Bến Thành mỗi lúc một thêm sôi động vẳng vào trong dinh Gia Long. Tiếng súng, lựu đạn nổ lẫn tiếng rú của xe cứu thương rất gần khiến các phóng viên đưa mắt nhìn nhau.
Ký giả Mỹ lại lên tiếng:
- Hình như sáng nay có biểu tình của sinh viên?
Đôi mắt Lệ bỗng quắc lên:
- Chúng nó đáng tuổi con tôi, bị xúi giục, đầu độc, cần phải sửa trị.
- Bà tính sửa trị họ bằng cách nào?
- Phải dùng roi mây, như ngày xưa các cụ đã dùng roi mây để dạy học trò, đánh cho vài roi vào đít thật đau thì chúng lại đâu vào đấy ngay. Chẳng những đối với bọn thanh niên mà ngay đối với những người lớn ở xứ này, những kẻ tự xưng là nhà sư cũng cần phải có một chánh sách roi mây để lập lại trật tự.
Bốn hôm, sau cuộc tấn công chùa chiền, giữa lúc đệ nhất phu nhân tuyên bố đầy tự tin với chủ trương bạo lực, thì tại công trường Diên Hồng một cuộc biểu tình khổng lồ đang bị đàn áp ác liệt. Từ tám ngã, sinh viên nam nữ học sinh kéo đến tràn ngập cả khu bùng binh, dân chúng từ trong chợ Bến Thành đổ ra hưởng ứng cùng thanh niên Phật tử và các phần tử Phật giáo biến trung tâm này thành một biển người sôi động biểu dương ý chí chống chánh quyền khủng bố Phật giáo. Ngay chiều hôm thiết quân luật, trung tâm kỹ thuật Phú Thọ đã bãi khoá, sinh viên các phân khoa đại học biểu tình, vận động các khoa trường, giáo sư từ chức. Bác sĩ Phạm Điều Tâm, khoa trường y khoa gởi đơn xin từ chức, sáng hôm sau liền bị bắt giam, hàng ngũ sinh viên xôn xao như biển động khiến chánh quyền phải thả bác sĩ giáo sư 24 giờ sau. Đám người biểu tình bị đàn áp tán loạn, trong khi lực lượng cảnh sát chiến đấu siết chặt vòng vây, lùa bắt lên xe. Hai ngàn nam nữ học sinh sinh viên bị đem đi nhốt ở trại trung tâm huấn luyện Quang Trung.
Trong khi những cuộc đàn áp, ruồng bắt đại qui mô của công an, mật vụ, lực lượng đặc biệt dìm đắm miền Nam trong một không khí khủng bố man rợ, xe thiết giáp, các đơn vị phòng vệ được điều động bố trí chặt chẽ chung quanh dinh Gia Long.
Phủ Tổng thống giống như một pháo đài giữa biển sôi sục phản đối của Phật giáo đồ bắt đầu lan tràn qua các tầng lớp dân chúng khác.
Bây giờ mới là lúc chánh quyền thực sự dẫm trúng vỏ chuối do bọn Phật giáo quăng ra.
Ngô Đình Nhu đang cười nhạt với lời báo cáo của Ngô Trọng Hiếu thuật lại dư luận bên ngoài, gằn giọng:
- Cho chúng nó tự tin, chúng ta sẽ dẫm lên trên những cái đầu trọc mà tiến bước!
- Bẩm ông cố vấn, Cam-bốt đoạn giao với mình, triệu hồi đại diện ở Sài Gòn về xứ, xin ông cố vấn cho chỉ thị để đối phó.
Đáp lời Bộ trưởng Công dân vụ, Nhu thong thả nói:
- Mình cũng chẳng cần gì giao thiệp với họ, song phải lo đối phó với việc nó vận động đưa ra Liên Hiệp quốc. Tôi đã bàn với ông Vũ Văn Mẫu lấy cớ hành hương sang Ấn Độ mà lôi kéo nước này lên tiếng giúp mình.
- Dạ, cái khổ nhục kế của ông cố vấn bày ra hay quá, đến con cũng phải lầm. Nhưng tại sao ông Vũ trước khi đi lại đem vợ con vô chào Tổng thống, làm cho dư luận bên ngoài người ta nghi ngờ tại sao đã cạo đầu, từ chức để phản đối rồi lại còn làm như vậy?
Ngô Đình Nhu. im lặng nảy ra ý kiến:
- Đó là chỗ hở cha ông Mẫu "giấu đầu lòi đuôi". May là tới ngày mai ông ta mới lên máy bay. Vậy phải monter (bày trò) chặn đường làm khó dễ ông ta, cho người ngoài tưởng thật là chánh phủ ghét bỏ ông ấy mới được.
- Dạ, như vậy khổ nhục kế mới được vẹn toàn.
Paulo Hiếu ngừng lại rồi mạnh dạn nói:
- Bẩm ông cố vấn định cho ai lên thay ông Vũ làm Bộ trưởng Ngoại giao lúc này.
Nhu nhìn bộ mặt thịt hau háu của thuộc hạ thân tín, hỏi lại:
- Toa thấy có ai xứng với chức đó?
Paulo Hiếu dè dặt nói:
- Con đang bận với bộ công dân vụ không thì xin ông cố vấn ban cho chức đó.
- Toa kiêm nhiệm quá nhiều rồi, moa tính giao cho Trương Công Cừu, vì thấy hắn trung thành, có thể tin cậy được. Hắn đã xin rửa tội sau khi làm dân biểu Quốc hội, và mới đây trong buổi họp của hội nghị giáo sư đại học ở suối Lồ Ồ, với tư cách Bộ trưởng văn hoá hắn có tuyên bố: "Nếu ông cố vấn có sai tôi nhảy vô lửa, tôi cũng không ngần ngại làm theo ý ông ngay". Moa còn nghe thuật lại là Trương Công Cừu đã nói với chung quanh rằng: "Nếu Ngô Tổng thống sai tôi đi quét cầu tiêu, tôi cũng thi hành ngay". Hắn đã tỏ lòng thành như vậy, nên trọng dụng hắn.
Theo chủ trương chỉ dùng những kẻ tay sai không phản phúc, còn khả năng chỉ là vấn đề thứ yếu, cố vấn chính trị nói thêm một cách đắc ý:
- Tôi chỉ cần người hợp tác trung thành thôi, còn công việc khó khăn thì đã có tôi lo liệu.
Paulo Hiếu tuy không ưa Trương Công Cừu, đã phụ trách bộ văn hoá, nay lại kiêm nhiệm cả ngoại giao, song thấy chủ nhân đã quyết định, cười phụ hoạ:
- Dạ, ông cố vấn đã xét để chọn người thì khó mà nhầm được.
- Công việc giao cho toa tổ chức "Uỷ ban Liên hiệp Phật giáo thuần tuý" đi đến đâu rồi!
- Dạ, thưa cố vấn, con đã mua được Thích Nhật Minh tức là sư Đại Giác, để cho đứng đầu Uỷ ban Liên hiệp bảo vệ Phật giáo thuần tuý đặt trụ sở tại chùa Ấn Quang. Đám thày cúng Cồ Sơn Môn thì ở chùa Xá Lợi, con vẫn lui tới mang chỉ thị của ông cố vấn cho họ. Một số cán bộ công dân vụ và nghiên cứu chính trị của Tổng thống phủ được cạo đầu, mặc áo cà sa lẩn trá vào hai tổ chức này để coi chừng và điều khiển họ. Nhưng vì số sư mới không biết việc Phật sự, nên Uỷ ban Liên hiệp có đề nghị xin chánh quyền thả bớt một số tăng ni hiện đang bị giam, xét ra vô sự, để cho họ về lo việc trong chùa, che mắt Phật tử vẫn lui tới.
- Được cho thả bớt tăng ni về, xong phải xét kỹ đừng để lọt mấy lão thầy chùa hoạt động mà thả cọp về rừng?
Ngô Đình Nhu tổ vẻ thắc mắc:
- Không rõ lão Thích Trí Quang trốn thoát đêm hôm tấn công chùa Xá Lợi hay được ai giấu mà sao chẳng thấy tăm hơi ở đâu cả? Chưa tóm cổ được nó là còn phiền đó.
Bốn chiếc máy phóng thanh gắn ở góc sân khu cù lao Rạch Cát, phía nam khu Chợ Lớn vang lên những lời giảng của một viên công an nói về sự tu hành chân chính là tinh thần từ bi của Phật tổ. Gần một ngàn tăng ni tập hợp ngồi nghe « Ma nói Pháp » giữa vòng vây kẽm gai và súng cắm lưỡi lê canh giữ chưng quanh.
Sau đêm tấn công các chùa ở thủ đô, những nhà sư và ni cô bị bắt chở về giam tại đây, chia ra làm hai khu riêng biệt, mỗi ngày đều phải tập hợp để lập danh sách, khai lý lịch, chụp hình, học tập. Kẻ điều khiển buổi học tập "giải độc" là cán bộ công dân vụ, nhân viên mật vụ hay công an sau buổi học tập, các tăng ni đều phải làm tờ "thành khẩn", cam kết sẽ mãi mãi tu hành chân chính theo giáo lý chân truyền…
"Uỷ ban liên hiệp bảo vệ Phật giáo thuần tuý" do bộ công dân vụ và mật vụ tổ chức để hợp tác với chánh phủ, đứng ra cấp giấy "phóng thích" lần lượt cho các sư ai đã được gạn lọc. Trà trộn trong số một ngàn người bị giam ở Rạch Cát con người có sắc diện xương xương, đôi mắt sâu thẳm dưới vầng trán rộng, linh hồn của cuộc đấu tranh, Thích Trí Quang đã kín đáo tránh được những con mắt xoi mói của mật vụ nhờ sự che giấu của bạn đồng đạo.
Trong khi bên ngoài có dư luận Thích Trí Quang đã trốn thoát khi chùa Xá Lợi bị bao vây, con người mà anh em họ Ngô coi là đối thủ lợi hại nhất đã đổi tên họ ra Tỳ Kheo Thích Thiện Tuệ, và cùng với tóc râu mọc ra vẻ mặt thêm hốc hác Trí Quang lần thoát ra, theo đám sư được "phóng thích" trở về chùa Ấn Quang, trụ sở của Uỷ ban Liên hiệp.
Nơi đây đã biến thành một trưng tâm mật vụ với những tên mật vụ cạo đầu giả sư. Trí Quang ra khỏi trung tâm Rạch Cát trà trộn giữa hàng trăm sư, lọt khỏi lưới bao vây ở Ấn Quang, thoát ra ngoài đường. Một chiếc xe hơi của một ký giả ngoại quốc chờ sẵn, qua liên lạc và tổ chức của Phật tử nhiệt thành, đã đưa thượng toạ Trí Quang vào tị nạn ở toà đại sứ Hoa Kỳ tại đại lộ Hàm Nghi.
Tin điện của các thang tấn xã ngoại quốc từ Sài Gòn đánh đi loan báo việc nhà lãnh đạo Phật giáo miền Nam xin tị nạn chính trị ở toà đại sứ Mỹ như một luồng sinh khí kích thích tinh thần Phật giáo đồ đang hoang mang, giao động qua cuộc khủng bố trắng trợn liên tiếp của chánh quyền họ Ngô.
- Để cho thằng Trí Quang thoát được, tụi bây là đồ bất lực!
Ngô Đình Nhu hầm hầm đi lại trong văn phòng như một ác thú bị thương, nhiếc mắng không tiếc lời đám thuộc hạ đang cúi mặt nhận lỗi gồm trưởng đoàn mật vụ họ Dương, Bộ trưởng Công dân vụ Paulus Hiếu, giám đốc cảnh sát đõ thành Trần Văn Tư.
- Bây giờ nó ở trong toà đại sứ Mỹ, trừ ra tấn công vô đó mới bắt được nó, chớ đời nào Cabot Lodge chịu trả?
Tư lệnh lực lượng đặc biệt đại tá Tung lên tiếng:
- Bẩm cố vấn. Năm ngàn cái phù hiệu đã đặt xong rồi.
Cố vấn chính trị họ Ngô lạnh lùng đồi giọng.
- Cứ để sẵn đó. Tiên vi lễ, hậu vi binh, để chánh phủ công khai đòi không xong hẵng hay. Đợi coi thái độ của Mỹ dứt khoát ra sao đã. Nếu họ làm tới thì mình mới ra tay. Cho năm ngàn quân lực lượng đặc biệt đội mũ gắn huy hiệu "giải phóng" để đảo chánh chơi Mỹ trong một đêm, kế hoạch đó chưa phải lúc dùng đến. Lúc này còn đang giai đoạn chơi nhau bằng áp lực tinh thần.
Ngày hôm sau, một công hàm của chánh phủ Ngô Đình Diệm gởi đại sứ Cabot Lodge đòi trao trả Thích Trí Quang, đồng thời, Ngô Đình Nhu ra lệnh cho viên tướng tổng trấn mở cuộc họp báo phản công Mỹ.
- Vụ Phật giáo thì kể như đã giải quyết, nhưng vẫn còn những phần tử Cộng sản và phiêu lưu quốc tế tiếp tục âm mưu chống chánh phủ Việt Nam Cộng hoà!
Lời tuyên bố của tướng Tôn Thất Đính, tổng trấn đô thành Sài Gòn - Chợ Lớn trước một trăm ký giả quốc tế và trong nước như một sự thách đố đối với đa số phóng viên Mỹ có mặt bên cạnh các tuỳ viên báo chí ngoại giao. Một ký giả Mỹ vội lên tiếng:
- Tổng trấn có nói những tay phiêu lưu quốc tế âm mưu đưa nước Việt Nam vào tay Cộng sản, nhưng nếu những tay ấy muốn lập một chánh phủ dung nạp được sự ủng hộ của toàn dân để chống Cộng thì tổng trấn nghĩ sao?
Tôn Thất Đính từ chối trả lời thẳng vào câu hỏi:
- Việc này ở ngoài quyền hạn của tôi, tôi tiếc không thể làm vừa lòng ông được.
Thông tín viên hãng UPI hỏi:
- Thiếu tướng nói những phiêu lưu quốc tế là muốn ám chỉ ai?
Tổng trấn đáp:
- Quý vị xét lấy thì rõ.
Ký giả Mỹ vặn lại:
- Có phải vì sợ mà tổng trấn không dám trả lời rằng Hoa Kỳ âm mưu lật đổ chánh phủ không?
Tôn Thất Đính cố giữ bình tĩnh:
- Tôi không nói rằng Hoa Kỳ âm mưu lật đổ chánh phủ.
Thông tín viên Liên xã Hợp Chủng Quốc UPI bèn dồn đối phương:
- Thế thì tổng trấn không phải ám chỉ Hoa Kỳ. Vậy tổng trấn có thể cải chính là không phải ám chỉ Hoa Kỳ không?
- Tôi không nói Hoa Kỳ thì làm sao tôi cải chánh được!
- Vậy xin tổng trấn nói thẳng là Hoa Kỳ đi. Hoặc tổng trấn nói rằng những tay phiêu lưu quốc tế không phải là người Mỹ.
- Tôi không nói là ai hết?
- Ai trong phòng này cũng nghĩ là tổng trấn ám chỉ Hoa Kỳ. Nếu không ám chỉ thì tại sao lại không cải chính cho Hoa Kỳ?
Trong khi ấy ở dinh Gia Long, tại văn phòng bà cố vấn, Lệ đang chăm chú đọc những bài báo ngoại quốc của phòng báo chí phủ Tổng thống vừa trình. Nàng lẩm bẩm đoạn gạch bút chì đỏ trên tờ Washington News dưới đầu đề "CIA bướng bỉnh không tuân lệnh ở Việt Nam":
"Đã hai lần CIA không chịu thi hành những chỉ thị của đại sứ Henri Cabot Lodge… CIA đã làm hỏng kế hoạch ông Lodge đa mang theo từ Hoa Thịnh Đốn vì họ không đồng ý với kế hoạch đó. Người ta thắc mắc rất nhiều về sự liên lạc giữa cố vấn chính trị, chánh quyền Ngô và viên giám đốc CIA Richard vừa bị gọi về Mỹ".
Lệ ngước lên bảo bà dì bí thư.
- Dì có biết không? Kế hoạch của Cabot Lodge là đảo chánh chúng tôi đó, nhưng may mình có tay trong nên phá được. Lão Lodge ức nên mới vận động đẩy Richard về Mỹ.
- Mình không khảo mà báo chí họ cứ khai ra hết. Để tôi đi gặp hỏi coi còn chối nữa thôi?
- Bà cố vấn tính đi gặp hỏi ai?
- Cabot Lodge chớ còn ai vô đây nữa?
Bà bí thư nhìn Lệ đầy vẻ tự tin, liền nói:
- Tôi nghe nói ông Lodge không chịu tiếp khách phụ nữ ở toà đại sứ và trước văn phòng ông ta có treo bảng là không tiếp các bà, các cô. Chẳng rõ ông ta sợ gì?
Lệ cười bảo:
- Tôi có đến văn phòng ở toà đại sứ đâu mà lo ông ấy không tiếp. Tôi cũng không đến nhà riêng, thì ông ấy có muốn tránh mặt cũng không được với tôi. Tôi sẽ đến nơi mà ông ta vẫn lại mỗi ngày, làm như là gặp gỡ tình cờ vậy thôi.
Lệ mở ngăn kéo, rút ra một tấm phiếu nhìn qua rồi đọc:
- 7 giờ 45, ăn sáng, 8 giờ đến toà đại sứ: Buổi sáng đọc những điện tín nhận từ đêm trước và giải quyết các việc, 12 giờ 20, bơi ở hồ tắm Cercle trước bữa ăn. Chiều, tiếp khách. Tối thường ăn tại nhà, rất ít dự tiếp tân, 10 phút bóng bàn trước khi ngủ.
Sinh hoạt trong 24 giờ của Cabot Lodge tôi được báo cáo như vậy đó. Tôi sẽ gặp lão ta ở hồ bơi sân Cercle. Nhờ dì giúp cho một việc rồi mới đi gặp lão ta được. Chắc dì cũng đoán ra rồi!
Nhìn vẻ mặt ngạc nhiên bối rối của bà dì bí thư, Lệ cười nói tiếp:
- Dì không nghĩ ra sao? Đi Hạnh thông tây tìm ông thầy Ngải.
- Chuộc "ngải nói".
- Cả "ngải nói lẫn ngải yêu", tôi cần cả hai thứ, dì đi lấy cho, ngay hôm nay…
Lệ tin tưởng là nàng đã chinh phục được một số nhân vật chính khách, đại sứ ngoại quốc, biến họ thành những kẻ ngoan ngoãn phục vụ cho chánh quyền nhà chồng, một phần nhờ thứ ngải mê, mạnh sức lôi cuốn ma mị về nghệ thuật luyến ái của nàng.
Bà bí thư nhìn cô cháu gái, bỗng có cảm tưởng như đang đứng trước một nữ phù thuỷ lợi hại với những quyền phép quyến rũ, sắc dục, tiền bạc, có thể thu hút, lung lạc được mọi người đàn ông yếu bóng vía.
- Tôi phải thuyết phục được đại sứ Mỹ rồi còn phải giải độc dư luận quốc tế nữa!
Câu nói đầy tin tưởng của Lệ như một lời thử thách tung ra, với tiếng cười nhả nhớt, kiêu kỳ.
***
Con đường vắng vẻ Võ Tánh gần phi trường Tân Sơn Nhất càng trống lạnh trong đêm giới nghiêm.
Lối vào sân bay đã đông kín khi giờ thiết quân luật bắt đầu. Biệt thự màu vàng lẻ loi nằm trên đường đưa đến phi trường cửa đóng kín mít, thỉnh thoảng một chiếc xe hơi đen chạy xả tốc lực đến ngừng lại trước sân, sau tiếng phanh rít hãm bánh xe rào rát trên đá sỏi.
Tiếng giày đinh lộp cộp trên nền xi măng, tiếng lách cách của lưỡi lê bóng đen mấy người lực lưỡng lôi kéo người bị bịt mắt trên xe xuống đẩy vào nhà, tiếng cửa đóng sập, toà biệt thử trở lại lặng im trong vắng lặng khác thường khi chiếc xe hơi đen lại rồ máy chạy về phía Sài Gòn.
Toà biệt thự xa vắng này là một trong những nơi tra tấn và giam giữ của mật vụ, hầu hết các yếu nhân của Phật giáo ở thủ đô đều bị đưa về đây.
Trong một phòng thẩm vấn, ngọn dèn 1000 nến xỉa xói ánh sáng nóng rực vào mặt một nhà sư bị lột trần nằm ngửa, chân tay trói chặt vào ghế.
- Từ ngày được tha về Ấn Quang, mày đã làm những gì chống chánh phủ?
Sau tiếng quát hỏi hống hách của nhân viên tra khảo nhà sư điềm nhiên nói:
- Tôi chẳng làm gì hết ngoài việc tiếp tục đấu tranh cho tự do tín ngưỡng.
- A mày muốn nói tự do làm loạn hả? Cho nó uống nước đi!
Hai tên lực lưỡng đè đầu nhà sư xuống múc nước cống và xà bông ở chiếc thùng lớn đổ vào mũi. Qua 5 lần đổ nước, nhà sư sặc sụa ngất đi.
- Nó ngất thì đánh cho nó tỉnh?
Những cái tát liên tiếp đập vào má nhà sư đến những lằn roi cá đuối quất mạnh lên người, khiến nạn nhân quằn quại kêu la đau đớn.
Bị đánh không ngừng, nhà sư không kêu la nữa, lâm râm niệm Phật, thì một roi giáng ngay vào mặt, in một lần ngang đỏ sẫm vắt lên chiếc đầu không tóc.
- Niệm Phật hả? Phật vô đây tao cũng đập chết luôn? Để tao cho nếm kiểu tra tấn này coi Phật có cứu nổi mày không?
Tên mật vụ xoay lại bảo bộ hạ:
- Đem búa với đinh ra đây! Thằng trọc này đã muốn theo Phật thì tao cho đóng đinh, nhưng không phải đóng đinh trên thập ác đâu mà tụi bây đóng đinh vào xương sống nó cho tao!
Nhà sư bị lật sấp người lại, một tên ngồi lên vai giữ chặt, một tên lấy đinh dài nam phân đóng dọc theo xương sống, mỗi nhát búa đập xuống, một tiếng thét hãi hùng vang lên, nạn nhân ngất đi.
Mấy tên mật vụ như say máu với trò cực hình man dại này. Nhà sư Thanh Tùng, sau những trận tra điện, uống nước xà bông, nước mắm, nước ớt, đánh đập bằng roi cá đuối, chày vồ… đã ngất lịm vì 10 chiếc đinh dài đóng vào xương sống.
- Nó không chịu ký nhận là Cộng sản là cho nó chết!
Qua một hồi tra khảo bọn mật vụ hình như cũng mệt bỏ mặc nạn nhân nằm trơ giữa nền kéo nhau sang phòng bên cạnh để giải khát.
Tiếng xe hơi dừng lại ở ngoài. Bước chân đi dồn dập, rồi có tiếng hỏi:
- Thi hành công tác nhân vị đã về đó hả?
- Dạ, chúng tôi đã làm xong nhiệm vụ và đem tài liệu về đây.
- Tốt lắm, hãy dẫn nó vô coi?
Hai tên mật vụ đang cầm tay một cô gái lôi đến. Gã mặt thẹo vừa đóng đinh nhà sư chòng chọc nhìn mặt thiếu nữ, cười khả ố nói:
- Chà, người đẹp! Ngộ quá ta! Mời người đẹp vô đây nghỉ một đêm.
Cô gái bị dẫn qua phòng bên, cửa sập khoá cửa lại. Một giọng nói vẳng lại:
- Con nhỏ này coi bộ ngon lành, mai đại ca mặc sức mà khai thác!
Toà biệt thự trở lại cảnh im lặng ẩn trong bóng tối. Trong những đêm giới nghiêm, mật vụ công an và cảnh sát dã chiến ngồi xe rầm rập khắp châu thành, lùng bắt những Phật tử, sinh viên, học sinh chống đối chánh quyền họ Ngô, khòng khí khủng bố tràn ngập theo bóng tối phủ lên Sài Gòn. Nhiều nhà giam mới của mật vụ được nguỵ trang sau các biệt thự kín đáo, hiền hoà ở giữa thành phố và ngoại ô. Những người bị bắt trong đêm hoặc bị mật vụ ở ngoài đường bắt cóc lên xe đưa về các nhà giam giữ để chịu cực hình tra tấn.
***
Tại dinh Gia Long, sau bữa ăn tối, Ngô Đinh Nhu nói với anh bằng một giọng tự tin:
- Quần chúng là một bầy trâu, phải trị chúng bằng roi gậy. Anh thấy chưa, không dùng biện pháp mạnh thì làm sao im được. Bọn Phật giáo muốn chơi chiến thuật nhu thắng cương thì mình đã trả lời đích đáng cho chúng nó, bằng cách làm trái ngược lại? Trong một nước chậm tiến như mình, tôi thấy chỉ có một phương pháp "mạnh". Chánh quyền phải dựa trên võ lực mới đứng vững được.
Vị cố vấn Ngô đắc ý nhìn vợ, nói tiếp:
- Thấy mình làm chủ tình hình, bọn Mỹ cũng ngán không còn lôi thôi gì nữa. Đài BBC hôm nay cũng phải nhìn nhận mình đã nắm vững tình hình sau khi quét sạch bọn thầy tu và Hoa Thịnh Đốn đã nhượng bộ không yêu cầu vợ chồng mình đi nữa.
- Trưa nay em có gặp Cabot Lodge ở hồ tắm nhà Cercle, lão ta đang bơi, em nhảy ùm xuống, bất ngờ không thể lẩn đi đâu được, lão phải bả lả chào em.
Diệm hỏi:
- Sao, lúc này thím hay tắm ở hồ Cercle à?
- Em mới đến đó lần đầu, vì muốn gặp Cabot Lodge. Nghe nói trưa nào lão ta cũng bơi ở đấy.
- Lão ta có nói gì với thím không?
Lệ cười, hỏi lại anh chồng:
- Đế anh đoán lão ta nói gì với em nào?
- Thím không nói thì tôi với chú làm sao biết được?
Lệ liền nói:
- Lão ta coi bộ e ngại em lắm, chỉ nói bâng quơ mấy câu xã giao và hỏi em có hay tin điềm này điềm nọ hay không? Em trả lời có, và hỏi lại tại sao hỏi em như vậy, thì lão ta kể là hôm vừa rồi lão vào Sở thú đến chỗ chuồng cọp nhìn vào thì thấy một con cọp đến đái ngay trước mặt lão ta. Rồi lão ta hỏi đó là điềm tốt hay xấu? Em nghĩ là một đại sứ mà đem câu chuyện ấy ra để nói, thật không lấy gì là lịch sự về ngoại giao lắm, nhưng em cứ bảo rằng theo người mình đó là điềm tốt. Lão ta có vẻ yên trí như vậy, cám ơn em, rồi hỏi em bao giờ đi? Em hỏi đi đâu, thì lão nói là nghe tin em sắp xuất ngoại đó thôi.
Lệ ngừng lại, thắc mắc hỏi chồng:
- Việc em sắp đi sao lão ta lại biết được?
Nhu đáp:
- Nhân viên CIA thiếu gì mà không biết? Hay lão ta vẫn muốn vợ chồng mình ra đi, theo ý muốn hiện thời của Kennedy.
Đột nhiên Nhu nói bằng giọng khó chịu:
- Em đi gặp Lodge làm gì? Lão ta muốn chơi lá bài chống mình tới cùng, tính chuyện đảo chính không xong, rồi muốn đòi vợ chồng mình ra khỏi xứ này, còn tử tế tình nghĩa gì được nữa!
Lệ đáp một cách tự tin:
- Tại sao mình không muốn lôi cuốn lão như đại sứ trước?
Nhu cười nhạt:
- Em cứ chủ quan không chịu thấy rõ là Lodge sang đây với một nước cờ mới của Kennedy. Bao nhiêu người Mỹ mà Lodge cho là có chút cảm tình với mình, đều đẩy về cả. Chẳng những người ở sứ quán mà cả CIA và tướng Hawkins nghe nói cũng sấp phải về nước nữa.
Lodge còn gây áp lực với Tổng thống để vợ chồng mình đi khỏi Việt Nam, sau khi cúp hết viện trợ Lực lượng đặc biệt. Rồi đến lượt lão ta không chịu trả tên Thích Trí Quang, như vậy quá đủ thái độ chống mình rồi. Mình cũng không thể lấy tiền lung lạc được lão vì lão ta là con nhà tỷ phú sang đây để làm đại sứ, chỉ lấy lương tháng một đô-la làm tượng trưng.
Nhu hạ giọng nói tiếp cùng Ngô Đình Diệm:
- Tôi chỉ ngại Lodge đi đôi với Trí Quang, có nghĩa là Mỹ đi đôi với Phật giáo để lật anh em mình suy theo những việc đã xảy ra, có lẽ là Kennedy định chơi lá bài Phật giáo thay lá bài Công giáo, để lấy cảm tình các nước Đông Nam Á, đa số theo đạo Phật. Hiện nay mấy nước Phật giáo đang vận động đưa vấn đề Việt Nam ra Liên Hiệp quốc, cho là có kỳ thị tôn giáo trong nước mình. Lẽ tất nhiên Mỹ muốn tránh trách nhiệm đã nâng đỡ một chánh phủ Thiên chúa giáo là mình, nên mới tính việc "thay ngựa giữa dòng".
Diệm lo ngại hỏi:
- Chú tính đối phó ra sao?
Nhu thong thả nói:
- Từ đây cho tới cuối năm 1963, là mấy tháng quyết định số mạng của mình. Mỹ muốn lấy con cờ Phật giáo chiếu tướng mình, thì mình phản công lại một lúc mấy thế mới khỏi bí, mà thắng nước nữa. Nó muốn dùng báo chí, Đài phát thanh, vô tuyến truyền hình để đầu độc quốc tế là có việc đàn áp Phật giáo ở Việt Nam, thì mình phải phản công lại bằng một chiến dịch "giải độc quốc tế" để biện hộ cho mình với dư luận quốc tế.
Nhu nhìn vợ nói tiếp:
- Em chịu khó đảm nhiệm công việc này, đi một vòng Âu châu qua tới Mỹ, bắt đầu bằng hội nghị Liên Hiệp nghị sĩ quốc tế ở Belgrade nay mai đây.
Lệ ngắt lời chồng bằng một giọng tự đắc:
- Em sẽ làm cho thế giới mở mắt ra!
Nhu lại nói:
- Mặt khác, mình gián tiếp cho Mỹ biết là họ không muốn mình thì mình sẽ đi với Pháp, mình sẽ thoả hiệp với Hà Nội, nếu cần đến. Như vậy nó muốn bắt chẹt mình, cũng không dám liều. Nó muốn đảo chánh, thì mình đã đề phòng rồi. Cả mấy mặt quân sự, chính trị, ngoại giao, mình đã nắm vững, nếu nó muốn chơi về kinh tế cắt viện trợ thì mình chỉ tự túc ít lâu là ổn định được tình hình, theo đường lối mới, không có Mỹ ở xứ này.
Diệm tỏ vẻ lo lắng nhìn em:
- Chú đã tính kỹ chưa?
- Anh yên trí. Bề ngoài Mỹ nó doạ gây áp lực vậy thôi, chớ mình đã làm chủ tình hình trong nước, nó không dám phiêu lưu làm bậy đâu.
- Theo lời chú bàn thì nay mai thím đi thiệt sao?
- Dạ, phải để cho nhà em đi thì mới được việc.
Diệm nghĩ ngợi rồi nói:
- Ừ mọi việc tuỳ chú sắp đặt, lo liệu cho yên đừng để thím mệt nhọc quá.
Lệ cười đầy kiêu hãnh:
- Anh tổng thống khỏi lo. Em đủ sức đối phó với thiên hạ mà. Phải vào hang cọp mới bắt được cọp con chớ!
Lệ vừa dứt lời thấy bà dì bí thư bước vào, trao một bức điện, vội mở ra coi, rồi nói với chồng:
- Điện bà Trần khuyên em nên đi khỏi Việt Nam ngay, đem theo tất cả các con, kẻo ở lại thì nguy hiểm đến tính mạng.
Nhu cau mày suy nghĩ, rồi nói:
- Như vậy là bà nghe Mỹ doạ sắp có đảo chánh đến nơi ở Sài Gòn mới hốt hoảng đánh điện cho em như vậy. Thật rõ là bà cũng khéo nghe theo lời thiên hạ?
Lệ nghiêm nghị quay lại bảo bà dì bí thư.
- Dì cho đánh điện trả lời giùm cháu, bảo mẹ cháu như vầy: "Rất tiếc là mẹ đã bị đánh lừa!"
Bà bí thư vừa quay ra, Lệ hỏi chồng:
- Chắc Hoa Thịnh Đốn đánh đòn cân não nên mới đánh điện tín này, sau khi ông bà từ chức, lôi cả nhân viên toà đại sứ nghỉ việc nữa.
Nhu lạnh lùng nói:
- Như vậy chẳng khác nào họ tuyên chiến với mình, đòi vợ chồng mình phải ra khỏi nước? Dù muốn hay không, mình cũng nhận lời tuyên chiến, chỉ còn chọn lựa một trong hai việc: đầu hàng hay chống lại.
Đêm 9-9, trước ngày đệ nhất phu nhân lên máy bay đi Âu Mỹ "giải độc dư luận quốc tế" đài Sài Gòn truyền thanh "bức tâm thư của Lệ nhân danh chủ tịch phong trào Phụ nữ liên đới lên tiếng kêu gọi phụ nữ:
"Chiến dịch đê hèn mà kẻ thù tay sai đang nhắm vào tôi - đặc biệt riêng tôi mà đả phá - vì tôi là người đầu tiên tố giác những kẻ đã dám làm ô nhục Phật giáo bằng cách lợi dụng Phật giáo. Vì hiểu rằng tôi bất khuất trước những sự phi lý, trước thủ đoạn bêu xấu và doạ nạt, người ta hiện nay đang cố gắng cô lập tôi… Không có gì triệt hạ được tôi, ngay cả tử thần!
"Chị em đừng hoang mang trước những lời đồn đại ngu xuẩn, trước bất cứ một việc gì nhất là cô liên quan tới tôi, vì tôi biết rằng trong chuyến công du mà tôi sắp khởi hành những tin đồn đại điên rồ mà chị em bắt đầu quen thuộc sẽ gia tăng gấp bội. Tôi đã có một giải pháp hữu hiệu để chống lại mọi sự lộng hành xảo trá mà chúng ta vừa là mục đích vừa là nạn nhân mặc dù xảy ra trong những hàng ngũ có tiếng là tôn trọng tự do dân chủ nhất…"
Chiếc xe hơi bóng lộn chở ông bà cố vấn chính trị vừa ngừng ở phi trường Tân Sơn Nhất thì đám nam nữ dân biểu Quốc hội tranh nhau chạy đến mở cửa xe:
Lệ bước ra vẻ mặt hớn hở trong chiếc áo không cổ bó sát lấy người, tay ôm một bó hoa hồng lớn dừng bước hướng về các nhiếp ảnh viên cười rất tươi sau những ánh đèn thay nhau chớp liên tiếp, Lệ tiến đến các phóng viên ngoại quốc tỏ vẻ sẵn sàng trả lời những câu phỏng vấn.
- Bà cố vấn cho biết về chương trình cuộc công du?
- Tôi sẽ đến Belgrade để dự Hội nghị Liên hiệp Nghị sĩ quốc tế. Chánh phủ cử tôi đi để trình bày quan điểm của chánh phủ về vụ Phật giáo. Tôi có sứ mạng giải độc thế giới đã có những quan điểm sai lầm về Việt Nam. Tôi sẽ ghé vài thủ đô ở Âu châu.
Lệ ngừng lại cười duyên rồi tiếp:
- Có người đã gọi tôi là Rồng cái. Trong mấy tuần lễ tới đây tôi muốn làm chuồn chuồn trong bài hát Việt Nam "Khi vui thì đậu, khi buồn thì bay…".
Một ký giả Mỹ hỏi:
- Bà có dự định sang Mỹ không?
Lệ đắn đo trả lời:
- Tôi biết sang Mỹ lúc này cũng như vào hang cọp vậy. Nhưng có vào hang cọp thì mới bắt được cọp con, như câu ngạn ngữ đã nói, có phải không? Tôi chưa biết nói gì với dân chúng Mỹ. Một nhóm các báo Mỹ và vô tuyến truyền hình muốn mời tôi sang bên ấy.
- Thế bà có muốn định đại diện cho Việt Nam tại Liên Hiệp quốc trong phiên họp đặc biệt gần đây xét về vấn đề kỳ thị tôn giáo tại Việt Nam do đề nghị của các nước trong khối Á Phi không?
- Không, tôi có dính líu gì đến Liên Hiệp quốc đâu? Tôi cũng không định ghé thăm Liên Hiệp quốc. Tôi đã đến đó một lần rồi.
- Bà sẽ trở lại Việt Nam?
Trước câu hỏi bất ngờ của phóng viên thông tấn xã Anh, Lệ bỗng cất tiếng cười khanh khách rồi nghiêm giọng đáp:
- Sao tôi lại không trở về nước tôi? Mặc dù có kẻ không muốn cho tôi đi khỏi Việt Nam, nhưng tôi nói rằng họ sẽ thất vọng. Cuộc công du của tôi chỉ trong vài tuần lễ thôi, và trong sự vắng mặt ngắn ngủi của tôi, người ta đừng hòng tìm cách đẩy tôi ra khỏi xứ này?
- Có phải là bà cựu đại sứ Việt Nam ở Mỹ đã đánh điện khuyên bà cố vấn đem tất cả các con theo trong chuyến đi này không?
Lệ cười nhạt cau mày trả lời ký giả Mỹ:
- Có mẹ tôi còn bảo rằng ở lại Việt Nam sẽ nguy hiểm đến tánh mạng. Nhưng tôi đã trả lời rằng rất tiếc mẹ đã bị đánh lừa? Tôi hiểu rằng người ta muốn doạ đảo chánh để làm áp lực với tôi, như doạ ma với con nít. Tiếc thay, họ gõ lầm cửa rồi: tôi xin xác nhận để trả lời những ai đó là tôi không bao giờ chạy trốn khỏi xứ sở tôi đâu?
Trả lời các phóng viên ngoại quốc xong, Lệ quay sang đám các bà các cô Liên đới đang xúm xít chờ đợi. Nàng vừa bước tới thì bao nhiêu thuộc hạ lớn, nhỏ vội vã vây quanh hỏi han tới tấp, muốn nói lên sự có mặt của họ trong giờ phút tiễn đưa, để được vinh hạnh đón nhận một cái nhìn, một lời nói của đệ nhất phu nhân.
Ý thức về tư thế và uy quyền tối thượng của mình, Lệ kiêu hãnh nhìn qua đám đông tay chân lố nhố những đôi mắt hướng cả về phía nàng, chờ đợi. Nàng tỏ vẻ bận tâm đến đám Phụ nữ liên đới, phân phát cho bà này một lời nói, cô kia một cái mỉm cười hay gật đầu, và lên giọng kẻ cả:
- Nhân danh là người lãnh đạo chị em, tôi tự cho rằng bổn phận của tôi, chiếu theo luật liên đới, là chỉ dành cho tôi những phần nhỏ của niềm vui vừa đủ để có thể đem lại cho tôi nghị lực và can đảm để tiếp tục tranh đấu, và ngược lại, tôi phải gánh vác tối đa mọi nỗi ưu phiền và gian khổ. Tôi sẽ về kịp lúc để cùng vui với chị em trước sự xuất hiện vô số:
Đèn dầu liên đới đầy dầu,
Sẵn sàng hợp ngọn rạng màu núi sông.
Một bà đứng gần Lệ nghe nàng nói ra hai câu thốt vịnh của phong trào liên đới, lên tiếng phụ hoạ mong được đẹp lòng Đệ nhất phu nhân:
- Cả một cuốn Kiều nổi danh của Nguyễn Du em đã thuộc lòng mà cũng không thể nào tìm được một câu có thể so sánh với giá trị của hai câu thơ của bà cố vấn đọc!
Tiếng phóng thanh ở phi trường cho hay đã đến giờ máy bay sắp cất cánh, Lệ vội vã bước ra sân, đưa tay chào những kẻ tiễn đưa, đi thẳng lên thang máy bay. Đến nửa chừng nàng đưa mắt lại nhìn quanh trong đám đông, tỏ vẻ tìm kiếm ai. Viên phi công Pháp đứng ở đầu cầu thang thấy vậy, liền hỏi:
- Bà tìm ai?
Lệ sực nhớ đến chồng mà nàng không thấy đâu và nàng đã quên từ giã, trong khi Ngô Đình Nhu ngồi ở phòng khách sân bay, đang mải chuyện trò với mấy nhân vật cầu cạnh xúm xít chung quanh.
- Tôi đã lạc mất chồng tôi rồi.
Lệ vừa thốt ra câu trả lời, thì đã đến lúc cầu thang được gỡ, nàng vội đi vào trong máy bay. Con gái đầu lòng và mấy dân biểu tháp tùng nàng đã lên trước.
Chiếc phản lực cơ của hãng Air France rung động lướt gió, bỏ lại Sài Gòn trong đêm tối giới nghiêm.
Trên đường trở về dinh, người chồng cố vấn chính trị nghe nhắc lại lời nói cuối cùng của vợ, không dè là một câu nói gở ứng nghiệm sự chia ly vĩnh viễn giữa hai người.
Chương 23
Trong phòng khách dinh Gia Long Ngô Đình Diệm nghiêm mặt, nhìn thẳng vào mắt Cabot Lodge, nhưng không muốn tin lời do thính miệng đại sứ Mỹ vừa thốt ra. Đây là buổi gặp gỡ thứ nhì sau bữa trình uỷ nhiệm thư giữa đại diện nước viện trợ và Tổng thống Việt Nam ngay sáng hôm sau này đệ nhất phu nhân ra đi.
- Đại sứ nói sao?
Đại sứ đã được báo chí gọi là "người Mỹ trầm lặng" bởi rất ít nói, chưa hề tuyên bố gì từ ngày đến Sài Gòn, bình thản như không để ý đến vẻ tức giận bộc lộ qua lời hỏi gặng của nhà lãnh đạo Việt Nam, chậm rãi nhắc lại:
- Thưa Tổng thống, tôi xin chuyển lại lời của chánh phủ Hoa Kỳ khẳng định rằng việc ông bà cố vấn chính trị đi khỏi Việt Nam trong lúc này là một việc rất cần thiết.
- Tại sao Tổng thống Kennedy có anh em ở trong chánh phủ Hoa Kỳ lại đặt vấn đề không muốn cho em tôi làm cố vấn?
- Vấn đề tế nhị này, thưa Tổng thống, tôi có thể quả quyết là chỉ nhằm mục đích bảo vệ uy quyền của Tổng thống.
Diệm lạnh lùng nói:
- Tôi không muốn cho ai chia rẽ anh em tôi cả, dù đó là hảo ý của Tổng thống Mỹ chăng nữa.
Lodge mỉm cười:
- Thưa Tổng thống, đây không phải là một vấn đề tình cảm mà đây là một vấn đề hoàn toàn chính trị. Tổng thống cao kiến hẳn cũng nhận thấy rõ là sự thể không dừng được, dù chúng tôi rất lấy làm tiếc…
- Tôi rất tiếc là không thể nghe theo được?
Câu trả lời xẵng của Diệm không làm cho Lodge mất bình tĩnh, vẫn ôn tồn:
- Trong trường hợp ấy, chánh phủ chúng tôi bắt buộc phải xét lại vấn đề viện trợ.
Diệm gằn giọng tức giận:
- Các ông bắt buộc tôi phải chọn vợ chồng chú em tôi với viện trợ phải không
- Chúng tôi mong rằng Tổng thống đặt quyền lợi chung lên trên tất cả.
Nhìn lại đồng hồ tay, đại sứ Mỹ thấy câu chuyện đã kéo dài một giờ rưỡi và tối hậu thư đã trực tiếp ngỏ rồi nên đứng lên:
- Tôi mong Tổng thống có thì giờ để xét lại.
Diệm cũng đứng lên, nhìn kẻ đối thoại cao hơn một cái đầu, lạnh lùng đưa tay ra bắt, rồi lại ngồi xuống. Lodge quay người đi ra khỏi phòng như không lưu tâm đến sự tức giận của vị Tổng thống đã quên cả phép lịch sự tiễn khách ra về. Ngô Đình Nhu từ phòng bên qua, nhìn vẻ mặt lo âu của anh, bước lại góc phòng khách. Chiếc máy ghi âm đặt ngầm bên trong chiếc bàn con, trên đặt bình hoa, theo ngón tay bấm của Nhu, phát lại những lời nói chuyện vừa rồi giữa Diệm và đại sứ Mỹ.
Nghe xong, Nhu quay lại nói với anh:
- Nó đã ngưng trả lương cho Lực lượng đặc biệt, bây giờ thì đòi vợ chồng tôi ra khỏi chánh phủ, không thì cúp viện trợ. Hừ, hở chút chi thì là hăm cúp viện trợ, quân bần tiện thiệt? Tưởng 2 triệu đô-la của chúng nó bỏ ra mỗi ngày ở Việt Nam là to lắm hay sao?
Nhu bực tức đi lại trong phòng, nói tiếp:
- Anh đừng nói chi tới lão Lodge cả. Tôi đã có cách đối phó rồi. Nhà tôi đi ra ngoài chuyến này đủ gây thanh thế với dư luận thế giới, làm áp lực Mỹ không dám cắt viện trợ đâu. Hơn nữa, anh cũng biết là một lô nhân vật tên tuổi của Mỹ mắc kẹt với mình rồi, bắt buộc họ phải có phản ứng bênh vực cho nịnh. Tôi tin là một mình Cabot Lodge không chơi nổi đâu. Dù cho Keunedy có nhất quyết đi nữa thì mình ra tay trước. "Tiên hạ thủ vi cường". Trong lúc này mình cứ bắn tin ra là nếu Mỹ cắt viện trợ thì mình sẽ e bắt tay với việt Cộng đi với Pháp. Mình phải lợi dụng những mâu thuẫn lúc này giữa Mỹ, Pháp và Việt cộng để tồn tại. Nếu Mỹ nó cắt viện trợ, mình chỉ cần thắt lưng buộc bụng tự túc một vài tháng là đủ thì giờ để chơi nhau rồi.
- Anh đừng lo, mình không thua trí nó đâu. Nó đã muốn tôi ra ngoài chánh phủ, thì sau cuộc bầu cử khoá 3 vào cuối tháng này, chính thức cử tôi lên làm Thủ tướng ở bên anh, anh vẫn là Tổng thống, để coi nó có cứng họng ra không.
Rồi ngay hôm sau, Ngô Đình Nhu với tư cách cố vấn chính trị triệu tập một cuộc họp báo tại dinh Gia Long để tỏ thái độ cương quyết đương đầu trước những lời doạ dẫm cắt viện trợ của đại sứ Mỹ, Nhu không ngần ngại tuyên bố.
- Chánh phủ Việt Nam không còn có thể tin tưởng ở chánh phủ Hoa Kỳ nữa, vì toà Bạch Ốc đã công khai loan báo rằng phần lớn viện trợ của Mỹ cho miền Nam có thể sẽ bị chặn đứng trong năm 1965. Vì sao phải đột ngột giảm viện trợ? Như vậy là sự tin cậy trước kia giữa chánh phủ Việt Nam và Mỹ đã chấm dứt và chánh phủ Việt Nam phải trù liệu những sự thay đổi quan trọng.
***
Trên đường sang Âu châu, chiếc máy bay chở Lệ ghé lại phi trường Vọng Các một tiếng đồng hồ.
Hay tin có một phóng viên chờ gặp phỏng vấn, Lệ không muốn gặp lấy cớ mệt ngồi nghỉ luôn trên phi cơ không xuống.
Qua một đêm vượt không trung, ghé đón hành khách ở sân bay Rangoon, Calcutta, Karachi, Daren, Caire, sáng nay phi cơ dừng lại ở đây một hôm trước khi đi Belgrade. Tháp tùng đệ nhất phu nhân ngoài cô gái đầu lòng, một nữ thư ký còn có mấy dân biểu thuộc hạ tận tuỵ phục dịch nhất là Hà Như Chi và Lại Tư. Đại sứ Việt Nam tại Tây Đức đã đến trước ở Belgrade để sắp đặt chương trình của Lệ trong những ngày trên thủ đô Nam Tư.
Đặt chân tới Belgrade, hai tiếng đồng hồ sau, Lệ nhận được điện tín của nhân viên từ Hoa Thịnh Đốn báo cáo:
- "Dân chúng Mỹ xôn xao khi hay tin bà cố vấn định qua đây. Có kẻ yêu cầu chính phủ Mỹ từ khước việc nhập nội, Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố không thấy trở ngại trong việc bà cố vấn đến Mỹ và cho hay đã cấp chiếu khán ngoại giao từ tháng 3-1962".
Ngay hôm ấy, Lệ tuyên bố với báo chí để dò xét phản ứng của dư luận Mỹ:
- Tôi chưa chắc sẽ qua Mỹ hay không, nếu tôi đến viếng thăm tổng thống Kennedy lúc này thì sẽ làm cho ông phải bối rối.
Hôm sau, ngày khai mạc hội nghị Liên hiệp nghị sĩ quốc tế, trước lối 500 dân biểu đại diện 51 quốc gia có Lệ nhân danh phái đoàn Việt Nam để đọc diễn văn.
Trong chiếc áo lụa màu hồng nhạt hở cổ, Lệ trang điểm cực kỳ chải chuốt như một cô đào ra sân khấu, lấy điệu bộ và giọng nói hoa mỹ đọc diễn từ bằng tiếng Pháp, gián tiếp tố cáo và đả kích Mỹ "Những kẻ man trá manh tâm lật đổ chánh phủ Việt Nam".
Lệ nói:
- Phật tử không phải là nạn nhân của một chánh sách đàn áp nào mà đúng ra họ là nạn nhân của chánh sự phát triển của họ. Nhờ chế độ hiện thời, Phật giáo đã phát triển quá mau chóng vượt ngoài khả năng của họ, nên họ thiếu cán bộ, do đó mà sinh ra những sự lạc hướng khó tránh khỏi.
Có cả một âm mưu quốc tế mạnh mẽ đang chống chánh phủ miền Nam Việt Nam. Trong kỳ ban hành thiết quân luật vừa rồi, chánh phủ chúng tôi đã tóm thâu được ở các chùa nhiều tài liệu có một mưu đồ đại quy mô đã được tổ chức để chống lại chính quyền Việt Nam. Một trong những căn bản của âm mưu này là phong trào đầu độc dư luận thế giới hiện đang diễn ra trước mắt quý vị…
500 nghị sĩ quốc tế im lặng, tỏ vẻ không để ý mấy đến những lời lẽ mà chỉ hiếu kỳ nhìn từ lối trang phục đến những điệu bộ khoa tay, nghiêng mình, liếc mắt, cong môi, thay đổi nét mặt luôn luôn của người đàn bà được mệnh danh là đệ nhất phu nhân ở Việt Nam mà các báo đã gọi bằng nhiều danh hiệu khác nhau: Lucrèce Borgia phương đông, Rồng cái, Ong chúa, mụ phù thuỷ gia đình họ Ngô, người đàn bà chua ngoa hiểm độc… Người ta nhìn Lệ như một vai trò đem vui lại cho sân khấu chính trị khô khan. Một nghị sĩ Âu châu nói nhỏ với đồng nghiệp:
- Bà ấy đóng trò không đến nỗi tồi.
Nghị sĩ Nhật Bản đáp:
- Đấy là một quái tượng chính trị.
Sự im lặng của hội nghị khiến Lệ tưởng mình đã thu phục được cảm tình của các đại biểu quốc tế, thành công trong bước đầu "giải độc thế giới" nên liền sau đó, lại liếng thoắng không ngừng với các ký giả quốc tế trong cuộc họp báo. Các phóng viên, đặc phái viên báo chí vô tuyến truyền hình, vô tuyến truyền thanh các nước, đặc biệt là Mỹ, lúc nào cũng muốn tìm săn những "con thú lạ" "tóm những con mồi đặc biệt" "những trò giật gân", tranh đua theo sát Lệ để khai thác những khía cạnh sôi nổi giữa lúc tình hình sôi động ở miền Nam Việt Nam đang làm cho cả thế giới phải chú ý đến.
Lệ ý thức rõ là mình đang bị chú ý vì nàng có thể nhân cơ hội này phát động chiến dịch tấn công và chinh phục dư luận, nhất là công chúng Mỹ.
Ngô Đình Lệ Thuỷ, cô gái đầu lòng 17 tuổi mà Lệ đem theo có thể là một yếu tố giúp thêm nàng trong các dịp ra mắt thiên hạ.
Rồng cái xuất trận với rồng con bên cạnh là một chiến thuật dàn cảnh lợi hại để thu hút cảm tình của dân chúng Tây phương.
Trước ống kính nhiếp ảnh, máy quay phim, vô tuyến truyền hình, Lệ cùng con tỏ ra thành thạo, sẵn sàng, từ phục sức, nữ trang đến cách đánh phấn, thoa son, lối uốn tóc, sửa soạn rất công phu tỉ mỉ. Hai mẹ con còn nghiên cứu cẩn thận những nét mặt, nụ cười, mắt liếc tay đưa khi đứng, lúc ngồi… mỗi một cử chỉ đều được tập luyện thành thục, tinh vi.
Người ta thấy vẻ mặt Lệ luôn luôn thay đổi, chợt cười, chợt nghiêm, chợt làm duyên, chợt khóc, chợt giận, chợt thương cảm, chợt kiêu kỳ… Theo lời nói mỗi lúc một khác, như bầu trời nhiệt đới, khi nắng khi mưa, khi giông gió sấm sét, khi trong xanh sáng chói…Khiến ký giả ngoại quốc đã có người buột miệng nói ra: "Những là một nữ diễn viên có tài".
Sau cuộc họp báo đầu tiên ở Belgrade, Lệ nghe tin Hoa Thịnh Đốn cải chính việc chánh phủ Mỹ yêu cầu ông Diệm cho vợ chồng người em cố vấn ra khỏi Việt Nam. Nàng vui mừng lăng xăng đi tìm phái đoàn thượng nghị viện Mỹ tham dự hội nghị quốc tế đang có mặt ở thủ đô Nam Tư.
Mặc dù phát ngôn viên chánh thức của phái đoàn nghị sĩ Mỹ tuyên bố không hề có ý muốn gặp đệ nhất phu nhân Việt Nam, nhất là tại Belgrade, và tỏ thái độ từ khước nhưng cũng không xong vì "bà nghị Việt Nam đón đường dữ quá". Rốt cục, một bừa ăn trưa được tổ chức để đôi bên được gặp gỡ.
Lệ ngồi sát cạnh Edward thượng nghị sĩ đảng Dân chủ đại diện tiểu bang Massachusetts, em Tổng thống Kennedy. Trước và sau bữa ăn Lệ luôn miệng nói không ngớt, bênh vực cho chế độ họ Ngô, không để hở cho kẻ đối thoại kịp lên tiếng.
Ông Kennedy em chỉ còn biết gật đầu và thỉnh thoảng ghi chép trong lúc người vợ nhìn đi nơi khác, thượng nghị sĩ Katherine Saint George ngồi đối diện chỉ ầm ừ.
Sau buổi nói chuyện, thượng nghị sĩ Katherine Saint George thuộc Đảng Cộng hoà đã chứng kiến từ đầu đến cuối, lắc đầu nói:
- Bà ấy quả thật không sai với tiếng đồn, bà ta nói luôn mồm. Bà thuật lại tình cảnh ở nước bà, bà cho rằng người Mỹ ở Việt Nam bị đánh lừa. Bà lên án báo chí chỉ trích chánh phủ anh chồng bà, bà nói như một cái máy phát thanh tuyên truyền. Bà ta muốn sang Mỹ để trình bày quan điểm về vấn đề Việt Nam. Tôi có nói trước cho biết là sang Mỹ bà sẽ thấy dân chúng Mỹ rất có cảm tình với Phật giáo Việt Nam.
Ngay hôm sau cuộc gặp gỡ phái đoàn thượng nghị sĩ Mỹ, Lệ bỗng được tin Hoa Thịnh Đốn dự định cắt viện trợ chánh phủ họ Ngô. Lập tức, nàng mời tất cả các ký giả tới khách sạn đang trọ để mở một cuộc họp báo.
Lệ mặc áo lụa màu nguyệt bạch, cổ hở, vai bên phải găm miếng khảm ngọc, tai đeo hoa ngọc bích, cổ tay đeo vòng vàng gắn kim cương. Hôm nay nàng muốn trổ tài đi chinh phục cảm tình các phóng viên tứ xứ có mặt ở Belgrade nên ngoài lối phục sức và trang điểm vô cùng chải chuốt, Lệ cười rất tươi, rồi bỗng nhiên thổn thức để những giọt nước mắt chảy dài trên má khi lên tiếng cảnh cáo với thế giới việc Hoa Thịnh Đốn cắt viện trợ cho chánh phủ Việt Nam có thể "kết thúc vai trò của Mỹ trong cuộc chiến tranh chống Cộng sản ở Đông Nam Á". Cắt viện trợ trong lúc chiến tranh gần kề ở một bên là tự nhiên gạt bỏ chiến thắng. Nếu làm như thế, tôi chắc chắn Hoa Kỳ sẽ mất hết sự tin tưởng của thế giới tự do. Nghe Lệ nhắc lại về "âm mưu quốc tế muốn lật đổ chánh phủ Ngô Đình Diệm, một ký giả hỏi:
- Bà có dính líu gì đến chánh phủ Việt Nam không?
Lệ điềm nhiên trả lời:
- Tôi không ăn thua gì đến chánh phủ Việt Nam cả. Tôi không hề nói chuyện với mấy ông Bộ trưởng, không bao giờ? Bốn tháng nay, tôi không thấy mặt Tổng thống, anh chồng tôi. Lúc rời Việt Nam, tôi không đi chào anh chồng tôi nữa. Tôi có giữ chức vụ gì trong chánh phủ đâu? Tôi chỉ thích sống yên lặng. Tôi ghét nhất huyên náo và những đám đông. Tôi chỉ thích một chuyện là được yên thân ở nhà với chồng con và lo nấu ăn. Tôi nấu ăn ngon lắm. Tôi rất ghét chính trị!
Lệ muốn đóng nốt vai người vợ hiền, xoay ra phía con gái mặc áo hồng nhạt ngồi bên cạnh, khoe:
- Con gái tôi xinh không? Tôi có bốn con và muốn có thêm hai nữa. Tôi là người đàn bà phương đông nên luôn luôn lo đến bổn phận tề gia nội trợ, chung thuỷ với chồng, yêu quý con cái…
Trước hôm rời Belgrade đi La Mã, Lệ vui tươi tin tưởng mình đã thành công tại hội nghị Nghị sĩ quốc tế, dẫn con gái đi phố mua sắm suốt ngày. Tối lại, nàng phục sức lộng lẫy đem con gái theo dự tiệc ở toà đại sứ Mỹ tại thủ đô Nam Tư. Lệ bắt tay, chuyện trò, cười đùa với mọi người có mặt tại buổi tiệc, hướng về phía mấy ký giả Mỹ, Lệ nói mỉa mai:
- Lúc đầu báo chí Mỹ muốn treo cổ tôi, nhưng bây giờ lại muốn nghe cái xác ấy nói gì!
Đến La Mã, Lệ gặp người anh tổng giám mục, bàn dân việc xin yết kiến Đức Giáo hoàng để gây tiếng vang cho cuộc công du "giải độc" của nàng. Mới đây Toà thánh Vatican đã từ khước và khuyên nàng nên rời khỏi La Mã, khiến tổng giám mục họ Ngô không giữ được bình tĩnh, tuyên bố:
- Tôi không có ý định muốn gặp Đức Gíào Hoàng?
Biết không còn hy vọng thuyết phục được Vatican ủng hộ chánh sách họ Ngô, và chỉ còn trông mong ở Hồng y Mỹ Spellman, người đỡ đầu cho Ngô Đình Diệm trở về nước cầm quyền, nên Ngô Đình Thục dự định sang Hoa Kỳ để vận động cùng phe Thiên chúa giáo tiếp tục ủng hộ cho chánh quyền miền Nam.
Giữa lúc ấy thì Lệ đến La Mã. Những lời lẽ trước đây của Lệ chỉ trích Giáo hoàng Gioan XXIII rồi xúc phạm đến Giáo hoàng Phao Lô ( Paul ) VI và lời tuyên bố lộng ngôn của tổng giám mục họ Ngô, cùng chủ trương kỳ thị tôn giáo của chánh quyền nhà Ngô đã gây một ấn tượng không hay đối với vị lãnh đạo Thiên Chúa giáo ở Vatican. Lệ không mong được yết kiến Đức Giáo hoàng đành bỏ luôn ý định xin gặp Đức Thánh Cha và bảo Đại sứ tại thủ đô Ý tổ chức một cuộc họp báo tại sứ quán.
Trước cuộc gặp gỡ các ký giả Ý, Lệ dành riêng một cuộc gặp gỡ phỏng vấn cho hãng thông tấn xã Mỹ AP và vô tuyến truyền hình ABC.
Tin ở sự nói năng giảo hoạt của mình, Lệ tuyên bố không dè dặt và kiêu hãnh thốt ra những lời lẽ trịnh thượng trong khi trả lời phỏng vấn Mỹ. Ngay tối hôm ấy dân chúng Mỹ nghe thấy trên màn ảnh vô tuyến vị đệ nhất phu nhân đang dõng dạc nói:
- Chúng tôi sẽ chiến thắng Cộng sản sớm hơn nhiều nếu Hoa Thịnh Đốn kiểm soát nổi hạng sĩ quan trẻ tuổi nông nổi, phiêu lưu của họ. Hạng này lúc nào cũng cho là mình tài giỏi, nhưng kỳ thực họ chỉ là những kẻ mới tập sự. Các sĩ quan cấp dưới của Mỹ ở miền Nam đã hành động như là những tên lính đánh thuê, không biết những gì xảy ra chung quanh họ cả.
Hôm sau, đài tiếng nói Hoa Kỳ phát thanh bản công bố của đại sứ Cabot Lodge trực tiếp trả lời Lệ về những lời tuyên bố đối với hạ sĩ quan Mỹ ở Việt Nam: "Tôi không hiểu làm sao lại có người nói ra những lời độc ác như vậy được. Những sĩ quan cấp dưới này hàng ngày chịu muôn ngàn nguy hiểm, một số đã chết bên cạnh những chiến hữu Việt Nam. Vì thế, họ đáng được người ta cảm ơn hơn là nhục mạ".
Lệ nghe tin này, vội lên tiếng chửi ngay là mình không bao giờ nói như vậy. Lời cải chánh của Lệ liền bị các báo tố cáo, xác nhận rằng nàng đã tuyên bố những lời ấy với hai phóng viên Mỹ tại La Mã và được ghi âm để phát thanh. Hai hãng AP và ABC cũng đều xác nhận việc ấy… Lệ hốt hoảng quay qua chống đỡ, trả lời rằng nàng chỉ có ý muốn nói: "Tại miền Nam Việt Nam với 14 triệu dân và một sự kiểm soát vô cùng chặt chẽ cũng không chận được quân thù lọt vào hàng ngũ chánh quyền và gây nên nhiều cuộc phá hoại, thì lẽ dĩ nhiên Hoa Kỳ với hàng trăm triệu dân số và kiểm soát lỏng lẻo hơn làm sao tránh khỏi một số người lưu manh trà trộn vào hàng ngũ sĩ quan hạ cấp để làm sai lạc đường lối của chánh phủ họ?".
Lời chống chế cải chánh của Lệ không xoá bỏ được hậu quả tai hại của nàng đã gây ra trong dư luận dân chúng Mỹ trước ngày nàng sắp đến.
Trước hôm rời La Mã sang Ba Lê, Lệ bảo toà đại sứ Việt Nam tổ chức một cuộc họp báo để vớt vát lại thất bại tại thủ đô Thiên Chúa giáo đã bị Toà thánh Vatican lạnh lùng quay lưng lại. Lệ sắp bước vào phòng họp báo thì nghe tin bên ngoài có mấy chục thanh niên đang tập hợp trước sứ quán để biểu tình. Nàng cố giữ bình tĩnh ngồi xuống ghế, trả lời các ký giả.
- Theo ý bà trừ Ý ra, nước nào bị nhiễm độc chủ nghĩa Cộng sản?
Lệ không ngần ngại đáp:
- Nước Mỹ!
Rồi lên tiếng buộc tội các nhà sư chống lại "chánh phủ Thiên Chúa giáo Ngô Đình Diệm là Cộng sản và giận dữ tuyên bố cùng đại diện UNITA.
- Tiếc rằng xăng quá đắt, nếu không thì tôi đốt sống hết bọn họ!
Cuộc họp báo diễn ra trong tiếng gào thét của đám đông dân chúng trước toà đại sứ đòi đệ nhất phu nhân cút đi, cút đi. "Cút khỏi Paris".
Trong khi Lệ tiếp tục cuộc hành trình ở nước ngoài thì tại miền Nam chánh sách đàn áp của họ Ngô vẫn diễn ra ác liệt. Các hoạt động chống đối chánh quyền của dân chúng Phật tử rút vào trong bí mật.
Trên trời thành phố bỗng xuất hiện những đám bong bóng xanh đỏ mang biểu ngữ Phật giáo lửng lơ theo chiều gió bay qua các đám đông. Hàng ngàn chim câu đeo cờ Phật giáo phất phới bay liệng trên thành phố Sài Gòn.
Một buổi trưa vào giờ tan sở, công trường Diên Hồng náo nhiệt xe cộ từ mấy ngả đường đổ ngang qua bỗng nghe những tiếng ồn ào từ chợ Bến Thành đưa ra. Đám cảnh sát chiến đấu cầm súng la hét chạy ngang ngửa giữa những tiếng cười ô ố, theo đuổi một bầy khỉ nhảy nhót chí chóe từ bên trong túa ra, thóc qua đầu người, trèo lên nóc xe đậu bên hông chợ lên góc phố. Người ta thấy bầy khỉ con thì mặc áo gấm đội khăn đóng, con mặt áo chùng đen con mặc áo dài đàn bà hở cổ… sau lưng mỗi con đính một mảnh vải mang tên bốn anh em họ Ngô: Tổng thống lãnh chúa miền Trung, Tổng Giám mục, cố vấn chính trị và đệ nhất phu nhân. Năm con khỉ tượng hình gia đình thống trị chạy tán loạn qua các phố với lũ cảnh sát dã chiến rượt theo nhắm bắn dọc đại lộ Lê Lợi đến gần trụ sở Quốc hội.
Con mang tên Ngô Đình Diệm bị trúng đạn ngã xuống đường còn bên con kia mất dạng vào trong các dãy phố.
Trỏ thả khỉ diễn ra trước hôm Phái đoàn Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mac Namara cùng đại tướng Taylor tới Việt Nam để điều tra về ảnh hưởng cuộc đàn áp tôn giáo đối với chiến tranh chống Cộng sản ở miền Nam.
***
Tin phái đoàn quan sát Mac Namara - Taylor sắp mở cuộc họp báo ở phòng thông tin Mỹ khiến ban lãnh đạo Phật giáo quyết định cử một nhà sư cầm đầu một cuộc biểu tình.
Nếu Phật giáo không có hành động nào để biểu dương lực lượng quần chúng thì chánh phủ Diệm có thể tuyên bố với các sứ giả của Tổng thống Kennedy là vụ Phật giáo đã giải quyết xong rồi.
Sư Thanh Tuyền, một tu sĩ chưa đến ba mươi, có vẻ là một sinh viên được chỉ định đứng ra phát động cuộc biểu tình với cây cờ Phật giáo làm hiệu lệnh.
4 giờ chiều hôm ấy, Thanh Tuyền mặc âu phục đi dép đội mũ lưỡi trai để che đầu trọc, rời một căn nhà ở ngoại ô lên xích lô máy đến rạp chiếu bóng Eden gần phòng thông tin Mỹ.
Chiếc gậy tròn dài hơn một thước, Thanh Tuyền cầm ở tay như batoong, còn cờ Phật giáo thì gấp lại giấu trong áo phía trước bụng.
Sợ đi lại bên ngoài có thể bị công an, mật vụ để ý, Thanh Tuyền mua vé vào rạp xinê. Theo chương trình đã định cuộc biểu tình sẽ bắt đầu vào lúc 6 giờ, khi cuộc họp báo của phái đoàn quân sự Mỹ chấm dứt, số người tham gia biểu tình gồm sinh viên, học sinh và tăng ni, giả làm người qua đường tản mác ở các lối sẽ tề tựu lại nơi hẹn và biến thành đám biểu tình khi thấy cờ lệnh Phật giáo.
Thanh Tuyền ngồi yên trong rạp đến lúc thấy 17 giờ 45 liền đứng lên đi ra. Trong hành lang Eden, nhà sư gặp một bà đại uý quen thuộc, một Phật tử nồng cốt tham gia cuộc biểu tình này nói nhỏ:
- Yêu cầu chị sửa soạn đi. Chừng năm phút nữa sẽ biểu tình.
Ra đến đường Nguyễn Huệ, Thanh Tuyền bước lên một chiếc xe tắc xi, bảo chạy về phía công trường Diên Hồng quành qua chợ Cũ, lên đường Tự Do, vòng toà nhà Quốc hội, trở ra Lê Lợi, rồi ngừng lại chỗ cũ, sau hành lang Eden, đối diện phòng thông tin Mỹ. Ngồi trên xe, Thanh Tuyền đã có thì giờ luồn cờ vào cán, lấy chiếc áo vàng ra, và cuối cùng mặc áo lúc bước khỏi xe.
Người tài xế ngạc nhiên thấy khách lúc lên xe mặc áo sơ mi, quần tây dài, đã biến thành một nhà sư áo vàng khi trả tiền xe.
Miệng lâm râm niệm Phật, Thanh Tuyền tung lá cờ Phật giáo lên, chạy ra giữa đường, tiến ra phía vườn hoa, cách phòng thông tin Mỹ một trăm thước. Các Phật tử từ hành lang Eden đại lộ Lê Lợi, Nguyễn Huệ chạy túa đến nơi lá cờ Phật giáo phất cao.
Cùng lúc mật vụ, công an cùng bầy cảnh sát dã chiến võ trang từ 8 chiếc xe lớn đậu sẵn trước Quốc hội đổ xô đến. Tám tên lực lưỡng nhảy lại vây đánh Thanh Tuyền. Ngã gục dưới những đấm đá tới tấp nhà sư còn cố gượng hô to:
- Phật giáo bất diệt!
***
Những tin tức rỉ tai, truyền miệng lan tràn trong dân chúng loan báo những thủ đoạn tàn ác của chánh quyền: tra tấn Phật tử bằng mọi hình thức dã man, cưỡng hiếp ni cô và nữ sinh bị bắt giam, giết một số tăng ni thả trôi sông, xác nổi gần cầu Bình Lợi tấp vào bờ Nhà Bè… Đồng thời nhiều điềm lạ xuất hiện các nơi: Cá thần hiện ra ở Bầu Quyền thuộc tỉnh Quảng Nam, dân chúng các tỉnh miền Trung nô nức kéo nhau đi thỉnh nước thiêng về chữa bịnh; tượng Phật bằng đá khóc ra nước mắt tại đường Cô Giang giữa trung tâm Sài Gòn, Phật hiện trên mặt tủ kính đường Lê Văn Duyệt, Phật bà Quan âm hiện trên mây có một phi công chụp được hình, mặt trời quay vào lúc xế chiều… những triệu chứng đồn đại ấy gây xúc động trong quần chúng dễ tin khiến chánh quyền phải tìm đủ mọi cách dập tắt, bắt bớ những người đồn đại.
Cũng trong thời kỳ này, các câu sấm ký của Trạng Trình hoặc mạo nhận của Trạng hình được truyền miệng bàn tán khắp nơi.
Người ta đem đối chiếu ba tháng 9, 10, 11 âm lịch năm này đều đủ 30 ngày với câu:
Chừng nào ba tháng đủ liền
Nhà chùa đổ máu, Ngô quyền tiêu tan.
Hai hôm trước khi Đại hội đồng Liên Hiệp quốc đưa vấn đề kỳ thị Phật giáo ở Việt Nam ra thảo luận tại Nữu Ước thì ở Sài Gòn số tu sĩ tình nguyện tự thiêu nộp đơn cho Uỷ ban liên phái Phật giáo đã lên tới một chồng cao.
Trưa hôm ấy, 5 tháng mười năm 1963, không khí nóng như thiêu như đốt giữa mùa nắng cháy miền Nam, trời xanh thẳm và cao không một đám mây. Vòng quanh công trường Diên Hồng trước chợ Bến Thành đông nghẹt xe cộ vào giờ tan sở, binh sĩ của lực lượng đặc biệt và cảnh sát chiến đấu canh phòng khu chợ Sài Gòn được gia tăng từ ban sáng khi được mật báo là sinh viên sẽ biểu tình và thấy bóng của thông tín viên ngoại quốc lảng vảng quanh chợ.
Vào lúc đúng Ngọ, một chiếc xe hơi bốn mã lực chạy từ lối đại lộ Hàm Nghi đến rồi ngừng sát lề công trường đúng vào lúc đèn đỏ.
Một người đàn ông mặc áo nâu dài bước vội xuống, đi đến công trường, ngồi ngay xuống mặt đất theo lối kiết già, rồi quẹt lên một cây diêm, ngọn lửa bùng cháy ôm lấy người nhà sư đã tẩm sáu lít xăng vào quần áo và bốn lít xăng ở túi nilong cầm tay vừa đổ ra.
Những tăng ni cải trang làm thường dân và sinh viên được báo tin trước bao vây thành một hàng rào quanh tu sĩ tự thiêu: Thích Quảng Hường.
Tiếng niệm Phật lẫn tiếng kêu đau thương nổi lên từ đám đông chứng kiến ngọn lửa sáng ngời, bao phủ toàn thân nhà sư ngồi kiết già. Trong chớp nhoáng, ngọn lửa bất đầu hạ thì xác nhà sư ngã ra, tắt thở.
Cảnh sát dã chiến, binh sĩ lực lượng đặc biệt và mật vụ đổ xô đến phía ngọn lửa đánh bạt những người quanh nhà sư tự thiêu, rồi lôi thi hài đã cháy đen quăng lên xe, chở đi biệt tích.
Các ký giả quốc tế quay phim, chụp ảnh, đều bị rượt đánh vỡ đầu gãy tay, bị thương nằm vật xuống đường, và máy móc bị đập nát.
Tin vụ tự thiêu thứ sáu và cũng là vụ tự thiêu thứ nhất từ sau ngày chùa chiền bị đánh phá xảy ra ngay tại Sài Gòn, và ba ký giả Mỹ chứng kiến bị mật vụ hành hung trọng thương, đập phá máy quay phim, chụp hình, được các hãng thông tấn đánh điện đi khắp thế giới. Được tin ba ký giả ngoại quốc bị hành hung trong lúc thi hành phận sự, đại sứ Cabot Lodge lập tức đến thăm, khuyến khích và gởi thông điệp chính thức phản kháng cùng chánh phủ Ngô Đình Diệm.
Anh em Diệm càng lúng túng thêm vì hôm sau ngoại trưởng Dan Rusk đòi nhà cầm quyền Sài Gòn phải xin lỗi Hoa Kỳ và bồi thường cho các ký giả bị mật vụ đánh đập.
Đã lỡ trớn đi mạnh trên con đường chống Mỹ, Ngô Đình Nhu tỏ thái độ bất chấp, lập lại lời yêu cầu đại sứ Mỹ giao trả nhà sư Thích Trí Quang cho chánh phủ Việt Nam để tránh sự tức giận của dân chúng có thể đi tới chỗ đập phá sứ quán và phòng thông tin Mỹ.
Cùng với lời đe doạ này, Thanh niên cộng hoà được mật lệnh của tổng thủ lãnh họ Ngô, huy động chuẩn bị tổng tấn công toà đại sứ và cơ quan USIS.
Mặt khác, có tin tung ra là tánh mạng của ông Cabot Lodge không được đảm bảo nếu đại sứ vẫn giữ thái độ thiếu thiện cảm đối với chính quyền họ Ngô.
Trong lúc tình hình khẩn trương nặng nề diễn ra giữa chánh quyền họ Ngô và đại sứ Mỹ ở Sài Gòn, thì Lệ đang có mặt tại Ba Lê, tiếp tục cuộc công du "giải độc thế giới".
Tại phi trường Orly, mấy trăm sinh viên Việt và Pháp trực sẵn ở lối ra để đón tặng "đệ nhất phu nhân" những bó hoa hồng chỉ có lá và gai cùng những quả trứng thối, song viên đại sứ thuộc hạ Phạm Khắc Hữu đã hay tin được, yêu cầu với nhà chức trách Pháp bảo vệ cho nàng. Cả trăm cảnh sát giữ trật tự được gởi đến phi trường làm hàng rào và một chiếc xe hơi riêng đã chạy ra tận cửa máy bay đem Lệ thoát khỏi sự "chiếu cố nồng nhiệt" của sinh viên Ba Lê. Các ký giả, phóng viên nhiếp ảnh và quay phim không gặp mặt được Lệ đành trở về không, chờ đợi cuộc họp báo của đệ nhất phu nhân theo lời hứa của toà đại sứ Việt Nam.
Một số nhiếp ảnh viên nóng lòng đã vây quanh khách sạn Lệ ở trên đường Kleber suốt ngày nhưng cũng không chụp được tấm ảnh nào, vì Lệ không ló mặt ra ngoài, chỉ quanh quẩn mãi trong phòng.
Tối hôm sau, Sở cảnh sát Ba Lê bỗng nhận được tin điện thoại loan báo có một quả bom giấu ở khách sạn Lệ ở sắp nổ tung.
Nhân viên cảnh sát và nội an đổ xô đến vây quanh khách sạn để lục soát Lệ cùng đám tuỳ tùng hay tin hồn vía lên mây, nhưng người ta tìm kiếm hàng giờ không thấy gì. Trong mấy hôm Lệ im hơi lặng tiếng đã xảy ra một việc bất ngờ. Một số phụ nữ Việt kiều ở Ba Lê tự xưng là ái mộ bà chủ tịch phong trào Phụ nữ liên đới, đến xin gặp Lệ để yêu cầu nàng nhận lời cho tổ chức chi nhánh đoàn thể này tại Ba Lê. Đang lúc bực tức vì sự phản đối và đe doạ hành hung của sinh viên Việt, Lệ hân hoan nhận lời đón tiếp đám bạn gái hoan nghênh tìm nàng.
Tất cả 5 người, 3 thiếu nữ Nam và 2 thiếu nữ Bắc phục sức trang nhã lối Việt, hợp thành đoàn phụ nữ hải ngoại, được Lệ vui vẻ mời vào phòng khám riêng. Mấy kẻ tuỳ tùng thấy không khí thân ái giữa chủ và khách không còn e ngại đề phòng gì nữa, rút ra ngoài.
Đột nhiên 5 phút sau bỗng nghe tiếng kêu la chới với từ bên trong rồi thấy mấy bà, mấy cô tuôn ra, ríu rít đi khỏi khách sạn. Mở cửa phòng vào họ thấy Lệ quần áo tả tơi, loã lồ nằm im lặng, tức giận ứa nước mắt.
Dân biểu Hà Như Chi rón rén bước ra, dò hỏi mới biết đám phụ nữ vừa rồi bày kế gặp Lệ để làm nhục, đánh xé nàng tơi bời như một trận đòn ghen. Trận đòn đau ít mà nhục nhã tức tối nhiều, Lệ lặng người đi uất hận.
Giữa lúc ấy dân biểu Lại Tư đi đâu về, nghe thuật lại tự sự, bình tĩnh lên tiếng:
- Thưa bà cố vấn, đối với thứ "chó cắn trộm" bà trách chúng nó làm gì! Bà nên để tâm nghĩ đến việc lớn là hơn. Tôi vừa đọc báo Le Monde sáng nay có viết một bài có tính cách khiêu khích cho bà cố vấn không chịu gặp báo chí Ba Lê vì sợ không dễ phỉnh gạt được họ như báo chí các nơi khác.
Đôi mày Lệ đang cau có bỗng dựng ngược, tức giận, nàng nói ngay:
- Đừng tưởng là tôi sợ báo chí Ba Lê? Biểu ông đại sứ tổ chức ngay cuộc họp báo vào ngày mai cho tôi, rồi tôi sẽ cho người ta biết tay!
Quang cảnh đường Villiers chiều nay bỗng nhiên rộn rịp vì số cảnh sát viên đông đảo giữ trật tự dài suốt mấy trăm thước đưa đến toà đại sứ Việt Nam. Hàng trăm sinh viên và Việt kiều được tin có cuộc họp báo của đệ nhất phu nhân kéo đến tụ tập gần sứ quán.
Trong gian phòng chật hẹp của toà đại sứ có tới 200 người chen chúc, phần đông không phải là nhà báo mà là người được sứ quán thuê đến bố trí để hoan hô và ủng hộ Lệ.
Lệ cố chiếm cảm tình của báo chí Ba Lê trong buổi ra mắt đầu tiên nên đã cẩn thận sửa soạn từ lối trang phục đến những câu trả lời. Đầu tóc mới uốn chải ở một tiệm trứ đanh Ba Lê, trong chiếc áo dài hồ thuỷ hở cổ, để lộ dây chuyền thánh giá vàng, tay mang đôi vòng ngọc xanh, Lệ hiện ra với một nụ cười tươi tắn, như một cô đào bước lên sân khấu chào khán giả.
Nụ cười tươi liên tiếp nở trên môi từ đầu đến cuối buổi họp, chỉ trừ lúc nào nhắc đến Phật giáo thì đôi mắt nàng quắc lên, giọng nói trở nên đay nghiến ác liệt, Lệ cất tiếng cười khanh khách run rẩy cả làn ngực nâng cao, cho rằng các vụ tự thiêu là trò bi hài nhất trên đời.
Rồi nàng dõng dạc tuyên bố là không hề có đàn áp phật tử, và buộc tội những ai bênh vực cho "bọn đội lớp thầy chùa là những kẻ phá hoại, liên minh với phản loạn". Theo lời nàng thì chiến tranh ở miền Nam gần chấm dứt rồi, Việt cộng đã đại bại chỉ còn lại một đám tàn quân sống sót rải rác, vất vưởng qua sự "cướp bóc thường dân trong các vùng hẻo lánh!"
Trong suốt buổi họp báo, ở bên ngoài cách sứ quán lối 50 thước một nhóm Việt kiều không ngừng hò hét:
"Đập chết con rắn độc"
"Đoàn kết chống độc tài!"
"Đả đảo họ Ngô tàn sát Phật giáo?"…
Mười lăm người biểu tình quá hăng bị mời vào bót.
Hôm sau cuộc họp báo của Lệ tại nhà Việt Pháp, một tiệc trà thân hữu được phe thân họ Ngô tổ chức để cho các dân biểu thuộc phái đoàn tuỳ tùng đệ nhất phu nhân nói chuyện cùng sinh viên vả kiều bào có cảm tình với chính quyền miền Nam.
Những người đến dự đều phải có thiệp mời ghi rõ tên họ và qua sự kiểm soát trước của toà đại sứ Việt Nam, để đề phòng các sự chống đối hay phá hoại có thể xảy ra. Hai dân biểu Hà Như Chi và Lại Tư đứng ra thuyết trình, đang hăng say ca ngợi chánh sách họ Ngô trước số cử toạ lối 100 Việt kiều và một số người Pháp thân hữu thì đèn điện bỗng tắt. Trong phòng đột nhiên có tiếng va chạm, xô đẩy ghế, tiếng kêu tắt nghẹn, giằng co, xung đột trong bóng tối hoàn toàn.
Không đầy năm phút, đến lại bật sáng, người ta thấy hai dân biểu Hà Như Chi và Lại Tư, diễn giả, bị trói quặt hai tay ngồi ở ghế, mồm nhét đầy phân, bê bét cả hai bên má, ú ở vùng vẫy, mấy nhân viên đắc lực của sứ quán Việt Nam ở Ba Lê cũng nôn ọe nhổ phân ngựa.
Thì ra một số sinh viên đã tìm cách trà trộn vào quan sát, ngồi cạnh các dân biểu tuỳ tùng bà cố vấn, thừa lúc một đồng loã tháo cầu chì cho điện tắt, đã hai người giữ lấy một trói chặt Hà Như Chi và Lại Tư vào ghế ngồi, đồng thời lấy phân ngựa phong bao đem theo sẵn để nhét vào miệng họ. Giáo sư kiêm dân biểu Hà Như Chi và ông nghị Lại Tư mặc dầu hết sức vùng vẫy chống cự nhưng bị bốn sinh viên giữ chặt cho phân vào ngập cả mồm gần đến nghẹt thở, khi đèn sáng lại muốn ngất đi, ê chề xấu hổ.
Trước khi rời Ba Lê đi Nữu Ước, Lệ lại được dịp trút nỗi tức giận lên đầu những kẻ mà nàng gọi là bọn "phiêu lưu quốc tế qua cuộc phỏng vấn của đặc phái viên hãng American Broadcasting Company. Trên màn ảnh vô tuyến truyền hình, Lệ lên tiếng buộc tội Hoa Kỳ đã quấy phá không cho chánh phủ Ngô Đình Diệm được yên để tiếp tục cuộc chiến tranh chống Cộng sản. Nàng nói:
- Sở dĩ hai chánh phủ Mỹ và Việt Nam bất hoà chỉ vì chánh phủ Hoa Kỳ không chịu nhận trọng trách của mình là một nước bạn.
Những người Mỹ khoanh tay đứng nhìn chiến tranh tại Việt Nam như những khách bàng quan. Họ cho chúng tôi cái cảm tưởng là họ nhìn bi kịch của Việt Nam như là họ đi xem hát.
Đề cập đến chánh quyền miền Nam, Lệ phủ nhận việc chánh phủ Diệm phải cải tổ và nhấn mạnh:
- Những người mệnh danh là "Phật tử" chẳng qua chỉ là những cán bộ Cộng sản muốn lật đổ chính quyền họ Ngô. Những người Mỹ ở Việt Nam đã ngây thơ để họ lợi dụng. Người Mỹ ở Việt Nam đang trải qua cuộc khủng hoảng nặng nề: họ đang đắm chìm trong một trạng thái hoang mang không tả được. Trường hợp của họ thật đúng với câu tục ngữ Việt Nam: "Nhiều thầy, thúi ma".
Trả lời câu hỏi nàng có chống Mỹ không, Lệ đáp:
- Người ta đã nói tôi đủ điều những chưa ai nói tôi ngốc cả.
Trước khi lên máy bay rời Ba Lê qua Mỹ, Lệ lại được thêm dịp tấn công báo chí Mỹ.
- Các ký giả Mỹ tại Sài Gòn tỏ ra không khác gì bọn sát nhân vì hôm thứ bảy vừa qua họ đã thản nhiên đứng nhìn một nhà sư tự thiêu mà không làm gì để ngăn trở.
Lệ xua mấy dân biểu tuỳ tùng về xứ, sau hôm họ bị sinh viên Ba Lê cho ăn phân, chỉ còn con gái và một nữ thư ký ở lại cùng nàng đi Mỹ.
Trong khi sửa soạn lên đường, nàng nhận được điện tín của chồng từ Sài Gòn đánh sang khuyên nàng thận trọng trong những lời tuyên bố, đồng thời hay tin tân đại sứ Việt Nam ghé lại Honolulu trên đường đi Hoa Thịnh Đốn nhậm chức, tuyên bố rằng Lệ "sang Mỹ với tính cách riêng tư, và chỉ nhân danh cho phong trào Phụ nữ liên đới mà thôi, chứ không phải là đại diện cho chính phủ Việt Nam". Lệ tức giận thấy tân đại sứ họ Đỗ muốn chận trước những tuyên bố của nàng sắp tung ra ở Mỹ, song cho rằng đây là thủ đoạn của người chồng cố vấn phòng ngừa không để cho chánh thể bị lôi cuốn theo nàng trong trường hợp du thuyết không thành công. Bức diện văn vừa nhận được đã gián tiếp khuyên nàng thay đổi chiến lược, nên khi đến phi trường Lệ liền thay đổi giọng điệu với các ký giả Nữu Ước.
Trong phòng khách sân bay đông nghẹt phóng viên các báo vây quanh, Lệ nhận thấy đây là một dịp tốt cho nàng mới đặt chân lên đất Mỹ có thể xoa dịu những lời đả kích của báo chí Mỹ từ trước đến nay, nên nhỏ nhẹ nói:
- Tôi qua đây để cố tìm hiểu vì sao chúng ta bất hoà với nhau. Tôi hy vọng các ông các bà nhà báo sẽ vui lòng giúp tôi trong việc này.
Các ký giả chờ đợi những lời lẽ chua cay gây hấn của Lệ không khỏi tỏ ra thất vọng khi nghe nàng đổi giọng, đóng vai một người khách "biết điều".
Lệ cũng bắt đầu thất vọng khi thấy ngoài các phóng viên ra, không có một đại diện của chánh phủ liên bang Hoa Kỳ, của tiểu bang Nữu Ước hay của thành phố Nữu Ước ra đón. Phải chàng các nhân vật chánh thức của Mỹ không muốn biết đến sự có mặt của đệ nhất phu nhân Việt Nam.
Giữa lúc đó, ở Hoa Thịnh Đốn, một cuộc họp báo được tổ chức tại Bộ Ngoại giao, một nhân viên cao cấp lên tiếng trách các báo, các hãng vô tuyến truyền hình và truyền thanh đã đem lại cho Lệ nhiều dịp để rêu rao với dân chúng Mỹ những ý kiến lố lăng về tình hình Việt Nam.
Một cuộc họp báo khác được triệu tập theo lời mời của thượng nghị sĩ Stephen Young, thuộc đảng Dân chủ, tiểu bang Ohio, trong đó ông Young công khai chỉ trích Lệ là một người vô trách nhiệm, "hống hách", "chống Mỹ một cách mù quáng và phản đối chánh phủ Mỹ đã cấp chiếu khán cho Lệ vào đất Mỹ, yêu cầu gởi trả Lệ lại cho miền Nam Việt Nam.
Ngày hôm sau đến Nữu Ước, Lệ tập họp các tay mưu sĩ ngoại giao Việt Nam ở nước ngoài, hiện có mặt tại Mỹ, đến ở phòng riêng của nàng. Mấy tay "cố vấn đầu não" này đã được lệnh của cố vấn chính trị từ Sài Gòn chuẩn bị dọn đường vận động, tổ chức cho cuộc du thuyết của "bà cố vấn" trên đất Mỹ.
Lệ được báo cáo về thái độ thờ ơ của Hoa Thịnh Đốn và chính phủ Hoa Kỳ không muốn chánh thức nhìn nhận sự có mặt của Lệ tại Mỹ. Phát ngôn viên toả Bạch ốc đã tỏ ý lo ngại về những lời của Lệ tuyên bố mới rồi có thể làm cho Hạ nghị viện Hoa Kỳ cắt đứt viện trợ. Bộ Ngoại giao trả lời các báo hỏi về cách đối xử với Lệ: "Không ai có lợi gì đấu khẩu với một người như thế".
Lệ còn được tin là trước ngày Lệ đặt chân tới Mỹ, ông cựu đại sứ thân sinh nàng ở Hoa Thịnh Đốn có tuyên bố nhiều lời với các báo, cho rằng con mình "đi làm quảng cáo cho chánh thể họ Ngô", ngoài ra hãng CBS thuộc hệ thống vô tuyến truyền hình Mỹ cho hay quyết định huỷ bỏ cuộc phỏng vấn Lệ và thay vào đó bằng một chương trình mời cựu đại sứ thân sinh nàng tham dự. Trước không khí bất lợi, chống đối rõ rệt, Lệ cùng mấy thuộc hạ xét lại mấy nơi nào nàng sẽ đến, những lời lẽ đáng tuyên bố để tuyên truyền cho chế độ Diệm.
Chương trình dự định Lệ sẽ ghé lại mười hai thành phố ra mắt hay trả lời chừng 15 lần phỏng vấn của các đài vô tuyến truyền hình và truyền thanh, nói chuyện trước thính giả lối 17 lần, trong số có 11 lần tại các trường đại học, dự tiệc và nói chuyện trong các buổi tiệc mười lăm lần.
Trong ba tuần lễ du thuyết, Lệ có bao nhiêu dịp ấy để giải độc cho dân chúng Mỹ về tình hình Việt Nam.
Đang lúc Lệ xem lại chương trình bắt đầu các buổi nói chuyện vào hôm sau, thì tại Hạ nghị viện ở Hoa Thịnh Đốn, ông chủ tịch tiểu ban ngoại giao công bố cuộc điều tra tiến hành về lý do tại sao Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cấp chiếu khán cho Lệ:
- Bất cứ một bọn độc tài dỏm nào trong thế giới cũng chửi bới nhục mạ Hoa Kỳ được? Như vậy đã quá lắm rồi! Nay lại còn để cho con Rồng cái nhập vào đất Mỹ để đến chửi chúng ta tận mặt? Bà ta là một con người đàn bà ác độc, đáng lẽ cấm không được đặt chân vào đất Mỹ, ít ra cũng không được vào đây với chiếu khán ngoại giao, vì bà ta có phải là nhân viên ngoại giao đoàn nào, hay của chính phủ đâu?
Trong buổi đầu tiên ra mắt, Lệ mặc một chiếc áo màu lục hở cổ, trang điểm cực kỳ chải chuốt, khai mạc vòng du thuyết của nàng bằng một bữa ăn trưa nói chuyện với báo chí tại khách sạn lớn nhất Nữu Ước, do câu lạc bộ báo chí hải ngoại tổ chức. Có lối 1.000 người dự buổi nói chuyện này. Theo một chiến lược khôn khéo, Lệ nêu lý do đông người để buộc những ai chất vấn phải viết câu hỏi vào giấy và đưa cho nàng xem trước. Như vậy, Lệ có thể chỉ cần trả lời những câu hỏi nàng đã chọn lựa thôi, và những người có mặt không được vặn hỏi thêm. Với lề lối này, Lệ đã trả lời trong suốt một giờ những câu hỏi mà nàng thấy có lợi cho mình.
Trả lời một câu hỏi về việc từ chức của ông Trần Văn Chương đại sứ, thân phụ nàng, Lệ quả quyết rằng chính cha nàng đã bị chánh phủ Việt Nam cách chức chứ không phải tự ý từ chức:
- Chánh phủ Việt Nam nhận điện tín của cha tôi lúc 2 giờ sáng ngày 22 tháng 8. Điện tín đó chỉ trích chánh phủ cho nên chánh phủ lập tức điện trả lời chấm dứt nhiệm vụ của cha tôi. Lúc ấy, cha tôi mới công bố việc mình từ chức.
Trong lúc Lệ đang nói thế thì cách chỗ nàng độ 100 thước, cựu đại sứ Trần cũng đang diễn thuyết về tình hình Việt Nam cho hội đoàn chính trị American Legion tại Hội quán Hải lục quân Mỹ. Tuy một đầu đề nói về Việt Nam như con gái, song bài diễn văn của Trần Văn Chương có ý nghĩa chống đối ngược với những lời lẽ tán dương chế độ miền Nam của đệ nhất phu nhân:
- Chánh thể Ngô Đình Diệm là một chánh thể lạc hậu, bất lực và đàn áp, đến nỗi những điều đó đã trở thành những chướng ngại vật lớn lao nhất cho sự chiến thắng du kích quân Việt Nam. Con rể của tôi là Ngô Đình Nhu cầm đầu tất cả mọi việc tại Việt Nam và chắc chắn là y cũng còn cầm đầu luôn cả chánh phủ Diệm nữa. Còn vợ y tức là con gái tôi, lại cầm đầu trên tất cả họ Ngô.
Về phía Lệ, đang lúc nàng tiếp chuyện các báo Mỹ trong buổi ăn trưa tại khách sạn thì ở bên ngoài có hai nhóm trên một trăm người biểu tình đả đảo "con Rồng cái". Một nhóm thuộc các tôn giáo tổ chức, còn một nhóm lối gần một trăm sinh viên Mỹ tại Nữu Ước cầm biểu ngữ và hò hét những khẩu hiệu phản đối "Lucrèce Borgia Việt Nam" và chánh thể họ Ngô.
Cũng trong ngày hôm ấy sinh viên Mỹ ở khắp các tiểu bang Hoa Kỳ tổ chức những cuộc biểu tình để ủng hộ sinh viên đang xuống đường tại Nữu Ước. Có tới 250 trường đại học các nơi có sinh viên tham gia biểu tình. Phần đông sinh viên mang băng tang trên tay trái để tưởng niệm những người đã bỏ mình tại Việt Nam, nhất là sinh viên và học sinh chống lại chính thể Diệm sinh viên Mỹ còn vẽ hình Hoà thượng Thích Quảng Đức ngồi giữa đám lửa cháy, dắt đi diễu hành qua các khu phố với các biểu ngữ:
"Phản đối sự ngược đãi Phật giáo đồ, sinh viên và trí thức tại Việt Nam".
"Yêu cầu Tổng thống Kennedy can thiệp đối với chánh sách độc tài của gia đình họ Ngô".
Tổ chức của sinh viên lại còn chuẩn bị những cuộc biểu tình các nơi nào Lệ sẽ đặt chân đến trong suốt thời gian nàng ở lại Mỹ.
Nhận thấy những sự chống đối nguy hại do phía chánh quyền Hoa Kỳ, cũng như thân sinh nàng và sinh viên, dư luận Mỹ, Lệ bèn lên tiếng phân trần cùng các báo:
- Chánh phủ Hoa Kỳ đã tỏ ra rất tàn ác đối với tôi, và đấy không phải là phương pháp tốt.
Đối với cựu đại sứ Trần Văn Chương, hôm Lệ đến Nữu ước, người ta đây để ý đến sự vắng mặt của cả hai ông bà tại phi trường.
Trong thời gian Lệ ở Nữu Ước và Hoa Thịnh Đốn, một số phóng viên túc trực trước nhà ông Chương để xem Lệ có đến thăm không. Lệ đã cùng con gái đến gõ cửa nhà cha mẹ nhưng im lìm, không có ai ra mở cửa, đành trở về không. Lệ nhiều lần gọi điện thoại cho cha mẹ, nhưng cũng không được trả lời.
Lệ tức giận cha đã tránh mặt lại còn phá đám cuộc "giải độc" của nàng, nên tỏ lời với các báo rằng:
- Người Mỹ đã làm cho cha tôi tin rằng ông sẽ thay thế Tổng thống Diệm nếu chánh phủ hiện nay biến mất, chính vì thế mà ông ấy vẫn một mực chống lại tôi.
Trước đó, Lệ đã thuê nhiếp ảnh viên túc trực ở phía ngoài nhà cựu đại sứ Trần Văn Chương với nhiệm vụ báo tin ngay cho biết nếu có ông bà thân sinh nàng trở về nhà, để nàng đến thăm. Trong trường hợp ấy nhiếp ảnh viên sẽ chụp ảnh gia đình đoàn tụ của họ Trần, để Lệ có bằng chứng tỏ bày với các báo rằng dù sao giữa nàng với cha mẹ không khí hoà thuận vẫn duy trì.
Nhưng rồi sự lánh mặt cố ý của ông bà Trần Văn Chương tiếp đến là vòng diễn thuyết ra mặt chống đối chánh quyền miền Nam, phản tuyên truyền lại con gái của vị cựu đại sứ khiến Lệ không còn trông mong gì nữa ở thân sinh nàng.
Lệ đã không ngần ngại nói với mấy nhân viên tuỳ tùng:
- Cha tôi đã bị mua chuộc rồi. Ông ấy bị người Mỹ cho ăn bánh vẽ sẽ thay thế Tổng thống Diệm nên mới dứt tình đoạn nghĩa với tôi như vậy.
Nhìn thấy ảnh chụp nàng dừng chờ cùng con gái đang bấm chuông trước nhà cha mẹ ở Hoa Thịnh Đốn, với lời chú thích của tờ báo "Rủi quá, đi vắng", Lệ cáu tiết nói:
- Đúng là cha tôi theo hùa với bọn âm mưu phá hoại để chống lại tôi!
Trưa hôm ấy, tại câu lạc bộ báo chí quốc gia tại Hoa Thịnh Đốn, Lệ ngỏ lời cùng các báo:
- Tôi rất tiếc là cha tôi không chịu tiếp tôi. Xin các ông bà nhắn giúp giùm tôi. Tôi sẵn sàng gặp cha tôi bất cứ ở đâu, và bất cứ lúc nào.
Tối hôm đó, Lệ đi dự cuộc diễn thuyết tại trường đại học Haward tổ chức tại giảng đường luật khoa. Đây là một học đường trứ danh nhất của Hoa Kỳ đã đào tạo những nhân vật xuất sắc nhất trong chính trường Mỹ quốc.
Khi Lệ vừa mới đến, đã thấy mấy trăm sinh viên biểu tình trước cửa trường đại học, hò hét đả đảo ném cà chua và trứng thối tới tấp như mưa. Chiếc xe chở Lệ đóng kín cửa kính chạy vọt qua khỏi hàng rào phản đối.
Vào tới diễn trường, Lệ càng bỡ ngỡ và rối trí vì cách nói chuyện ở đây khác hẳn các nơi khác. Thường khi Lệ đứng ra đọc một diễn văn soạn sẵn rồi sau đó trả lời một số câu hỏi của thính giả. Tại đây trước khi Lệ lên tiếng, ba giáo sư đứng ra trình bày ba khía cạnh của vấn đề Việt Nam để cho Lệ giải đáp.
Mở đầu, một giáo sư luật khoa chống lại lập luận của Lệ về tình hình Việt Nam qua những lời tuyên bố vừa rồi. Giáo sư trình bày vắn tắt dẫn chứng rõ rệt và hùng hồn làm cho Lệ khó lòng mà cãi lại.
Đến lượt giáo sư hành chánh học tiếp lời tố cáo Lệ đã cố ý trình bày sai lệch vấn đề Việt Nam, làm cho dân chúng Mỹ tin rằng "mọi việc ở Việt Nam đều tốt đẹp cả".
- Bà muốn cho chúng ta tin rằng người nào nói khác đều là nói láo, và mọi con số, tài liệu dẫn chứng của họ đều là những chuyện bịa đặt.
Lệ ngồi yên mấy phút đầu, lấy viết ghi lại mấy điểm để trả lời, trong lúc ba giáo sư Mỹ kế tiếp nhau lên diễn đàn. Lệ cố giữ vẻ thản nhiên nghe những lời công kích mình, thỉnh thoảng lại cười mỉm nhún vai, lắc đầu. Nhưng chỉ được một lúc, Lệ không dằn lòng được nữa, cau mày khó chịu. Như người ngồi phải trên lửa, Lệ xoay xở không ngừng, hai tay hết mó máy mái tóc, sửa lại vạt áo dài, đến mở rồi đóng "xắc" (sac) không biết bao nhiêu lần. Cuối cùng, như quyết định điều gì Lệ bỏ luôn giấy và viết vào xắc, hai tay chống cằm, ngước mắt nhìn lên trần nhà, tỏ thái độ khinh thường.
Mỗi đoạn công kích từng lúc lại điểm một tràng pháo tay vang dội càng làm cho Lệ điên tiết thêm lên. Đến lượt Lệ lên diễn đàn, người ta nhận thấy rõ nàng không còn giữ được bình tĩnh, cố gượng gạo trả lời:
- Người Mỹ không sống như chúng tôi, không khắc khổ như chúng tôi mà còn sống rất xa xỉ…
Lời nói của Lệ bị những tiếng suýt và huýt sáo phá ngang.
Trước một thính giả chống đối ra mặt, Lệ lên tiếng được năm phút, rồi đột nhiên chấm dứt:
- Tôi không thể ở lại đây lâu hơn, tôi có hẹn phải đi nơi khác.
Nói xong, nàng bỏ đi luôn ra khỏi phòng trước sự sửng sốt của mọi người. Lệ nhảy lên xe, chạy về lối cửa sau để chống sinh viên biểu tình phản đối.
Qua buổi nói chuyện mà Lệ có cảm tưởng là "người ta muốn làm thịt tôi", nàng nói với báo chí:
- Đại học Haward phải thay đổi không thì sẽ mất hết tiếng tốt. Sinh viên Haward là một lũ mất dạy!
Sau đó, Lệ lại lên tiếng trong một chương trình vô tuyến truyền hình của hãng NBC, nói về Phật giáo Việt Nam:
- Tôn giáo được đa số tín đồ tại Việt Nam không phải là Phật giáo, nhưng là Khổng giáo. Không ai biết rõ số Phật tử là bao nhiêu. Năm ngoái, 1962, Tổng hội Phật giáo có xuất bản một cuốn sách, trong ấy có kê khai số Phật tử tại Việt Nam là 1 triệu người trên dân số 14 triệu. Con số 70 phần trăm dân chúng mà Phật giáo bảo đó là tín đồ, thực ra chỉ là những người theo đạo ông bà. Chánh phủ Việt Nam có bắt bớ các sư sãi không? Làm sao mà chúng tôi không bắt những kẻ phiến loạn được? Đêm 21 tháng 8 chúng tôi khám xét trong các chùa và tìm thấy súng ống lựu đạn, cả bom nữa, giấu dưới các tượng Phật. Các sư sãi tối ngày chỉ biết lo làm chính trị, chỉ muốn lật đổ chánh phủ do dân quân tự bầu lên, chỉ muốn đưa Cộng sản vào Sài Gòn với những kẻ phiến loạn như thế, mà chánh phủ tôi chỉ bắt có 7 sư mà thôi và nay theo tin tôi vừa nhận được từ Sài Gòn thì những người bị bắt đã được thả hết rồi. Chỉ có những kẻ xuyên tạc sự thật mới nói là có việc đàn áp Phật giáo ở Việt Nam!
Trong lúc Lệ ra rả tuyên bố trên màn ảnh vô tuyến truyền hình Mỹ, thì ở ngoài khơi biển miền Nam, một chiếc tàu chở đầy tăng ni và sinh viên đang lướt sóng chạy về hướng Côn Đảo. Trên không một chiếc máy bay Skyraider đang theo dõi, đảo quanh mấy vòng, nhìn thấy lá cờ vàng gạch đỏ trước mũi tàu.
Phi công lái chiếc oanh tạc cơ, đại uý Huỳnh Minh Trường, sáng nay đã nhận được một phong bì dán kín với chỉ thị của cấp trên dặn khi nào máy bay cất cánh hãy mở ra xem để biết công tác phải thi hành. Theo đấy đại uý có phận sự phải dội bom đánh chìm chiếc tàu chở những kẻ đối lập nguy hiểm ra Côn Đảo, và hoàn thành công tác trở về sẽ được thăng thiếu tá cùng được hưởng một triệu đồng.
Đại uý Huỳnh Minh Trường lượn vòng bên trên chiếc tàu, đánh điện hỏi, nghe trả lời:
- Tàu chúng tôi từ Sài Gòn đi Côn Sơn, chở những phạm nhân của chánh phủ quốc gia, nhà sư và Phật tử.
- Tôi được lệnh ném bom và đánh chìm tàu, nhưng tôi không làm. Vậy tàu hãy đổi hướng chạy lánh đi nếu không muốn gặp nguy hiểm.
Thế rồi trong khi chiếc Skyraider bay đi về phía Tây, đáp xuống phi trường Pochentong xin lánh nạn chính trị ở Căm-bốt, chiếc tàu chở các nhà sư cũng đổi hướng, chạy về phía vịnh Thái Lan.
Đại uý Huỳnh Minh Trường được nhà chức trách Khơ-me lịch sự đón tiếp, tuyên bố tại phi trường:
- Tôi đến đây xin tị nạn chính trị đề phản đối những sự đàn áp Phật tử của chánh phủ Ngô Đình Diệm. Toàn thể dân chúng miền Nam đang chờ ngày lật đổ chánh phủ này.
Tại dinh Gia Long, ở văn phòng cố vấn chính trị, trước mặt người anh Tổng thống và mấy thuộc hạ thân tín, Ngô Đình Nhu trầm giọng nói:
- Tình thế đã đến như nầy, tôi thấy mình cần phải phản ứng quyết hệt mới được. Bọn Mỹ cho rằng ngưng viện trợ kỹ thuật, thương mãi, CIA thôi trả lương Lực lượng đặc biệt 300.000 đô-la mỗi tháng. Phong toả như vầy mình đành phải bó tay mà nhượng bộ, Cabot Lodge coi mình như một thứ thuộc địa, làm sao mà chịu nổi?
Mac Namara với Maxwell Taylor mới rồi sang đây, chỉ là Bộ trưởng quốc phòng và tham mưu trưởng liên quân mà tự ý đi thanh tra khắp nơi, ra lệnh về quân sự, về chính trị, xem như là chúng cầm đầu xứ này, có nhục nhã không Đời thuở nào mình là một nước độc lập mà chúng nó công khai đòi thay đổi chánh phủ, có phải là muốn làm cha thiên hạ không? Tôi quyết không để cho chúng nó coi mình là bù nhìn để muốn giựt dây ra sao cũng được?
Ngô Đình Diệm lo lắng hỏi:
- Vậy chú tính đối phó cách nào?
Nhu lạnh lùng đáp:
- Từ năm 1955 đến giờ Mỹ đã bỏ ra 3 tỷ đô-la riêng về quân sự, năm nay 1963 là 500 triệu đô-la, có phải bỗng chốc mà họ có thể bỏ ngang mình đâu mà anh sợ? "Người ta không thay ngựa giữa dòng", câu châm ngôn ấy hết sức là đúng với Mỹ, và Kennedy đưa Cabot Lodge sang đây làm đại sứ cũng là vậy. Dù mình có sao đi nữa, họ cũng không có thể bỏ ngang được.
Ngô Đình Nhu ngừng lại đốt thuốc lá rồi nói tiếp:
- Đối với dư luận Mỹ đã có nhà tôi sang bên đó vận động rồi.
- Tôi tin là có thể Neutraliser(1) được các hệ thống vô tuyến truyền hình và báo chí Mỹ đánh hoà tấu phản công mình. Về vấn đề Phật giáo, theo các tin tức nhận được, thế nào mấy nước Á Phi nhất là mấy quốc gia đạo Phật nhất định đưa ra đại Hội đồng Liên Hiệp quốc. Biết không tránh được, tại sao mình lại không đi trước, mời ngay Liên Hiệp quốc gởi phái đoàn sang Việt Nam để điều tra tại chỗ xem có việc kỳ thị tôn giáo không? Như vậy là mình ra tay trước và có thể danh chánh ngôn thuận "nhận chìm con cá", Phật giáo sẽ không còn thành vấn đề nữa.
Ngô Trọng Hiếu gật gù tỏ vẻ thán phục:
- Thật ông cố vấn mưu lược như thần, phen này cả thế giới cũng phải trố mắt ra mà phục sát đất.
Ngô Đình Nhu lạnh lùng tiếp tục:
- Tôi định cho Bửu Hội đại diện Liên Hiệp quốc. Một bác học Phật tử mang thư mời phái đoàn Liên Hiệp quốc đi điều tra về Phật giáo hẳn là thế giới không ai nói vào đâu được nữa.
Ngô Đình Diệm buột miệng thốt ra:
- Chú liệu việc giỏi lắm. Bây giờ nghe chú nói ra tôi mới thiệt đỡ lo.
Nhu mỉm cười:
- Đây chỉ là phần đầu kế hoạch đối phó lúc này thôi. Nếu tình thế đòi hỏi khác, tôi còn có chiến thuật khác nữa. Anh cứ yên tâm. Tôi không thua trí Mỹ đâu.
Đôi mắt nghiêm lạnh bỗng lóe sáng đấy tự tin, Ngô Đình Nhu liếc nhìn Diệm nhấn mạnh từng lời:
- Họ tức mình cứng đầu nên mới đe doạ, ngưng một số viện trợ để gây áp lực, nhưng rồi thấy không ăn hiếp mình được, thì lại thôi. Cái trò đầu voi đuôi chuột ấy họ diễn mãi rồi, còn ai lạ gì nữa!
Giọng trầm đều của Nhu lại tiếp tục biện minh để thuyết phục chung quanh:
- Mỹ nó tường có thể xúi giục mua chuộc một số tướng tá để bày trò đảo chánh, nhưng mình đã nắm vững quân đội trong tay rồi, những chỗ then chốt đều là người của mình, lão Lodge có ba đầu sáu tay cũng đừng hòng làm trò trống gì nổi về mặt quân sự. Còn về mặt chính trị, bao nhiêu phe nhóm đối lập bị đập tan cả rồi, chúng chỉ có vịn vào Phật giáo để phá chánh phủ. Nhưng mình đã thấy rõ nước cờ mà chặn trước, phái đoàn Liên Hiệp quốc có đến thì rồi cũng trơ mắt ra thôi.
Nhu bỗng cười nhạt, kết luận:
- Mình đánh cờ thế, Mỹ chơi cờ chó, làm sao mà Cabot Lodge đòi hơn mình được?
***
Trưa hôm nay, Lệ dùng bữa tại câu lạc bộ báo chí Hoa Thịnh Đốn và nói chuyện với các báo ở đây:
- Một số người trong chánh phủ Kennedy đã phản bội Việt Nam bằng cách rút bớt viện trợ. Tôi không chỉ trích toàn thể chánh phủ Hoa Kỳ nhưng tôi nói rằng một số người cộng tác với Tổng thống Kennedy đã nóng nảy, tức giận và muốn lật đổ chánh phủ Ngô Đình Diệm bằng cách ngưng cắt viện trợ, đó là một cử chỉ hết sức là con nít của những kẻ thua rồi nóng mặt, muốn trả thù.
Trong lúc Lệ đang tuyên bố thì ở bên ngoài cửa ra vào câu lạc bộ báo chí Mỹ một đám sinh viên biểu tình, hò hét đả đảo con rắn độc đồng thời ở phía bên kia đường đối diện với đám sinh viên phản đối một nhóm người Mỹ vận áo quần ka ki vác những biểu ngữ: "Đệ nhất phu nhân Việt Nam tôi mến bà". Nhóm người ủng hộ này thuộc đảng phát xít Hoa Kỳ tổ chức, phối hợp với các nhóm bênh vực họ Ngô phản công hệ thống chống đối cuộc du thuyết của Lệ tại Mỹ.
Cũng vào lúc ấy, cách câu lạc bộ báo chí chừng một trăm thước cựu đại sứ Trần Văn Chương đang diễn thuyết cho một hội đoàn chính trị thiên hữu, đả kích chánh quyền Ngô Đình Diệm và lặp lại lời tố cáo con gái là: "Một trường hợp hoá điên vì thích quyền hành".
Như để trả lời phụ thân đang ở gần nơi nàng nói chuyện, Lệ lên tiếng ngỏ cùng các ký giả Mỹ:
- Tôi phản đối lời tố cáo nói rằng tôi "hoá điên vì thích quyền hành". Đây không phải là lần đầu tiên cha tôi chứng tỏ là một thái độ phi lý đối với tôi.
Qua các buổi ra mắt để biện hộ cho chánh thể họ Ngô, Lệ nhận thấy phần lớn báo chí Mỹ không còn nương nhẹ mình nữa. Nàng hậm hực đọc qua những báo đã nói về nàng, như tờ San Francisco Chronicle viết: "Trong số những người đàn bà giao thiệp với chánh phủ Hoa Kỳ, đệ nhất phu nhân hắn là người bị dân chúng Mỹ ghét nhất, kể từ thời kỳ hoạt động của bà Tưởng Giới Thạch. Chúng ta có thể bỏ qua những lời tuyên bố khát máu của bà ta nếu bà ta không phải là người có nhiều thế lực của chánh phủ Diệm…"
Nhật báo Daily News lại còn chua cay hơn nữa: "Theo lời đệ nhất phu nhân Việt Nam thì dân chúng Mỹ chúng ta đều đi sai đường cả chỉ vì chúng ta không đồng ý với bà".
"Nghệ thuật của bà ta trên khán đài mấy hôm nay làm cho chúng ta nhớ lại những tay hề hoa tay múa may tán dóc ăn tiền. Những tay hề như vậy không khi nào trở nên tài tử chính, nhưng lúc nào ra mắt cũng được khán giả hoan hô.
… "Bà ta có một lớp da rất dày, cho nên không biết cảm xúc chỉ muốn có một điều là thoả mãn vô biên. Là một người khách đến một nước đang tận tâm giúp đỡ nước bà, cử chỉ và lời nói của bà đã làm cho chúng ta thấy bà không có một chút giáo dục nào, chứ đừng nói đến lễ độ. Bà đã cư xử vừa vô lễ, lại vừa cục cằn… Lúc còn ở châu Âu, bà đã khoe rằng chưa ai nói bà "ngốc". Tôi đề nghị với bà ta nên ngừng nói một phút thì mới nghe được người ta nói gì về mình".
Biết mình đã bị báo chí tấn công gieo một ấn tượng xấu trong công luận Hoa Kỳ, Lệ định vớt vát bằng cách khơi dậy điểm yếu của đa số người Mỹ là lòng sùng đạo. Nàng tỏ ra mình là kẻ ngoan đạo bằng cách khoe với các báo:
- Rước lễ mỗi ngày là yếu tố tinh thần của đời tôi.
Khi đến California, đi tìm chỗ ở, Lệ tuyên bố:
- Tôi muốn ở đâu gần nhà thờ để đi lễ được dễ dàng.
Nàng luôn luôn đeo dây chuyền thánh giá mỗi khi ra mắt công chúng. Nhưng thái độ thánh thiện của Lệ đi quá xa, khi nàng cao hứng khoe:
- Mỗi lúc tôi muốn cầu xin việc gì tôi lập danh sách những việc định làm để trả ơn Chúa. Đến khi làm xong các việc ấy rồi, tôi nói với Chúa: "Bây giờ đến lượt Chúa thi hành hợp đồng!"
Trước đó đã có hàng ngàn giáo sĩ Mỹ ký tên dưới một bức thơ công khai gởi Tổng thống Kennedy tố cáo chánh thể độc tài Ngô Đình Diệm và đòi chấm dứt việc ủng hộ gia đình họ Ngô đàn áp dân chúng miền Nam và khủng bố Phật giáo. Đến thái độ phủ nhận của Giáo hoàng khiến Hồng y Spellman, đỡ đầu cho Ngô Đình Diệm trở về nước chấp chính cũng phải lánh mặt không tiếp tổng giám mục họ Ngô chạy sang Mỹ vận động dọn đường cho cô em dâu diễn thuyết.
Lệ không còn mong được phe Thiên Chúa giáo Hoa Kỳ ủng hộ nữa, mới xoay qua cánh cực hữu và các giới cực đoan của đảng Cộng hoà sẽ ra tranh cử Tổng thống kỳ sắp tới để tìm kiếm hậu thuẫn, trước những sự chống đối liên tiếp khắp mọi mặt, nhất là các hệ thống báo chí; vô tuyến truyền hình, các giáo sư đại học, sinh viên, các tiểu bang nàng đặt chân đến.
Sáng hôm sau ngày đến Chicago, Lệ dự một chương trình truyền hình dành cho Việt Nam. Cùng nói chuyện với nàng có giáo sư Hans Morgenthau, phụ trách về chính trị học tại trường đại học Chicago và một phóng viên báo Sun Times cả hai đều là chuyên gia về vấn đề Việt Nam đã từng viếng thăm xứ này.
Lệ đem con gái theo, lấy cớ là Thuỷ có thể giúp nàng trong những lúc gặp tiếng nào khó, vì theo lời Lệ "con gái tôi thạo Anh ngữ lắm". Thực ra thì trình độ của Thuỷ cũng chẳng hơn gì mẹ, nhưng Lệ chú ý đem theo là để gặp khi có câu nào khó đáp, nàng có thể quay lại phía con, làm bộ hỏi bằng tiếng Việt để có thì giờ tìm ra lối thoát.
Suốt hơn một tiếng đồng hồ giáo sư ký giả Mỹ đặt nhiều câu hỏi về tình hình Việt Nam từ các vụ bắt bớ Phật giáo và sinh viên, đến các vụ án xử các quân nhân trong các cuộc đảo chánh tháng 11 năm 1960, vụ ném bom dinh Độc Lập rồi vụ bầu cử Tổng thống vừa qua, chế độ cảnh sát ở miền Nam, mỗi vấn đề là một câu hỏi nan giải khiến cho Lệ lúng túng chỉ trả lời quanh quẩn, tránh né, tỏ ra thiếu thành thật rõ rệt.
Kết thúc chương trình tẻ nhạt này vì thái độ dối trá của Lệ, giáo sư Morgenthau đã phải tuyên bố:
- Tôi ngỡ là có dịp tranh luận với một người thông minh có học thức, tuy tôi không đồng ý với bà ấy. Nhưng tôi thật thất vọng. Bà ấy thật ngốc (She is just stupid).
Giáo sư Morgenthau còn nói thêm:
- Tuy tôi không thích bà ấy tí nào, tôi cho bà còn khá hơn con gái. Người con gái nhỏ tuổi này thỉnh thoảng có cái nhìn lạnh lùng, sâu độc làm cho tôi phải rùng mình. Lớn lên cô ta còn hơn cả mẹ!
Lệ mừng rỡ nhận ra tiếng nói quen thuộc ở đầu dây, John Richard, nguyên đệ nhất bí thư toà đại sứ Hoa Kỳ tại Sài Gòn kiêm giám đốc chi nhánh CIA tại Sài Gòn, sắp đến gặp Lệ.
Richard đã giúp đắc lực cho chồng nàng trong thời cựu đại sứ Nolthing, vừa bị Cabot Lodge loại trừ đẩy về Hoa Kỳ, để tổ chức lại cơ quan tình báo trung ương Mỹ tại Việt Nam. Richard còn là một tình nhân của Lệ trong số những người Mỹ giao du thân mật với nàng.
Lệ đến Mỹ được một tuần thì Richard trở về nước.
Gã tới Chicago tìm gặp Lệ tại khách sạn giữa lúc nàng đang hoang mang lo ngại, "đơn thương độc mã" đương đầu với những đợt tấn công liên tiếp trên đất Mỹ. Gặp lại người tình cũ, Lệ đang vui mừng trong cảnh "tha hương ngộ cố tri" thì Richard báo cho nàng hay tình thế nguy hiểm đang chờ đợi.
- Gió đã đổi chiều. Thái độ của Hoa Thịnh Đốn biến chuyển theo đường lối mới của Cabot Lodge và cơ quan CIA quyết định một phần quan trọng cục diện của miền Nam.
Richard trao tận tay Lệ một cuốn sách rồi bảo nàng:
- Bà cũng đã thừa rõ vai trò quyết định của CIA trong chánh sách Mỹ ở ngoại quốc, đặc biệt là tình thế hiện nay ở nước bà. Tôi rất tiếc lúc này không làm gì được, tôi cũng không còn ảnh hưởng gì đối với CIA ở Sài Gòn.
Richard ngừng lại, nhìn vào mắt Lệ:
- Tôi đã có gởi một cuốn sách này tặng ông cố vấn chồng bà. Tôi cũng đem món quà này tặng bà, vì tôi nghĩ là cuốn sách có thể gợi cho bà những ý nghĩ ích lợi… Theo ý tôi đây là một cuốn sách hữu ích cho những chính khách các nước Á Phi có liên hệ với Hoa Kỳ.
Lệ tháo giấy bọc cuốn sách, đọc tên sách: CIA của Andrew Tully. Richard nói vào:
- Đây là một tài liệu hết sức quan trọng về lịch sử hoạt động của cơ quan trung ương tình báo Mỹ. Bà có thể xem trong đó dự đoán được tình thế Việt Nam sắp tới mà không sợ sai lầm mấy.
Lệ cười mỉm:
- Đây là một cuốn sách tiên tri à?
- Cũng gần như thế song tuỳ theo sự suy luận của người đọc. Tôi tin là một người thông minh như bà chắc chắn sẽ theo đấy mà suy diễn đúng với những biến cố ở nước bà.
Richard ngồi nói chuyện với Lệ ở phòng riêng hơn một tiếng đồng hồ, uống đến ly uýt ky thứ ba, đôi mắt lờ đờ ngắm người tình cũ còn lại một mình, sau khi con gái và cô thư ký về phòng bên cạnh.
Nhìn đồng hồ tay gần nửa đêm, Richard đã ngà ngà rượu đổi câu chuyện:
- Tôi có thể ở lại đây không?
Lệ như quên cả bao nhiêu lo lắng, đáp:
- Theo anh, là một người của CIA, anh thấy có gì trở ngại cho tôi không?
***
Giữa lúc Lệ đang ở trong tâm trạng hoang mang, sau cuộc tái ngộ người tình cựu giám đốc cơ quan CIA ở miền Nam tại một khách sạn quan trọng Chicago, thì nhận được tin của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ khuyến cáo "bà đừng nên đi đâu, vì an ninh khó bảo đảm".
Theo chương trình đã định, sau Chicago, Lệ sẽ viếng đến San Francisco để tiếp tục vòng du thuyết. Lúc đầu Lệ tin tưởng mình gặt hái được nhiều kết quả rực rỡ nhờ tài ăn nói và duyên dáng hấp dẫn, có thể chinh phục cảm tình của chánh khách nghị sĩ và dân chúng Mỹ, vượt cả đệ nhất phu nhân Trung Hoa, Tống Mỹ Linh đã đến Hoa Kỳ trước đây song Lệ liên tiếp bị báo chí, sinh viên trí thức và thường dân phản đối ở khắp nơi nàng đặt chán đến. Đồng thời tại mỗi tiểu bang Lệ sắp nói chuyện, phụ thân nàng, cựu đại sứ Trần Văn Chương đã tới trước diễn thuyết chống lại con gái, qua những lời lẽ tố cáo và đả kích chế độ gia đình họ Ngô. Vòng diễn thuyết tuyên truyền và phản tuyên truyền chánh quyền miền Nam của hai cha con cứ thế mà tiếp diễn khắp nước Mỹ, theo một nhịp độ cạnh tranh kịch liệt.
Trong khi Lệ oán trách cha trên đất Mỹ thì ở Sài Gòn, sư bà Diệu Huệ bị chánh quyền bắt giữ từ đêm đánh phá chùa Xá Lợi lên tiếng từ người con trai bác học họ Bửu, đại sứ ở Bắc Phi, đã nhận 5 triệu bạc của anh em họ Ngô để chống lại Phật giáo và người mẹ tu hành.
Bửu Hội nhân danh là một nhà thông thái đại diện cho chánh phủ miền Nam ra trước đại hội đồng Liên Hiệp quốc tuyên bố:
- Những nguyện vọng của Phật giáo đồ ở Việt Nam đã được bản thông báo chung ngày 16-6-1963 hoàn toàn thoả mãn. Vấn đề Phật giáo đã được giải quyết xong theo sự thỉnh cầu của vị tăng thống và trên nguyên tắc tích cực tôn trọng tự do tín ngưỡng. Tăng ni, Phật tử đều hoan nghênh biện pháp hoà giải của chánh phủ Việt Nam Cộng hoà về vấn đề Phật giáo. Họ đã gởi kiến nghị lên ông Tổng thống và chánh phủ đã cứu Phật giáo khỏi thảm cảnh do bọn đầu cơ chính trị gây ra. Những sự kiện này xảy ra sau ngày thông cáo chung được ký kết không còn nằm trong phạm vi tôn giáo, bằng chứng là những tăng ni Phật tử siết chặt hàng ngũ sau Tổng thống Ngô Đình Diệm, cương quyết đấu tranh tận diệt những kẻ thù của dân tộc. Như vậy, vụ Phật giáo không còn là vấn đề nữa và không cần phải đưa ra thảo luận tại Liên Hiệp quốc.
Lời biện hộ của nhà bác học đã bị phủ nhận bởi một bức thơ của bà mẹ gởi cho trưởng phái đoàn Liên Hiệp quốc qua điều tra vụ vi phạm nhân quyền tại miền Nam.
"Tôi là Hồ Thị Huyền tức ni cô Diệu Huệ, thân mẫu của giáo sư Bửu Hội có mấy lời tâm huyết sau đây:
"1. Đối với Phật giáo, tôi rất đau đớn vì trong khi Phật giáo lâm nguy, tăng ni và tín đồ bị tù đày, tôi không thực hiện được trí nguyện của tôi tức là tự thiêu thân để bảo vệ chính pháp, vì trước kia Uỷ ban Liên phái không cho phép, bây giờ thì tôi mất hết tự do.
2. Đối với quốc dân, tôi rất tủi nhục vì Bửu Hội đã phản lại tôi phản lại Phật giáo và nhất là phản lại sự thật đã xảy ra ở Việt Nam. Vậy tôi xin tuyên bố trước Liên Hiệp quốc và thế giới biết rằng ông Bửu Hội ngày nay không còn là con tôi nữa. Xin Quốc hội và quốc ngoại thông cảm cho nỗi đau đớn của tôi.
Yêu cầu chính phủ Ngô Đình Diệm hãy giúp cho tôi trả bỏ tấm thân này bằng cách giết tôi đi, đừng vì Bửu Hội mà dung dưỡng tôi".
***
- Đó không phải là do bà cụ tự ý viết đâu mà chính là do hoạt động tổ chức bí mật của Phật giáo soạn ra để tuyên truyền hạ uy tín ông khi chúng hay tin ông làm đặc uỷ của chánh phủ mời Liên Hiệp Quốc trưởng phái đoàn đến Việt Nam. Chúng tôi vừa mới khám phá một tổ chức cưỡng ép tăng ni tự thiêu trong thời gian có mặt của phái đoàn Liên Hiệp quốc ở Sài Gòn. Giết người họ cũng không từ, huống hồ chi tự thiêu như thế kia.
Ngô Đình Nhu tỏ lời an ủi nhà bác học Bửu Hội đã nhận công tác phản tuyên truyền Phật giáo, cạnh phái đoàn điều tra Liên Hiệp quốc.
Giáo sư Bửu Hội hỏi:
- Kế hoạch của ông cố vấn đối phó với phái đoàn điều tra như thế nào?
Cố vấn chính trị họ Ngô thong thả nói:
- Kế hoạch của tôi trù liệu gốm có mấy điều như sau:
1. Đưa cho phái đoàn một chương trình viếng thăm những nhân chứng và những nơi mà mình đã sắp đặt trước. Nếu phái đoàn đòi hỏi ra ngoài chương trình thì mình từ khước, viện cớ là vì vấn đế thiếu an ninh.
2. Chỉ để cho nhân viên phái đoàn gặp những nhân chứng được mật vụ tổ chức.
3. Cô lập hoàn toàn phái đoàn ở khách sạn trú ngụ bằng một hàng rào mật vụ công an, ngăn không cho những kẻ theo Phật giáo đến liên lạc tố cáo.
4. Tổ chức những cuộc biểu tình của những sư giả hoặc phái Cổ Sơn Môn ủng hộ chính phủ và chống lại bọn thầy chùa phá rối làm tay sai Cộng sản.
Vào giữa lúc này, Đài phát thanh Sài Gòn truyền đi lời kêu gọi của một nhà sư, Đại đức Thích Minh Tuyền, 19 tuổi, yêu cầu 5 vị sư khác đừng tự thiêu, sau khi đã tuyên bố rằng mình bị dụ dỗ để tự thiêu.
Đồng thời Việt tấn xã loan tin "chính phủ mới khám phá được một tổ chức cưỡng ép tăng ni tự sát".
Vị chủ tịch phái đoàn Liên Hiệp quốc gặp Thích Minh Tuyền. Nhà sư này với tư cách chứng nhân đã đáp lại những câu hỏi của nhân viên phái đoàn, nói mình chính là môn đệ của Thượng toạ Thích Trí Quang lãnh đạo Tổng hội Phật giáo, làm việc cho Cộng sản và kể lại cuộc tự thiêu hụt:
- Họ cần mười người tình nguyện và hỏi tôi tham gia không. Họ nói tôi sẽ được chết vì chánh pháp. Họ rất vui sướng khi nghe tôi nhận lời. Họ yêu cầu tôi tự thiêu trong ngày Quốc khánh vì ngày hôm ấy có đông đủ mọi người, ngày có các đại biểu của phái đoàn Liên Hiệp quốc. Tôi hỏi làm thế nào đề có thể vào khu vực cấm ấy được.
Họ bảo tôi đừng lo sợ, một nhóm người phụ trách ủng hộ sự tự thiêu đã có những bố trí thích đáng cho tôi. Tôi hỏi bố trí như thế nào thì họ trả lời đến ngày 26-10 tôi sẽ nhận được một bộ đồ trắng và một chiếc áo cà sa vàng có tẩm xăng. Họ sẽ giao cho tôi một chiếc xe hơi có treo cờ để vào khu vực cấm đến nơi tôi sẽ tự nhiên bước xuống xe do một người tài xế lái. Đoạn tôi sẽ ngồi xuống, mặc chiếc áo cà sa vào quẹt diêm và châm lửa đốt quần áo. Trước khi ấy, người ta sẽ cho tôi vài viên thuốc không sợ đau.
Ngày 25, cảnh sát đến bắt tôi. Họ giam tôi trong một căn phòng, xong đem tôi ra và giải thích là chánh quyền không giết một vị sư nào, không có một sự tàn bạo nào đã xảy ra và tất cả những câu chuyện trước kia đều là bịa đặt. Tôi biết bị lầm đường và bây giờ tôi đã hiểu rõ về những âm mưu vừa qua, tôi có gởi một bức thư đến phái đoàn Liên Hiệp quốc. Bây giờ tôi đã nhận thấy rõ ràng tình thế, không còn có ý định tự thiêu nữa.
Đại sứ Liên Hiệp quốc hỏi:
- Anh có kể câu chuyện của anh tại Đài phát thanh không?
- Có, tôi kể hôm qua tại Đài phát thanh.
Cuộc đối thoại tiếp tục giữa nhân viên phái đoàn quan sát và nhà sư nhân chứng.
- Ai bảo anh kể?
- Nhân viên công an yêu cầu tôi, và tôi nhận lời.
- Ai đưa anh đến đây.
- Công an.
- Hôm qua, có phải anh đã yêu cầu năm vị sư khác đừng tự thiêu nữa phải không?
- Vâng, tôi kể câu chuyện của tôi và gởi đến họ lời kêu gọi như thế.
- Anh có biết năm người kia không?
- Không.
- Anh có tiếc về việc không được hy sinh cho chánh pháp hay là anh sung sướng khỏi phải chết?
- Tôi sung sướng khỏi phải chết vì tay tôi.
- Như thế, anh công nhận những điều công an đã nói là đúng?
- Vâng, tôi rất tin.
***
Ban lãnh đạo bí mật Phật giáo quyết định tổ chức một vụ tự thiêu vào ngày 27 tháng 10.
Lý do của ban lãnh đạo: Phải tổ chức trong ngày 27 tháng mười vì cảnh sát, công an, mật vụ đã mệt nhoài hôm lễ Quốc khánh 26 tháng 10. Một lễ nữa, phái đoàn Liên Hiệp quốc vừa mới tuyên bố bác bỏ lần thứ hai bản chương trình quan sát do chánh phủ Diệm ấn định. Phật giáo phải hành động gấp để gây uy tín quốc tế.
Người tình nguyện hy sinh là nhà sư Thích Thiện Mỹ. Thích Thiện Mỹ là pháp danh của Hoàng Miều 22 tuổi, xuất gia từ năm lên tám, tu tại chùa Linh Sơn Đà Lạt, đã phát nguyện tự chặt hai ngón tay ngày 18 tháng 8 năm 63 để góp phần đấu tranh cho đạo pháp.
Được thư xin tự thiêu cúng đường của Thiện Mỹ, ban lãnh đạo bí mật liền tiếp xúc đưa nhà sư về Sài Gòn, tổ chức việc tự thiêu của Thiện Mỹ.
Thiện Mỹ ngụ tại ngôi chùa hoang Phước Hải, là nơi tăng ni đã trốn hết sau vụ tự thiêu vừa qua tại chợ Bến Thành của sư Quảng Hương. Mật vụ và công an không dè rằng tổ chức bí mật của Phật giáo lại dùng chùa này lần thứ hai làm nơi chuẩn bị một vụ tự thiêu khác nữa.
Đêm hôm ấy, những người ngủ lại trong chùa Phước Hải đều thấp thỏm lo mật vụ ập vào bắt trọn đám.
Bắt đầu gà gáy, lúc hai giờ sáng, mọi người trong chùa đã lục đục trở đậy. Thiện Mỹ đi tắm rửa, quấn bông vào người rồi khoác áo cà sa, tới ngồi trước bàn Phật tụng kinh.
Theo chương trình dự định, vào lúc 9 giờ 25, một tu sĩ giúp Thiện Mỹ tẩm 4 lít xăng vào bông gòn quấn quanh người, còn 2 lít xăng trắng của một sĩ quan Phật tử biếu thì cho vào hai túi ni lông để Thiện Mỹ đeo ở vai mang đi. Đúng chín giờ rưỡi, sẽ có một chiếc xe nhà binh do một quân nhân cầm lái đến trở Thiện Mỹ thẳng tới nhà thờ Đức Bà vào lối 10 giờ.
Sư Đồng Công lo chuyện chuyên chở, không mượn được xe, ghé qua nhà thờ Đức Bà thấy nhiều khuôn mặt Phật tử quen thuộc đang quỳ ở hàng ghế, sẵn sàng chờ đợi hưởng ứng cuộc tự thiêu. Nóng lòng vì đã đến giờ phút hẹn định, sư Đồng Công đành liều thuê một chiếc tắc xi chạy về chùa để đón Thiện Mỹ.
Trong số 5 ngàn tắc xi ở Sài Gòn có hàng trăm tài xế là mật vụ len lỏi, nhưng rất may cho sư Đồng Công lại gặp được một tài xế Phật tử. Chiếc xe dừng lại trước chùa Phước Hải, nhiều tăng ni đã đi trốn. Thiện Mỹ lững thững từ trên gác bước xuống tay xách hai túi xăng cùng sư Đồng Công vội bước vào xe. Mùi xăng bốc ra sực nức.
Mấy nữ tín đồ đoán biết sắp có tự thiêu, nhìn theo nhà sư khóc oà.
Chiếc tắc xi lăn bánh trên đường Trần Quốc Toán, rồi chạy quanh co, tránh các ngã tư đèn xanh đỏ, sợ xe phải dừng, mùi xăng bốc ra làm lộ cuộc tự thiêu. Hơi xăng thấm vào người nóng rát, ngồi trên xe Thiện Mỹ cười bảo đồng đạo:
- Nóng quá, cứ để ít phút nữa tôi cũng chết nóng chứ chẳng cần tự thiêu.
Mười giờ năm phút, xe dừng lại ở cuối đường Nguyễn Du, nhìn thẳng ra nhà thờ Đức Bà, Thiện Mỹ lấy hai túi xăng ni lông đựng xăng trắng bỏ trong tay áo rộng, lững thững băng qua đường, đến phía trước pho tượng Maria ở công trường Hoà Bình, nhìn thẳng đường Tự Do.
Thiện Mỹ ngồi kiết già bên lề đường, gần một gốc me lớn, trút thêm hai túi xăng vào người, một tay cầm bao diêm giơ cao cho khỏi ướt rồi tự quẹt cháy bùng lên. Thấy lửa, dân chúng mấy phía đổ xô lại, bao quanh người tự thiêu. Từ trong nhà thờ Đức Bà đang hành lễ mười giờ, những Phật tử sinh viên, học sinh trực sẵn chạy đến. Nhiều thiếu phụ sụp quỳ xuống khấn đầu vái nhà sư bốc cháy. Cảnh sát chiến đấu, mật vụ ào tới. Lối 100 người vây quanh đám lửa la ó; ngăn cản không để cho phá ngang cuộc tự thiêu, tiếng mắng nhiếc cảnh sát át cả tiếng cầu nguyện của đám đông. Một cảnh sát viên dã chiến tung mền chụp trùm lên nhà sư tự thiêu làm cho ngọn lửa bùng lên, bốc cháy cả mền khiến gã vội giật mền kéo ngã người nhà sư. Thiện Mỹ gượng ngồi dậy trong ngọn lửa, rồi mấy phút sau từ từ ngã ra.
Ba ký giả Mỹ chụp ảnh và quay phim bị bọn mật vụ rượt đuổi.
Hai chiếc xe cứu hoả phóng tới, xịt tắt ngọn lửa còn cháy lém xém người nhà sư đã tắt thở. Một chiếc mền tung ra phủ kín xác cháy đen rồi cảnh sát khiêng quẳng lên xe, chạy đi.
Đang lúc vòi rồng tuôn nước rửa khoảng gạch nhà sư ngồi tự thiêu và cảnh sát dã chiến hung hăng giải tán đám biểu tình, bốn nhân viên của phái đoàn quan sát Liên Hiệp quốc tới nơi.
Bức thư của nhà sư thứ bảy tự thiêu để lại cho Hoà thượng Hội chủ Phật giáo, tổng thư ký Liên Hiệp quốc và Tổng thống Ngô Đình Diệm được bí mật phổ biến liền sau đó.
Ngay trưa chúa nhật hôm ấy, trưởng phái đoàn quan sát Liên Hiệp quốc nhận được một bức thư đề trên bàn của ông tại khách sạn Majestic. Mở ra đọc thấy bản dịch Anh văn những lời trối trăng của nhà sư vừa tự thiêu sáng nay, Đại đức Thích Thiện Mỹ, nhắn gởi Tổng thư ký Liên Hiệp quốc.
"Phật giáo Việt Nam chúng tôi đã và đang bị đàn áp bởi chánh quyền Thiên Chúa giáo Ngô Đình Diệm. Chính điều ấy đã quá rõ rệt và cũng được các nước trên thế giới lên án hành động phi nhân của ông Diệm.
Nhất là đã được Hội đồng Liên Hiệp quốc đặc biệt chú ý đưa ra thảo luận và cử một phái đoàn sang Việt Nam Cộng hoà điều tra. Thế mà ông Diệm vẫn ngoan cố che giấu sự thật và cảnh đàn áp Phật giáo đồ vẫn tiếp diễn không ngừng.
Ý thức được nhiệm vụ của người tu sĩ Phật giáo hiện tại, tôi tự nguyện thiêu thân để:
1. Bảo vệ đạo pháp.
2. Cảnh cáo chính quyền Ngô Đình Diệm đàn áp dã man, vu khống, giết hại, bắt bớ, khủng bố các nhà lãnh đạo trong Uỷ ban liên phái, các tăng ni và Phật giáo đồ.
Vậy tôi kính mong ông nghĩ tới sự hy sinh tính mạng của các vị đã qua và tôi, cũng như sự đau khổ của Phật giáo đồ Việt Nam đang chịu đựng mà dùng uy tín quyền năng của mình khẩn cấp can thiệp vời ông Diệm trả tự do cho tăng ni tín đồ Phật giáo và chấm dứt tình trạng kỳ thị Phật giáo".
Cũng trong giờ ấy, tại dinh Gia Long, Ngô Đình Diệm nhận được những lời nhắn nhủ phóng thích của nhà sư tự thiêu.
"Tôi, tăng ni Hoàng Miều, pháp danh Thích Thiện Mỹ đã nhận chân giá trị sự hy sinh cuộc sống để bảo vệ đạo pháp. Phật giáo đã có trên Việt Nam hơn 18 thế kỷ trải qua các thời suy vong nhưng chưa thời nào đau thương bằng lúc này. Người tu sĩ Phật giáo chúng tôi sống dưới chế độ kỳ thị Phật giáo do anh em ông chủ trương để nhằm tiêu diệt Phật giáo. Âm mưu tiêu diệt Phật giáo làm xáo trộn tinh thần dạo đức truyền thống dân tộc của gia đình họ Ngô là đắc tội với lịch sử.
Để bảo vệ giá trị của người tăng sĩ hiện tại tôi tự nguyện thiêu thân.
Trước khi về cõi Phật tôi ân cần khuyên nhủ ông nên tôn trọng giá trị đạo đức quốc dân hơn là xây địa vị cho họ Ngô trên xương máu của đồng bào".
Ngô Đình Nhu cho gọi Dương Văn Hiếu chỉ huy mật vụ vào dinh Gia Long trước mắt Bộ trưởng Công dân vụ, tức giận hỏi:
- Các người làm ăn ra sao mà để đổ bể tai tiếng với phái đoàn Liên Hiệp Quốc như vậy.
Họ Dương phân trần:
- Thưa cố vấn, việc lão sư tự thiêu sáng nay trước nhà thờ Đức Bà thiệt bất ngờ quá, mặc dù chúng tôi đã cho bố trí đề phòng khắp các địa điểm trọng yếu ở châu thành và canh chừng các chùa…
Nhu lạnh lùng nói:
- Không kể vụ tự thiêu vừa rồi tôi nghe báo cáo lại hôm kia nhân viên mật vụ đã bắt một người ăn mặc nhà sư vô nhà hàng Majestic tìm gặp phái đoàn Liên Hiệp quốc sau khi đem về bót hành hung rồi người ta đưa giấy ra mới biết là nhân viên của phái đoàn giả làm Phật tử… Mật vụ công an mà làm việc hồ đồ như vậy đó, thì tin làm sao được? Như vậy mà giấu không cho tôi hay…
- Bẩm cố vấn, con đã cho thay đổi mấy nhàn viên này rồi!
- Không còn kiếm được người hay sao mà tôi nghe nói mấy nhân viên mật vụ và cán bộ công dân vụ giả làm sư ở chùa Xá Lợi bị lộ tẩy cả. Tôi nghe báo cáo là có nhân viên phái đoàn Liên Hiệp quốc bất thần đến chùa hỏi han mấy sư về nghi thức, giáo điều của đạo Phật, không ai trả lời xuôi cả. Như vậy mà để cho họ đóng vai thượng toạ, đại đức thì hòng lừa gạt nhân viên Phật giáo Liên Hiệp quốc làm sao được? Tệ hơn nữa, tôi còn nghe nói có mấy bà đi lễ chùa nhận ra mặt các sư mới là kẻ đi ở trong xóm hoặc người thiếu nợ của họ. Họ la ầm lên, vạch mặt chỉ trán là sư giả của chánh phủ!
Nhu lắc đầu, ngao ngán nói tiếp:
- Thật các người làm hỏng hết kế hoạch của tôi! Mỗi nhà sư trả tám ngàn đồng một tháng, hai ngàn người giả làm sư, bao nhiêu là tiền mà lại đi chọn những phần tử hạ cấp như vậy Tôi không hiểu các người làm ăn ra sao mà tệ hại đến thế?
Ngô Trọng Hiếu chống chế.
- Thưa cố vấn đó là bọn Phật giáo rỉ tai tuyên truyền đề làm giảm uy tín của chánh phủ, chớ sư trụ trì ở chùa Xá Lợi là một đại uý cán bộ của công dân vụ tình nguyện cạo đầu hoạt động rất đắc lực.
Dương Văn Hiếu tiếp lời:
- Bẩm cố vấn, nhân viên của con đã ngăn chặn, tóm bắt được cả chục Phật tử tìm cách tiếp xúc với phái đoàn Liên Hiệp quốc. Con cũng có tổ chức cho mấy Phật tử mật vụ đóng vai nhân chứng đi gặp nhân viên Liên Hiệp quốc để đánh lộn sòng…
Viên trưởng ngành mật vụ bỗng hạ giọng:
- Bẩm cố vấn, con nghe nhân viên báo cáo là trong dân chúng, nhất là các giới Phật tử, người ta xầm xì đồn đại là sắp có quân đội đứng ra đảo chánh. Thiên hạ đua nhau mua gạo, mua than tích trữ.
Viên cố vấn chính trị họ Ngô mỉm cười khó hiểu hỏi lại:
- Thế anh có tin là quân đội có thể làm đảo chánh không?
- Dạ, cố vấn liệu việc như thần, quân đội nằm ở trong tay cố vấn, con tin là có đảo chánh hay không cũng tuỳ ở cố vấn.
Ngô Trọng Hiếu cười nịnh:
- Bọn Phật giáo tung tin quân đội sắp đảo chánh là để vớt vát đem lại chút hy vọng cho phong trào đã xẹp rồi.
Được mật vụ thông báo về những mưu toan đảo chánh, Ngô Đình Nhu đã đưa ra kế hoạch để đập tan những âm mưu này, thực hiện cuộc đảo chánh giả, đặt tên là "Chiến dịch Bravo".
Đảo chánh cũng như trứng: phải đập vỡ trước khi trứng nở.
Theo kế hoạch của Cố vấn chính trị họ Ngô thì vào ngày X, tư lệnh lực lượng đặc biệt đại tá Lê Quang Tung sẽ dựng lên một cuộc đảo chánh với sự trợ lực của các đơn vị cảnh sát dã chiến được lựa chọn trước. Anh em họ Ngô cùng một số thuộc hạ sẽ vờ chạy ra Vũng Tàu. Viên tướng chỉ huy quân đội trung thành sẽ án binh bất động ở ngoại ô Sài Gòn. Trong thành phố lúc ấy sẽ gây nên những vụ lộn xộn, những cuộc cướp phá Mỹ kiều, những vụ sát hại một số lãnh tụ Phật giáo và sinh viên.
Trong thời gian lộn xộn này, đại tá phản loạn Lê Quang Tung sẽ thành lập một chính phủ cách mạng gồm những kẻ chống anh em họ Ngô. Cựu đại sứ Trần Văn Chương sẽ được chỉ định giữ chức vụ Thủ tướng chính phủ, ngoài ý định của ông này. Đài phát thanh Sài Gòn sẽ đưa ra những luận điệu bài Mỹ, hô hào trung lập, và kêu gọi chấm dứt chiến tranh với Cộng sản.
Tuồng đảo chánh này sẽ kéo dài trong 24 tiếng đồng hồ. Rồi sau đó, từ những vị trí quanh Sài Gòn, quân đội trung thành sẽ trở về dẹp cuộc nổi loạn một cách nhanh chóng để giải phóng thủ đô.
Anh em họ Ngô sẽ oai hùng thêm trở về thủ đô trong chiến thắng, giữa sự hoan hô tưng bừng của Thanh niên cộng hoà và các đoàn thể cách mạng quốc gia, Phụ nữ liên đới, Cần Lao, các công sở, Quốc hội, các thành phần tôn giáo, đại biểu mọi tầng lớp dân chúng…
Ngô Đình Diệm lập lại thẩm quyền vô địch của mình trong mưu toan thành công lớn lao của Cố vấn chính trị.
Với kế hoạch đảo chánh giả tạo này, anh em họ Ngô chứng tỏ rõ ràng với Hoa Kỳ:
- Địch thủ của họ Ngô là những kẻ chống Mỹ, trung lập, thân Cộng. Như vậy, Mỹ sẽ bắt buộc từ bỏ ý định "đổi ngựa giữa dòng", đưa người khác lên thay Diệm.
- Đối thủ của Diệm không làm chủ được tình thế, không kiểm soát nổi dân chúng nên xảy ra những cuộc lộn xộn, cướp phá Mỹ kiều.
- Quân đội vẫn trung thành ủng hộ họ Ngô, nên chẳng những đã từ chối không theo phe đảo chánh mà còn dẹp tan họ.
Thêm vào những điểm tuyên truyền mạnh mẽ xác nhận uy thế vô song của anh em họ Ngô, kế hoạch đảo chánh giả này là một cái bẫy gài sập những kẻ đối lập chế độ xuất đầu lộ diện cho họ Ngô trừ khử.
Cố vấn chính trị họ Ngô định đánh một nước cờ quyết liệt cứu vãn tình thế gay go, phải đương đầu với một đối thủ vô cùng lợi hại, Ngô Đình Nhu tin tưởng ở sự bố trí cán bộ Cần Lao, khắp các đơn vị quân đội bắt chước theo hệ thống chính trị viên của Cộng sản.
Tất cả những vị trí then chốt trong quân đội đều ở trong tay những người đã chịu ân huệ của họ Ngô khó lòng phản lại chế độ, hơn nữa tướng Tôn Thất Đính chỉ huy lực lượng bảo vệ thủ đô là người mà anh em họ Ngô hết sức tin tưởng, Diệm coi như con nuôi, tướng Tổng Tham mưu trưởng Trần Văn Đôn lại là người tình của đệ nhất phu nhân. Mặt khác, Nhu đã thực hiện mưu kế ly gián các tướng lãnh, gặp gỡ thân mật riêng từng người, gieo sự hoang mang cho họ ngờ lẫn nhau.
Đòn ác liệt gán cho quân đội trách nhiệm tấn công chùa chiền, yêu cầu chánh phủ ban hành lệnh giới nghiêm để đàn áp phong trào Phật giáo, họ Ngô đã làm giảm uy tín của một số tướng lãnh, khiến dân chúng oán hận binh sĩ tiếp tay với chế độ, điều đó thúc đẩy họ tiếp tục đứng về phía chánh quyền. Bản thỉnh cầu dài 20 trang đánh máy của một số tướng lãnh gởi cho Ngô Đình Diệm đề nghị cải tổ chánh phủ, thay đổi chánh sách, yêu cầu cố vấn chính trị họ Ngô rời khỏi Việt Nam, rồi tiếp đến bản kiến nghị do một phái đoàn 6 tướng lãnh mang vào dinh Gia Long yêu cầu họ Ngô thả hết tăng ni, giáo sư sinh viên học sinh bị bắt giữ trước và sau ngày giới nghiêm, anh em họ Ngô đã nhận chìm trong hứa hẹn vu vơ và không thấy có một phản ứng nào đáng ngại.
Tin ở sự phân tán của hàng ngũ tướng lãnh, chia rẽ, nghi kỵ nhau và có các tay chân trung kiên của mình kìm chế, Ngô Đình Nhu đã kiêu hãnh nói với một thuộc hạ cao cấp đến báo tin lo ngại có đảo chánh:
- Mấy tướng chống đối muốn nghe theo Mỹ làm đảo chánh, nhưng không có quân đội trong tay thì làm gì? Chúng chỉ đánh võ miệng được thôi. Không lo! Riêng với lực lượng đặc biệt cũng đủ dẹp rồi, nếu chúng có làm liều.
Tuy tự tin ở thực lực và kế hoạch của mình, song bề ngoài Ngô Đình Nhu tỏ vẻ nhượng bộ yêu sách của đại sứ Mỹ, báo tin là mình sắp sửa xuất ngoại. Nhà may đồ áo tây quen thuộc của phủ Tổng thống được lệnh may sắm năm bộ đồ dạ xứ lạnh cho ông cố vấn chính trị. Trong cuộc điện đàm hàng ngày của vợ sắp chấm dứt vòng du thuyết ở Hoa Kỳ, Ngô Đình Nhu bảo vợ khoan trở về xứ hãy chờ chồng sang gặp.
Đồng thời, để tỏ mình không có hậu ý gì, Ngô Đình Nhu bảo anh nhận lời đề nghị của vị tướng Tổng Tham mưu trưởng ký giấy cho Lực lượng đặc biệt hành quân tham gia chiến dịch chống Cộng.
Từ hai tháng nay, lực lượng của đại tá Lê Quang Tung bị Mỹ ngưng không trả lương, vì chỉ đóng tại Sài Gòn, không đi đánh du kích Cộng sản, theo ý muốn của Bộ Tư lệnh viện trợ Mỹ: Lực lượng đặc biệt là một đơn vị được thành lập dưới sự đỡ đầu trực tiếp của Mỹ, về kỹ thuật tác chiến cũng như về súng đạn, lương bổng, với nhiệm vụ đi tìm địch, xông vào lòng địch, đánh địch ngay trên đất địch.
Ngô Đình Nhu đã giao cho sĩ quan thân tín, một thầy dòng xuất thân, đại tá Lê Quang Tung đứng ra làm tư lệnh chỉ huy đoàn quân này, một mặt khống chế các vị tướng lãnh không chịu khuất phục và phối hợp với cảnh sát dã chiến mật vụ để đàn áp phong trào Phật giáo.
Khi đặt bút xuống ký lệnh điều động 4 đại đội Lực lượng đặc biệt đi hành quân ở Cao nguyên theo lời đề nghị của Trần Văn Đôn, trung tướng Tổng Tham mưu trưởng tư lệnh quân đội Cộng hoà, Ngô Đình Diệm không dè đã bị trúng kế "điệu hổ ly sơn" của phe chống đối muốn phân tán lực lượng hậu thuẫn trung kiên với họ Ngô. Tin ở đoàn quân bảo vệ thủ đô do thiếu tướng Tôn Thất Đính nguyên tổng trấn chỉ huy mà anh em họ Ngô cho chỉ là tay hữu dũng vô mưu rất đỗi trung thành, được tín nhiệm, giao phó cho trọng trách thực hiện cuộc đảo chánh giả, nên Diệm không do dự để Lực lượng đặc biệt rời xa Sài Gòn.
Anh em họ Ngô không ngờ rằng viên tướng trẻ tuổi "hữu dũng" đã ngấm ngầm thay đổi thái độ từ mấy hôm nay.
Trong khi đó thì kế hoạch đảo chánh giả mệnh danh là Hành quân Bravo của anh em họ Ngô đã quyết định khởi sự vào chiều hôm lễ Các Thánh, lúc 16 giờ ngày mồng một tháng 11, khi những tướng lãnh chỉ huy quân đội vào dinh Gia Long mừng Tổng thống.
Ngày 30, Ngô Đình Nhu gọi điện thoại cho vợ đang ở Hoa Thịnh Đốn bảo khoan về vì lý do:
- Một cuộc đảo chánh sắp xảy ra.
***
Sài Gòn chưa bao giờ thu hút được một số ký giả ngoại quốc đông đảo đến thế. Đặc biệt là các phóng viên của các hãng thông tấn, đặc phái viên của các báo, các hãng truyền thanh, vô tuyến truyền hình. Họ đến nơi sắp có biến cố quan trọng tại thủ đô miền Nam Việt Nam Sài Gòn đã là trọng tâm sôi nổi vào bậc nhất thế giới từ ngày bùng nổ phong trào đấu tranh Phật giáo, tiếp đến vụ tự thiêu làm chấn động dư luận thế giới, các cuộc nổi dậy của sinh viên học sinh, rồi cuộc tấn công chùa chiền, tình trạng giới nghiêm và không khí ầm ĩ sôi động với nhiều tin đồn đảo chánh, báo hiệu một biến chuyển dữ dội chưa biết xảy ra vào lúc nào.
Cả thế giới đang hướng về Sài Gòn. Liên Hiệp quốc gởi phái đoàn đến điều tra tại chỗ về việc kỳ thị tôn giáo ở miền Nam. Cuộc tranh chấp ngấm ngầm của anh em họ Ngô và đại sứ đã tới thời kỳ quyết liệt. Trong khi đó thì có tin đại sứ Lodge sẽ trở về Mỹ ngày mồng hai tháng 11 để tường trình cùng Hoa Thịnh Đốn.
Tin đại sứ Mỹ sắp rời Sài Gòn như báo hiệu một biến cố quan trọng sắp xảy ra. Vì theo lệ, mỗi một đại sứ Mỹ ra đi khỏi một nơi nào đang có một cuộc khủng hoảng chính trị thì rồi thế nào cũng có một cuộc đột biến xảy ra.
Giới ký giả ngoại quốc náo nức đợi chờ những cuộc săn tin sôi động. Có người bảo là đã ngửi thấy mùi thuốc súng trong không khí Sài Gòn. Ký giả David đã từng có mặt trong các cuộc đảo chánh do cơ quan tình báo Trung ương Mỹ tổ chức ở Iraq, Ba Tư, Đại Hàn với kinh nghiệm nghề nghiệp và tin tức bí mật thu thập được, trong ngày cuối tháng mười, đã nói với một bạn đồng nghiệp Việt Nam:
- Chúng ta sắp dự hồi kết cuộc của chế độ chính trị hạ màn.
Đêm ba mươi hôm ấy, thông tín viên của New York Times cùng một đồng nghiệp nhận được một mảnh giấy, với hàng chữ sau đây:
- Please buy me one bottle of whisky at the P.X (Nhớ mua hộ cho tôi một chai whisky tại hợp tác xã Mỹ).
Ký giả Mỹ đọc xong mảnh giấy, sáng mắt lên, và tuy đã dạn dày trong nghề săn tin cũng không dằn được xúc động, múa tay bảo bạn đồng nghiệp ở cùng phòng:
- Rồi!
Anh bấm chuông gọi bồi mang lên phòng nước đá và soda, rót rượu whisky tự thưởng cho mình đã tóm được một tin quan trọng.
Hàng chữ trên mảnh giấy kia là một mật hiệu thoả thuận trước giữa ký giả Mỹ và vị tướng nhờ mua whisky, có nghĩa là: "Sắp có đảo chánh đến nơi".
Nhà hàng Con Ve (La Cigale) tối nay, trong đám khách chơi đêm sang trọng phần đông là ngoại kiều có hai quân nhân vận thường phục, ngồi ở một góc bàn cuối phòng, trước hai ly whisky và đầy bàn chai soda không, đĩa gạt tàn thuốc lớn đầy ắp tàn và mẩu thuốc lá dụi tắt.
Hai người đã uống đến ly rượu thứ ba, chúi đầu vào nhau có vẻ nghiêm trọng, song những lời nói vẫn âm thầm trao đổi, giữa không khí rộn rã của các điệu nhạc thời đại, từng lúc như rú thét lên.
Người lớn tuổi trạc ngoài bốn mươi, có phong độ một gã đàn ông ăn chơi lịch sự là vị tướng hai sao của họ Ngô.
Phiếu lý lịch mật của vị tướng này người ta thấy ghi: "Trần Văn Đôn, 46 tuổi, sinh tại Cô-đờ-răng (miền Tây Nam Pháp) được đào tạo ở trường sĩ quan trừ bị và trường lục quân tại Sanh-me-săng ( Saint Maixent ) (Pháp).
Với chánh quyền Diệm, đã làm đại sứ ở Ý và Tây Ban Nha, sau khi giữ chức đại tá tư lệnh Sài Gòn trong thời kỳ đánh Bình Xuyên rồi chỉ huy lực lượng phòng vệ phủ Tổng thống. Nguyên nhân đi làm sứ thần ở ngoại quốc: cố vấn chính trị họ Ngô muốn chia rẽ Trần Văn Đôn với bà vợ đệ nhất phu nhân. Vụ bà Trần Văn Đôn bắn bà cố vấn vì ghen tại Đà Lạt đã khiến anh em họ Ngô giam lỏng Đôn một thời gian trong chức tư lệnh vùng I chiến thuật, dưới sự canh chừng của cố vấn miền Trung.
Trung tướng Trần Văn Đôn được anh em Diệm giao giữ chức quyền Tổng Tham mưu trưởng và tư lệnh quân đội trong thời kỳ tấn công các chùa và thiết quân luật.
Tư tưởng: ôn hoà, có căn bản chắc chắn về quân sự. Tương quan với họ Ngô: qua trung gian của bà cố vấn. Chú ý: một vị tướng đã được Pháp đào tạo từ nhỏ. Anh em họ Ngô giao cho quyền tư lệnh quân đội Cộng hoà vì tin không phản lại họ, do sự liên lạc giữa Trần Văn Đôn và bà vợ cố vấn".
Ngồi đối diện trung tướng Đôn là một người gần bốn mươi dáng dấp hăng trẻ, sôi nổi, nóng nảy đang chồm người chú ý nghe kẻ đối thoại.
Phiếu lý lịch mật của vị tướng một sao này ghi: "Tôn Thất Đính, sinh năm 1925 ở Huế, gia nhập quân đội Pháp thời kỳ Nhật chiếm đóng Đông Dương. Tu nghiệp ở trường Ca-la- vơ-ry ( Cavalerie) tại Xô-muya ( Saumur) (Pháp), năm 1952 được đóng trung uý Pháp. Dưới chế độ Diệm được thăng chức liên tiếp, đại tá năm 1955 và thiếu tướng năm 1958. Có sang Hoa Kỳ học lớp chỉ huy lục quân và tham mưu ở Li-vơn-u-ốc.
Được họ Ngô tin cậy giao chức tổng trấn Sài Gòn trong vụ tấn công các chùa đêm 20-8. Bất mãn anh em họ Ngô, sau khi bị từ chối chức Bộ trưởng nội vụ".
Về việc này tin tức của nhân viên CIA cho hay: "Tôn Thất Đính hăng hái, trung thành với Diệm, đã có lần tuyên bố chung quanh: "Tôi coi Tổng thống như cha, Tổng thống biểu gì tôi cũng làm". Nhưng Đính rất tin vào số mạng và nóng nảy, đầy tự ái. Các tướng lãnh chống đối Diệm lợi dụng nhược điểm của Đính để lôi cuốn về phía họ. Họ hết lời ca ngợi Đính, gọi ông là "người hùng của lịch sử". Một vị đại tá trong nhóm chống đối: Đỗ Mậu, nguyên chỉ huy an ninh quân đội quân sư của phe tướng lãnh muốn đảo chánh Diệm đã mua chuộc một thầy tướng số để ông này coi tử vi cho Đính, bảo là "sẽ có một tương lai rực rỡ oanh liệt về chính trị". Thấy Đinh tin tưởng ở lời thầy bói, các tướng lãnh chống đối bên tổ chức một bữa tiệc để ăn mừng Đính, và khuyên bảo Đính đi gặp Diệm để yêu cầu trao cho chức Bộ trưởng nội vụ. Các tướng lãnh chờ đợi Đính mang tin mừng về để mở chầu sâm banh khao. Diệm đã từ chối đề nghị của Đính, đúng như dự đoán của các tướng lãnh âm mưu. Bị mất thể diện, nghe các tướng bạn nói khích, Đính đòi từ chức tổng trấn, và đi Đà Lạt mấy hôm. Thời gian này, các tướng lãnh chống đối tìm đủ mọi cách thuyết phục Đính ngả về phe họ. Đính đã xiêu lòng. Bởi lẽ mọi cuộc lật đổ anh em họ Ngô sẽ phải gặp nhiều khó khăn nếu không có sự đồng lòng của tướng Đính.
Tướng Đôn nhìn thẳng vào mặt tướng Đính:
- Chiều hôm kia, một đại diện chính thức của Ngũ giác đài có gặp anh Minh Lớn, bàn bạc về một cuộc đảo chánh. Tên anh đã được nhắc đến rất nhiều. Chính anh Minh Lớn cũng nói rằng anh không thể là người lãnh đạo cuộc đảo chánh đó, và ngỏ ý là về phần quân sự nên giao phó cho anh, về phần chính trị thì giao phó cho tôi, còn anh ấy đứng ra để phối hợp anh em. Anh ấy được cảm tình của hầu hết các bạn tướng tá, được dân chúng cảm mến, được Mỹ tín nhiệm, với anh đây và tôi có thể thành một bộ ba để làm nên việc lớn. Chúng ta còn có đại tá Đỗ Mậu là một người có nhiều mưu kế, làm dây liên lạc giữa anh em, liên kết các sĩ quan trung cấp…
Tướng Đính nói:
- Trưa hôm qua đại tá Đỗ Mậu có đến gặp tôi, nài nỉ tôi tham gia với anh em…
Tướng Đính nhắc lại cuộc gặp gỡ giữa đại tá Đỗ Mậu rồi nói với tướng Đôn:
- Tôi nói với đại tá Đỗ Mậu rằng: không phải tôi không biết ông Diệm nghe anh em ông ấy mà làm bậy đâu sở dĩ tôi còn đi với ông Diệm là hy vọng cải tạo ông ấy. Nhưng dịp may của ông Diệm đã qua rồi. Tôi không còn muốn ở về phía ông Diệm để tham dự vào âm mưu kinh khủng của ông cố vấn đang chuẩn bị. Đó là cuộc đảo chánh giả, gọi là chiến dịch Bravo mà ông cố vấn muốn giao cho tôi thực hiện.
Tướng Đính uống cạn ly whisky, gọi rót thêm một lần nữa, đợi cho người bồi đi khỏi rồi hạ giọng nói với trung tướng Trần Văn Đôn:
- Đến ngày lễ Các Thánh này các tướng sẽ đừng đi vào dinh Gia Long mừng Tổng thống, ông cố vấn tính hôm ấy sẽ bố trí bắt hết các tướng tá có mặt để đập tan mọi cuộc đảo chánh của quân đội.
Rồi tướng Đính thuật lại tỉ mỉ kể lại kế hoạch đào chính của quân đội do mật vụ báo cáo với Nhu. Tướng Đôn nghe kể là anh em họ Ngô đã biết cả âm mưu đảo chánh của sĩ quan trẻ và các tướng mà toát mồ hôi mặc dầu đang ngồi trong nhà hàng có máy điều hoà không khí. Nếu tướng Đính không chịu đứng về phe mà còn theo anh em họ Ngô chống lại các tướng đảo chánh thì sự thể chưa biết sẽ diễn tiến ra sao.
Nhìn vẻ mặt chân thành của thiếu tướng Đính, con người được anh em họ Ngô tín nhiệm bộc lộ nhiệt tâm tham gia lật đổ chế độ cũ, trung tướng Đôn hạ thấp giọng nói:
- Anh em đã bàn phải có thiếu tướng mới thành đại sự được. Thiếu tướng giữ một vai trò quyết định trong mưu đồ này, nên anh em hoàn toàn tin tưởng ở thiếu tướng và giao phó cho thiếu tướng đảm trách các chức vụ quan trọng sau khi thành công. Trong chánh phủ nay mai, tuỳ ý thiếu tướng muốn giữ bộ nội vụ hay bất cứ một địa vị nào, anh em đều sẵn sàng tán thành.
Quyết định dứt khoát của thiếu tướng Đính như truyền qua cái siết tay mạnh từ giã trung tướng Đôn, với câu hẹn:
- Mai tôi sẽ gặp đại ca để bàn kế hoạch.
***
Đại ca Dương Văn Minh là vị trung tướng mà người Mỹ quen gọi là Big (Minh Lớn), hay Fat Boy (anh béo). Một tướng lãnh Hoa Kỳ đề cập đến Big Minh có nói:
- Tôi ước có một ông này trong hàng ngũ quân đội Mỹ.
Trong phiếu lý lịch của "con người miền Nam ngổ ngáo, miệng dầy răng vàng" này, người ta được biết rằng Big Minh đã từ trường thiếu sinh quân Vũng Tàu qua trường đào tạo sĩ quan ở Tong (Sơn Tây), giữ chức trung uý trong quân đội Liên hiệp Pháp, năm 1951 được trả về quân đội quốc gia, lên chức đại uý rồi năm sau thăng thiếu tá, đã có thời gian làm sĩ quan cận vệ cho cựu Thủ tướng Trần Văn Hữu.
Chiến thắng Bình Xuyên, Big Minh được mệnh danh là "anh hùng rừng Sác" thăng từ thiếu tướng lên trung tướng sau các chiến dịch dẹp yên giáo phái miền Tây.
Con người được xem là một "quân nhân của quân nhân" còn là một lực sĩ toàn vẹn, có biệt tài về quần vợt, đá banh, bơi lội và bơi thuyền, đã đấu vợt với thống tướng Maxwell Taylor trong một trận đánh đôi, thường thích lái chiếc thuyền máy của ông chạy lên xuống dọc theo sông Sài Gòn, rất ít uống rượu đến nỗi có người đã nói đùa rằng "chỉ một ly thôi cũng đủ quật ông say suốt cả năm".
Dưới mắt ký giả Mỹ, Big Minh được các cố vấn Mỹ kể cả tướng Harkins tin cậy, có tiếng là một quân nhân nhà nghề tận tuỵ. Năm 1962, mặc dầu thống tướng Harkins ủng hộ mạnh mẽ, trung tướng vẫn bị Diệm tước hết quyền chỉ huy hành quân và giữ làm "cố vấn quân sự" của Tổng thống - một chức vị hữu danh vô thực - để dễ bế theo dõi. Theo sự nhận xét của một sĩ quan thuộc cơ quan tình báo trung ương Mỹ thì Big Minh có thể thiếu tài chính trị để làm nhà lãnh đạo mà xứ sở ông đang cần, nhưng ông có nhiều yếu tố quan trọng: ông được cảm tình của các bạn đồng đội, trong sạch ngay thẳng và không thân Cộng. Ông lại được dân chúng mến. Dư luận nói chung tin tưởng trung tướng là người có thể lãnh đạo một cuộc đảo chánh.
Một nhân viên chánh thức của Ngũ giác đài đã qua Sài Gòn gặp riêng Big Minh để bàn về cuộc đảo chánh sau khi Lực lượng đặc biệt của họ Ngô đánh phá các chùa.
Cuộc gặp gỡ tay ba giữa Big Minh, đại diện Ngũ giác đài và đại sứ Mỹ đã diễn ra trên sông Sài Gòn miệt Nhà Bè như là tình cờ gặp gỡ nhau trong một cuộc bơi thuyền.
Sau gần một giờ trao đổi và trước sự đắn đo của trung tướng Minh, đại diện Ngũ giác đài xác nhận:
- Hoa Thịnh Đốn không còn ủng hộ anh em họ Ngô nữa.
Đại sứ Mỹ nhấn mạnh:
- Trung tướng đã thấy rõ: chúng tôi đã ngưng viện trợ kinh tế sau cuộc tấn công chùa chiến, và quyết định không trả lương cho Lực lượng đặc biệt để buộc anh em Diệm phải đưa 8000 binh sĩ trung thành với họ đi khỏi Sài Gòn… Ngoài ra, trong trưởng hợp cần thiết, quân đội đảo chánh còn có thể có hậu thuẫn của Hạm đội thứ 7, sẽ đến ở ngoài biển miền Nam, và thuỷ quân lục chiến có thể để bộ, lấy cớ là bảo vệ kiều dân Mỹ…
Những lời lẽ khuyến khích vững vàng của hai nhà đại diện Hoa Kỳ làm cho trung tướng Minh thêm tin tưởng.
Chương 24
Thay
ngựa giữa dòng
Đồng hồ nhà
thờ Đức Bà thong thả buông mười tiếng. Yên lặng ngoài giờ giới nghiêm bao trùm
lên Sài Gòn.
Trong dinh Gia Long, Ngô Đình Diệm đang quỳ ở ghế cầu nguyện lầm rầm đọc kinh trước khi đi ngủ. Các phòng của vợ và con Ngô Đình Nhu đều đóng cửa tắt đèn, vì tất cả đi vắng. Ngô Đình Nhu lặng lẽ nằm đài trên đi văng ở phòng làm việc, tay cầm cuốn sách Ils arrivent (1) của tác giả Đức Canel nói về cuộc đổ bộ của quân đồng minh đến giải phóng Châu Âu.
Trên chiếc bàn con bên cạnh, một đĩa gạt tàn thuốc lớn bằng pha lê, một hộp thuốc lá Caraven A tẩm á phiện, một bật lửa ga Ronson. Nhu bấm chuông, người hầu cận rón rén bước vào.
- Lấy cà phê và chai Rhum đây.
- Dạ.
Mấy phút sau, người hầu cận mang rượu và cà phê đến rồi lặng lẽ ra, sau khi xé tờ lịch lớn đề ngày 31 tháng 10. Tiếng máy điều hoà không khí rì rầm rất nhẹ nhàng càng làm nổi rõ sự vắng lặng chung quanh viên Cố vấn chính trị họ Ngô, một mình với người anh Tổng thống không vợ con, giữa đám binh sĩ phòng vệ dinh Gia Long.
Hồi trưa, ba đứa con đã đáp máy bay đi Đà Lạt. Lúc chiều, vợ và con gái lớn từ California gọi điện thoại về, và Nhu hẹn sẽ đi Đông Kinh đón vợ trên đường về ghé qua thủ đô Nhật Bản.
Trong lúc Ngô Đình Nhu đang âm thầm một mình với cuốn sách trên tay giữa khung cánh tĩnh mịch của dinh Gia Long thì ở Beverly Hills, Lệ cùng con gái đến bệnh viện của bác sĩ Maury - Parks, một nhà chuyên môn giải phẫu và cắt lớp da thịt nặng dưới hai mắt, tăng vẻ trẻ đẹp của bộ mặt lên.
Cũng giờ này, từ tổng hành dinh quân khu thủ đô đặt tại thành Lê Văn Duyệt, thiếu tướng Đính hạ lệnh cấm trại toàn thể kể từ 0 giờ ngày 31 tháng 10 năm 1963.
Trong lúc ấy trên đường từ đèo Prenn đến ngã ba Finnom, rẽ trái đi Bắc Hội, một đoàn xe đi săn 20 chiếc đang lướt qua bóng đêm, đến pha chiếu sáng cả quãng rừng núi.
Trên chiếc xe săn của cố vấn chính trị, ba đứa con họ Ngô: Trác, Quỳnh, và Lệ Quyên ngồi cùng viên thị trưởng Đà Lạt, một bà vú già và hai hộ vệ, một sĩ quan. Chiếc xe đặc biệt dùng cho việc săn bắn của cố vấn họ Ngô thuộc vào loại bọc sắt, đạn thường bắn không thủng, có đèn rọi, có ghế quay tứ phía để có thể ngồi bắn về phía nào cũng được. Ngoài ra, có chỗ ngồi riêng cho người chỉ đường và ghế đặc biệt dành cho quan khách. Ba đứa nhỏ họ Ngô đêm nay đóng vai thượng khách trong việc săn bắn được tổ chức riêng cho chúng vui chơi theo lệnh của cố vấn từ Sài Gòn đã đánh ra hôm trước.
Sau bữa ăn tối tại nhà viên thị trưởng, đoàn xe đi săn khởi hành từ Đà Lạt lúc 20 giờ. Hai mươi chiếc xe nối đuôi nhau, ngoài chiếc xe đặc biệt dành cho cô cậu con ông cố vấn đến xe chở cận vệ, xe thiết giáp, xe truyền tin, xe chở dụng cụ săn xe nhà bếp, xe chở bồi nấu ăn, mấy xe lớn chạy không để chở thú bắn được.
Đại uý Thạp và đại uý Hữu ngồi trên hai chiếc xe Jeep chạy đầu dẫn đường và mấy xe chở đầy lính theo sau đuôi đoàn săn bắn để hộ tống.
Viên thị trưởng Đà Lạt có trách nhiệm tổ chức mua vui cho các "cô cậu", sợ xảy ra nguy hiểm, lên tiếng khuyên nhủ:
- Chỉ nên cho xe chạy dọc theo các con đường lớn gặp nai thì bắn, chứ đừng vô sâu trong rừng.
Cuộc săn nai không có kết quả, nhưng vì lần đầu tiên được dự cuộc săn đêm, hai đứa nhỏ Ngô Quỳnh và Lệ Quyên tỏ vẻ thích thú lắm, mỗi lần bắn được con thỏ rừng đứng dương mắt nhìn sáng đèn chúng lại reo mừng vỗ tay, đòi xuống xe để lượm.
Đoàn tuỳ tùng và ông thị trưởng vui vẻ lây khi thấy "cô cậu" cười nói luôn miệng. Mọi người đều nghĩ đến ông cố vấn sẽ ban khen họ, khi nghe các con kể lại sự chiêu đãi của họ đặc biệt dành cho chúng trong chuyến đi săn này.
Bé Lệ Quyên ngồi trong lòng vú Thu đã ngủ tự bao giờ. Quỳnh đang gà gật bên vai Trác và tựa vào viên thị trưởng.
Cuộc đi săn kéo dài tưới tờ mờ sáng, đoàn xe lướt qua trong đêm lạnh núi rừng Lâm Viên.
Quay về Đà Lạt lúc 9 giờ sáng hôm sau ngày 1-11. Trác gọi điện về dinh Gia Long kể lại cho cha nghe chuyến đi săn đêm qua.
- Chiều mai ba nhớ lên Đà Lạt để chủ nhật cho con theo ba đi săn cọp nghe.
- Mai chưa chắc ba đi lên trên đó được.
- Mẹ con với chị Thuỷ chừng nào mới về?
- Có lẽ đầu tháng này chưa về được. Mẹ con có gọi điện cho ba, nói còn đi viếng một vài chỗ ở bên Mỹ nữa. Ba có dặn mẹ con khi về, tiện đường ghé qua Tokyo. Ba tính qua đó rước mẹ con về luôn.
- A, ba có thể cho con đi qua Nhật được không? Con muốn đi cho biết.
- Con còn phải học chớ. Thôi, chuyện đó tính sau.
Ngừng lại, tiếng nói của Ngô Đình Nhu trầm hẳn xuống nghiêm trọng:
- Tình hình lúc này không yên đâu. Con đi đâu phải cẩn thận. Nói với chú Thạp, chú Hữu coi chừng cho kỹ, chớ ba thấy hết biết tin ai, tụi nó phá quá. Con lớn rồi, con có bổn phận nặng nề đối với các em con.
Trong lúc cố vấn chính trị họ Ngô nói chuyện qua máy điện thoại với các con, thì ở phòng khách dinh Gia Long, Diệm đang tiếp đô đốc Harry Felt, tư lệnh quân lực Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương và đại sứ Cabot Lodge.
Sự có mặt bất ngờ của vị tư lệnh tối cao quân lực Mỹ tại Á châu ở Sài Gòn từ hai hôm nay, đúng vào lúc một số tướng lãnh âm mưu lật đổ chánh quyền đang mâu thuẫn với Hoa Thịnh Đốn đã khiến anh em họ Ngô không khỏi ngờ vực. Hơn nữa đại sứ Hoa Kỳ đến từ giã trở về nước, cũng đúng vào lúc có tin đồn đảo chánh của quân đội.
Ngô Đình Diệm hỏi hai vị đại diện quân lực và ngoại giao Mỹ:
- Người ta lại nói đến một cuộc bạo hành của quân đội. Có phải mấy sĩ quan cấp dưới của CIA các ông phóng ra tin đồn đó không?
Cabot Lodge vắn tắt đáp:
- Tôi cũng có nghe những tin đồn về một cuộc nổi dậy của quân đội.
Cuộc hội đàm tay ba kéo dài hơn một tiếng đồng hồ. Đô đốc Felt và đại sứ Lodge cố gắng thuyết phục Diệm một lần cuối cùng, nên thay đổi chánh sách và rời người em cố vấn, song vẫn gặp thái độ ngoan cố cứng cỏi của họ Ngô.
Ngày N là ngày thứ sáu 1-11 đã đến, giờ nổ súng là mười ba giờ ba mươi.
Mười một giờ ba mươi, khi Cabot Lodge ngỏ lời từ biệt để ngày mai lên đường đi Hoa Thịnh Đốn, Ngô Đình Diệm mỉm cười đưa đà một câu nhận xét:
- Mỗi lần có một đại sứ Mỹ ra đi là một lần người ta thúc đẩy một cuộc bạo hành.
Giữa lúc này, bên ngoài thành phố dân chúng không khỏi ngạc nhiên thấy những đoàn quân di chuyển rầm rập trên khắp nẻo đường đưa về thủ đô suốt đêm hôm qua và từ sáng hôm nay, các đơn vị trực tiếp tham gia đảo chánh đã lần lượt đột nhập Sài Gòn theo một lộ trình quanh co.
Vào lúc gần một giờ, dưới nắng trưa nồng nực, những con đường vắng ở khu vực phi trường Tân Sơn Nhất, Đài phát thanh quốc gia, Thành Cộng hoà, Bộ Tư lệnh hải quân, Nha Tổng giám đốc cảnh sát bỗng rầm rập xuất hiện những chiếc GMC chở đầy quân võ trang bằng đủ loại súng. Những binh sĩ thuỷ quân lục chiến quần áo tác chiến, đội mũ sắt, ôm súng từ trên xe nhảy xuống vội vã kiếm các vị trí thuận tiện đặt súng máy, họng chĩa bên phía các cơ sở, hoặc đến núp sau những gốc cây, mũi súng chĩa vào bên trong.
Tại dinh Gia Long, hai anh em họ Ngô vừa ăn cơm xong, mỗi người về phòng riêng nằm nghỉ. Ở phòng sĩ quan tuỳ viên cố vấn chuông điện thoại bỗng reo vang. Trung uý S., đến cầm lấy ống nghe, mặt tái đi, bỏ máy xuống chạy vào gõ cửa phòng Ngô Đình Nhu.
- Thưa ông cố vấn, bên Lữ đoàn phòng vệ có báo động. Hình như thuỷ quân lục chiến làm đảo chánh.
Nhu đang nằm nhắm mắt mơ màng choàng dậy, khoác vội chiếc áo ngoài, cau mày hỏi:
- Sao? Đảo chánh à?
Rồi tỏ vẻ bình tĩnh, bước sang phòng Diệm. Diệm cũng vừa được tin, sĩ quan tuỳ viên Tổng thống báo. Hai anh em trao đổi mấy câu vắn tắt rồi cùng bước ra ngoài, đi thẳng xuống hầm.
Ngoài dinh Gia Long, binh sĩ rộn rịp lo bố trí. Đại tá L. chỉ huy đại đội cận vệ có trách nhiệm bảo vệ Tổng thống ra lệnh báo động.
Các binh sĩ ôm súng chạy ra các ổ tác chiến.
Phía ngoài vòng rào sắt, các cổng dây kẽm gai ngày thường vẫn hé mở cho ra vào dinh Gia Long được binh sĩ trú phòng đóng chặt lại, các chiến xa nằm sẵn quanh dinh bắt đầu nổ máy ì ầm chạy đi án ngữ tất cả các ngả đường đưa vào dinh, họng súng chĩa vào các ngã tư Công Lý, dinh Độc Lập, đường Pasteur, đường Lê Thánh Tôn, Lê Lợi…
Bên hông trường Đại học Văn khoa, sát cạnh dinh Gia Long ở trong khu nhà tiền chế, đại đội truyền tin do đại uý L. chỉ huy, rộn ràng hoạt động, tiếng máy điện thoại, tiếng người đối thoại từng lúc vang lên giữa những tiếng morse không ngừng.
Trong hầm dinh Gia Long bài trí như một đại bản dinh, hai anh em họ Ngô ngồi trên hai chiếc ghế bành rộng, trước một cái bàn lớn đặt cả chục máy điện thoại. Trên tường treo những bản đồ lớn loại quân sự. Vùng Sài Gòn và phụ cận nổi bật trên bản đồ trước mắt.
Cạnh phòng Tổng tư lệnh là một phòng phát thanh. Nơi đây được trang bị những máy cực kỳ tối tân, công suất truyền thanh mạnh không kém đài quốc gia ở Quán Tre.
Anh em Diệm vừa xuống hầm thì thấy trung tá Lê Như, biệt Bộ tham mưu phủ Tổng thống từ ngoài vô mặt mày tái mét. Viên sĩ quan này đang ngủ trưa ở nhà, nghe điện thoại báo tin đảo chánh, vội vã chạy vô dinh. Theo sau trung tá Lê Như đang đứng cạnh Diệm để chờ lệnh, lần lượt các sĩ quan tuỳ viên của Tổng thống (Diệm có 4 sĩ quan tuỳ viên thay nhau phục dịch bên mình), tuỳ viên của cố vấn, chỉ huy trưởng cận vệ và các nhân viên thường ngày làm việc tại văn phòng anh em họ Ngô đều tề tựu đủ mặt.
Những số điện thoại 23.126 và 21.581 ở dinh Tổng thống không ngớt reo. Ở đầu dây, viên cảnh sát trưởng đô thành lên tiếng báo động cùng Ngô Đình Nhu:
- Thưa ông cố vấn, tổng nha cảnh sát đang bị quân đội bao vây, chúng tôi xin chỉ thị của ông cố vấn.
- Tôi biết rồi, cứ yên trí.
Nhu trả lời một cách bình thản và tiếp tục hút thuốc lá, nối điều này đến điếu khác.
Diệm bảo trung tá Lê Như.
- Kêu điện thoại cho thiếu tướng Đính, tư lệnh quân đoàn III hỏi coi có việc gì xảy ra?
Viên sĩ quan biệt Bộ tham mưu điện đàm nói một hồi rối thưa:
- Bẩm Tổng thống, thiếu tướng Đính không có ở nhà, sĩ quan đại diện trả lời rằng thiếu tướng đang mắc họp trên Tổng tham mưu và tình hình vẫn yên tĩnh, không biết tại sao lại có thuỷ quân lục chiến ở các ngả đường, viên sĩ quan nói đang cho người đi xem xét rồi sẽ trình lại.
Diệm ra lệnh cho gọi các sĩ quan cao cấp có trách nhiệm phòng thủ Thủ đô.
Thiếu tướng Nguyễn Văn Là tư lệnh biệt khu Thủ đô, đại tá Lê Quang Tung, tư lệnh lực lượng đặc biệt, đại tá Huỳnh Hữu Hiền, tư lệnh không quân, đại tá Hồ Tấn Quyền tư lệnh hải quân, và điện thoại liên lạc với thiếu tướng Trần Thiện Khiêm, tham mưu trưởng Bộ Tổng tham mưu.
Các sĩ quan có mặt trong hầm tới tấp gọi điện thoại đi các nơi, nhưng nhiều nơi không liên lạc được hoặc không thấy trả lời. Các nơi liên lạc được, chỉ thấy có sĩ quan cấp dưới, người thì nói không biết gì kẻ thì xin trình lại cấp chỉ huy và trả lời sau.
Nói chung, không thấy một nơi nào trả lời được rõ ràng về tình hình quân sự đang xảy ra bên ngoài.
Ngô Đình Diệm quay lại hỏi người em cố vấn:
- Chú có đoán biết việc gì xảy ra không? Trưa nay có họp gì ở Tổng tham mưu mà tôi không biết.
- Tôi có nghe nói họp như mấy tướng bàn về hành quân gì đó.
Trung tá Lê Như nói:
- Bẩm Tổng thống, trưa thứ sáu nào các tướng cũng họp ăn uống ở tổng tham mưu, rồi vô dinh gặp ông cố vấn.
Điện thoại từ hầm dinh Gia Long vẫn không ngớt gọi đi các nơi, bộ binh, thiết giáp, pháo binh, không quân, nhảy dù… Bộ Tư lệnh, Tổng tham mưu và nơi nào cũng trả lời "không rõ việc gì", hoặc đáp lại một cách mơ hồ.
Trong giờ phút này, tại phòng Bộ Tổng tham mưu gần phi trường Tân Sơn Nhất có mặt đông đủ những vị tướng tá quân đội Cộng hoà, đã theo lời mời của trung tướng Tổng Tham mưu trưởng, đến dự bữa tiệc chung thường lệ ngày thứ sáu trước khi vào dinh Gia Long. Đại tá tư lệnh lực lượng đặc biệt cùng một số sĩ quan cao cấp có tiếng trung thành với họ Ngô cũng được mời đến.
Trung tướng Trần Văn Đôn đi tiễn chân đô đốc Harry Felt lúc gần 12 giờ vừa từ sân bay trở về Câu lạc bộ sĩ quan họp mặt.
Không khí trong phòng Tổng tham mưu bỗng trở nên khẩn trương. Bên ngoài các cửa vô ra đều có binh sĩ võ trang đứng gác nghiêm ngặt. Các tướng tá không tham gia kế hoạch đảo chánh, thắc mắc, lo ngại đưa mất nhìn nhau. Tất cả mọi người đều đặt ngồi trước bên tiệc. Kim đồng hồ chỉ đúng 13 giờ.
Trung tướng Dương Văn Minh bỗng đứng lên nhìn qua một lượt những tướng tá hiện diện rồi lên tiếng kêu gọi tham gia cuộc đảo chánh lật đổ chế độ độc tài Ngô Đình Diệm:
- Các anh em cũng biết, chúng ta làm cuộc đảo chánh này để cứu quốc để xây dựng lại một quân đội hùng mạnh không bị chi phối bởi những cán bộ bất tài, tay sai của gia đình họ Ngô. Chúng ta không có tham vọng về chính trị, chúng ta hành động cũng không phải vì danh lợi, chúng ta hành động để cứu vãn tổ quốc thân yêu của chúng ta đang nguy khốn.
Tướng Minh gằn mạnh:
- Việc làm của chúng ta có tính cách bất đắc dĩ, bởi lẽ nếu chúng ta không hành động, bản thân chúng ta sẽ bị hy sinh lần lần một cách vô ích…
Những tiếng vỗ tay hưởng ứng nồng nhiệt của phần đông tướng tá có mặt trong bữa tiệc vang động rồi im bặt khi thấy đại tá tư lệnh lực lượng đặc biệt đẩy ghế, bỏ phòng họp đi ra. Mấy sĩ quan cấp tá nháp nhỏm định đứng dậy ra theo bỗng nghe tiếng súng nổ chát chúa ngay ngoài cửa phòng họp.
Viên tư lệnh Lực lượng đặc biệt, đại tá Lê Quang Tung đã nằm sóng sượt ở bậc thềm câu lạc bộ sĩ quan. Cái chết chớp nhoáng trước mắt của đại tá chống đối đảo chánh khiến các sĩ quan muốn tỏ thái độ trung thành với họ Ngô đều chùn chân ngồi trở lại.
Đại tá Hồ Tấn Quyền, tư lệnh hải quân đang ở Bộ Tư lệnh tại bến Bạch Đằng, bỗng được tin báo động liền ra lệnh cho hai chiến hạm nhổ neo ra phía giữa sông, trọng pháo sẵn sàng tấn công. Đồng thời đại tá ra lệnh cho một đơn vị hải quân đóng ở Vũng Tàu lập tức nhổ neo chạy về Sài Gòn rồi đại tá Quyền một mình lái chiếc trắc-xông rời Bộ Tư lệnh hải quân, dự định đi theo lối xa lộ đến Thủ Đức, phối hợp với một đại tá trung thành với họ Ngô.
Một sĩ quan trực thuộc tư lệnh hải quân, đại uý Y đứng về phía đảo chánh, có nhiệm vụ coi chừng đại tá Quyền và bắt giữ lại trước giờ nổ súng. Khi đại uý Y cùng với mấy quân nhân thân tín lái xe Jeep vào tư dinh đại tá Quyền để bắt sống ông này thì vừa gặp ông lái xe ra khỏi Bộ Tư lệnh.
Một cuộc chạy đua sôi nổi diễn ra trên xa lộ, chiếc xe trắc-xông của đại tá Quyền bị chiếc xe Jeep của đại uý Y săn đuổi theo ráo riết.
Gần tới ngã rẽ vào lối Thủ Đức chiếc Jeep bám sát chiếc xe của đại tá Quyền, rồi một tràng đạn tiểu liên nổ vang. Viên tư lệnh hải quân trung thành với họ Ngô chết gục trên tay lái.
Trong dinh Gia Long, Ngô Đình Diệm đang quỳ ở ghế cầu nguyện lầm rầm đọc kinh trước khi đi ngủ. Các phòng của vợ và con Ngô Đình Nhu đều đóng cửa tắt đèn, vì tất cả đi vắng. Ngô Đình Nhu lặng lẽ nằm đài trên đi văng ở phòng làm việc, tay cầm cuốn sách Ils arrivent (1) của tác giả Đức Canel nói về cuộc đổ bộ của quân đồng minh đến giải phóng Châu Âu.
Trên chiếc bàn con bên cạnh, một đĩa gạt tàn thuốc lớn bằng pha lê, một hộp thuốc lá Caraven A tẩm á phiện, một bật lửa ga Ronson. Nhu bấm chuông, người hầu cận rón rén bước vào.
- Lấy cà phê và chai Rhum đây.
- Dạ.
Mấy phút sau, người hầu cận mang rượu và cà phê đến rồi lặng lẽ ra, sau khi xé tờ lịch lớn đề ngày 31 tháng 10. Tiếng máy điều hoà không khí rì rầm rất nhẹ nhàng càng làm nổi rõ sự vắng lặng chung quanh viên Cố vấn chính trị họ Ngô, một mình với người anh Tổng thống không vợ con, giữa đám binh sĩ phòng vệ dinh Gia Long.
Hồi trưa, ba đứa con đã đáp máy bay đi Đà Lạt. Lúc chiều, vợ và con gái lớn từ California gọi điện thoại về, và Nhu hẹn sẽ đi Đông Kinh đón vợ trên đường về ghé qua thủ đô Nhật Bản.
Trong lúc Ngô Đình Nhu đang âm thầm một mình với cuốn sách trên tay giữa khung cánh tĩnh mịch của dinh Gia Long thì ở Beverly Hills, Lệ cùng con gái đến bệnh viện của bác sĩ Maury - Parks, một nhà chuyên môn giải phẫu và cắt lớp da thịt nặng dưới hai mắt, tăng vẻ trẻ đẹp của bộ mặt lên.
Cũng giờ này, từ tổng hành dinh quân khu thủ đô đặt tại thành Lê Văn Duyệt, thiếu tướng Đính hạ lệnh cấm trại toàn thể kể từ 0 giờ ngày 31 tháng 10 năm 1963.
Trong lúc ấy trên đường từ đèo Prenn đến ngã ba Finnom, rẽ trái đi Bắc Hội, một đoàn xe đi săn 20 chiếc đang lướt qua bóng đêm, đến pha chiếu sáng cả quãng rừng núi.
Trên chiếc xe săn của cố vấn chính trị, ba đứa con họ Ngô: Trác, Quỳnh, và Lệ Quyên ngồi cùng viên thị trưởng Đà Lạt, một bà vú già và hai hộ vệ, một sĩ quan. Chiếc xe đặc biệt dùng cho việc săn bắn của cố vấn họ Ngô thuộc vào loại bọc sắt, đạn thường bắn không thủng, có đèn rọi, có ghế quay tứ phía để có thể ngồi bắn về phía nào cũng được. Ngoài ra, có chỗ ngồi riêng cho người chỉ đường và ghế đặc biệt dành cho quan khách. Ba đứa nhỏ họ Ngô đêm nay đóng vai thượng khách trong việc săn bắn được tổ chức riêng cho chúng vui chơi theo lệnh của cố vấn từ Sài Gòn đã đánh ra hôm trước.
Sau bữa ăn tối tại nhà viên thị trưởng, đoàn xe đi săn khởi hành từ Đà Lạt lúc 20 giờ. Hai mươi chiếc xe nối đuôi nhau, ngoài chiếc xe đặc biệt dành cho cô cậu con ông cố vấn đến xe chở cận vệ, xe thiết giáp, xe truyền tin, xe chở dụng cụ săn xe nhà bếp, xe chở bồi nấu ăn, mấy xe lớn chạy không để chở thú bắn được.
Đại uý Thạp và đại uý Hữu ngồi trên hai chiếc xe Jeep chạy đầu dẫn đường và mấy xe chở đầy lính theo sau đuôi đoàn săn bắn để hộ tống.
Viên thị trưởng Đà Lạt có trách nhiệm tổ chức mua vui cho các "cô cậu", sợ xảy ra nguy hiểm, lên tiếng khuyên nhủ:
- Chỉ nên cho xe chạy dọc theo các con đường lớn gặp nai thì bắn, chứ đừng vô sâu trong rừng.
Cuộc săn nai không có kết quả, nhưng vì lần đầu tiên được dự cuộc săn đêm, hai đứa nhỏ Ngô Quỳnh và Lệ Quyên tỏ vẻ thích thú lắm, mỗi lần bắn được con thỏ rừng đứng dương mắt nhìn sáng đèn chúng lại reo mừng vỗ tay, đòi xuống xe để lượm.
Đoàn tuỳ tùng và ông thị trưởng vui vẻ lây khi thấy "cô cậu" cười nói luôn miệng. Mọi người đều nghĩ đến ông cố vấn sẽ ban khen họ, khi nghe các con kể lại sự chiêu đãi của họ đặc biệt dành cho chúng trong chuyến đi săn này.
Bé Lệ Quyên ngồi trong lòng vú Thu đã ngủ tự bao giờ. Quỳnh đang gà gật bên vai Trác và tựa vào viên thị trưởng.
Cuộc đi săn kéo dài tưới tờ mờ sáng, đoàn xe lướt qua trong đêm lạnh núi rừng Lâm Viên.
Quay về Đà Lạt lúc 9 giờ sáng hôm sau ngày 1-11. Trác gọi điện về dinh Gia Long kể lại cho cha nghe chuyến đi săn đêm qua.
- Chiều mai ba nhớ lên Đà Lạt để chủ nhật cho con theo ba đi săn cọp nghe.
- Mai chưa chắc ba đi lên trên đó được.
- Mẹ con với chị Thuỷ chừng nào mới về?
- Có lẽ đầu tháng này chưa về được. Mẹ con có gọi điện cho ba, nói còn đi viếng một vài chỗ ở bên Mỹ nữa. Ba có dặn mẹ con khi về, tiện đường ghé qua Tokyo. Ba tính qua đó rước mẹ con về luôn.
- A, ba có thể cho con đi qua Nhật được không? Con muốn đi cho biết.
- Con còn phải học chớ. Thôi, chuyện đó tính sau.
Ngừng lại, tiếng nói của Ngô Đình Nhu trầm hẳn xuống nghiêm trọng:
- Tình hình lúc này không yên đâu. Con đi đâu phải cẩn thận. Nói với chú Thạp, chú Hữu coi chừng cho kỹ, chớ ba thấy hết biết tin ai, tụi nó phá quá. Con lớn rồi, con có bổn phận nặng nề đối với các em con.
Trong lúc cố vấn chính trị họ Ngô nói chuyện qua máy điện thoại với các con, thì ở phòng khách dinh Gia Long, Diệm đang tiếp đô đốc Harry Felt, tư lệnh quân lực Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương và đại sứ Cabot Lodge.
Sự có mặt bất ngờ của vị tư lệnh tối cao quân lực Mỹ tại Á châu ở Sài Gòn từ hai hôm nay, đúng vào lúc một số tướng lãnh âm mưu lật đổ chánh quyền đang mâu thuẫn với Hoa Thịnh Đốn đã khiến anh em họ Ngô không khỏi ngờ vực. Hơn nữa đại sứ Hoa Kỳ đến từ giã trở về nước, cũng đúng vào lúc có tin đồn đảo chánh của quân đội.
Ngô Đình Diệm hỏi hai vị đại diện quân lực và ngoại giao Mỹ:
- Người ta lại nói đến một cuộc bạo hành của quân đội. Có phải mấy sĩ quan cấp dưới của CIA các ông phóng ra tin đồn đó không?
Cabot Lodge vắn tắt đáp:
- Tôi cũng có nghe những tin đồn về một cuộc nổi dậy của quân đội.
Cuộc hội đàm tay ba kéo dài hơn một tiếng đồng hồ. Đô đốc Felt và đại sứ Lodge cố gắng thuyết phục Diệm một lần cuối cùng, nên thay đổi chánh sách và rời người em cố vấn, song vẫn gặp thái độ ngoan cố cứng cỏi của họ Ngô.
Ngày N là ngày thứ sáu 1-11 đã đến, giờ nổ súng là mười ba giờ ba mươi.
Mười một giờ ba mươi, khi Cabot Lodge ngỏ lời từ biệt để ngày mai lên đường đi Hoa Thịnh Đốn, Ngô Đình Diệm mỉm cười đưa đà một câu nhận xét:
- Mỗi lần có một đại sứ Mỹ ra đi là một lần người ta thúc đẩy một cuộc bạo hành.
Giữa lúc này, bên ngoài thành phố dân chúng không khỏi ngạc nhiên thấy những đoàn quân di chuyển rầm rập trên khắp nẻo đường đưa về thủ đô suốt đêm hôm qua và từ sáng hôm nay, các đơn vị trực tiếp tham gia đảo chánh đã lần lượt đột nhập Sài Gòn theo một lộ trình quanh co.
Vào lúc gần một giờ, dưới nắng trưa nồng nực, những con đường vắng ở khu vực phi trường Tân Sơn Nhất, Đài phát thanh quốc gia, Thành Cộng hoà, Bộ Tư lệnh hải quân, Nha Tổng giám đốc cảnh sát bỗng rầm rập xuất hiện những chiếc GMC chở đầy quân võ trang bằng đủ loại súng. Những binh sĩ thuỷ quân lục chiến quần áo tác chiến, đội mũ sắt, ôm súng từ trên xe nhảy xuống vội vã kiếm các vị trí thuận tiện đặt súng máy, họng chĩa bên phía các cơ sở, hoặc đến núp sau những gốc cây, mũi súng chĩa vào bên trong.
Tại dinh Gia Long, hai anh em họ Ngô vừa ăn cơm xong, mỗi người về phòng riêng nằm nghỉ. Ở phòng sĩ quan tuỳ viên cố vấn chuông điện thoại bỗng reo vang. Trung uý S., đến cầm lấy ống nghe, mặt tái đi, bỏ máy xuống chạy vào gõ cửa phòng Ngô Đình Nhu.
- Thưa ông cố vấn, bên Lữ đoàn phòng vệ có báo động. Hình như thuỷ quân lục chiến làm đảo chánh.
Nhu đang nằm nhắm mắt mơ màng choàng dậy, khoác vội chiếc áo ngoài, cau mày hỏi:
- Sao? Đảo chánh à?
Rồi tỏ vẻ bình tĩnh, bước sang phòng Diệm. Diệm cũng vừa được tin, sĩ quan tuỳ viên Tổng thống báo. Hai anh em trao đổi mấy câu vắn tắt rồi cùng bước ra ngoài, đi thẳng xuống hầm.
Ngoài dinh Gia Long, binh sĩ rộn rịp lo bố trí. Đại tá L. chỉ huy đại đội cận vệ có trách nhiệm bảo vệ Tổng thống ra lệnh báo động.
Các binh sĩ ôm súng chạy ra các ổ tác chiến.
Phía ngoài vòng rào sắt, các cổng dây kẽm gai ngày thường vẫn hé mở cho ra vào dinh Gia Long được binh sĩ trú phòng đóng chặt lại, các chiến xa nằm sẵn quanh dinh bắt đầu nổ máy ì ầm chạy đi án ngữ tất cả các ngả đường đưa vào dinh, họng súng chĩa vào các ngã tư Công Lý, dinh Độc Lập, đường Pasteur, đường Lê Thánh Tôn, Lê Lợi…
Bên hông trường Đại học Văn khoa, sát cạnh dinh Gia Long ở trong khu nhà tiền chế, đại đội truyền tin do đại uý L. chỉ huy, rộn ràng hoạt động, tiếng máy điện thoại, tiếng người đối thoại từng lúc vang lên giữa những tiếng morse không ngừng.
Trong hầm dinh Gia Long bài trí như một đại bản dinh, hai anh em họ Ngô ngồi trên hai chiếc ghế bành rộng, trước một cái bàn lớn đặt cả chục máy điện thoại. Trên tường treo những bản đồ lớn loại quân sự. Vùng Sài Gòn và phụ cận nổi bật trên bản đồ trước mắt.
Cạnh phòng Tổng tư lệnh là một phòng phát thanh. Nơi đây được trang bị những máy cực kỳ tối tân, công suất truyền thanh mạnh không kém đài quốc gia ở Quán Tre.
Anh em Diệm vừa xuống hầm thì thấy trung tá Lê Như, biệt Bộ tham mưu phủ Tổng thống từ ngoài vô mặt mày tái mét. Viên sĩ quan này đang ngủ trưa ở nhà, nghe điện thoại báo tin đảo chánh, vội vã chạy vô dinh. Theo sau trung tá Lê Như đang đứng cạnh Diệm để chờ lệnh, lần lượt các sĩ quan tuỳ viên của Tổng thống (Diệm có 4 sĩ quan tuỳ viên thay nhau phục dịch bên mình), tuỳ viên của cố vấn, chỉ huy trưởng cận vệ và các nhân viên thường ngày làm việc tại văn phòng anh em họ Ngô đều tề tựu đủ mặt.
Những số điện thoại 23.126 và 21.581 ở dinh Tổng thống không ngớt reo. Ở đầu dây, viên cảnh sát trưởng đô thành lên tiếng báo động cùng Ngô Đình Nhu:
- Thưa ông cố vấn, tổng nha cảnh sát đang bị quân đội bao vây, chúng tôi xin chỉ thị của ông cố vấn.
- Tôi biết rồi, cứ yên trí.
Nhu trả lời một cách bình thản và tiếp tục hút thuốc lá, nối điều này đến điếu khác.
Diệm bảo trung tá Lê Như.
- Kêu điện thoại cho thiếu tướng Đính, tư lệnh quân đoàn III hỏi coi có việc gì xảy ra?
Viên sĩ quan biệt Bộ tham mưu điện đàm nói một hồi rối thưa:
- Bẩm Tổng thống, thiếu tướng Đính không có ở nhà, sĩ quan đại diện trả lời rằng thiếu tướng đang mắc họp trên Tổng tham mưu và tình hình vẫn yên tĩnh, không biết tại sao lại có thuỷ quân lục chiến ở các ngả đường, viên sĩ quan nói đang cho người đi xem xét rồi sẽ trình lại.
Diệm ra lệnh cho gọi các sĩ quan cao cấp có trách nhiệm phòng thủ Thủ đô.
Thiếu tướng Nguyễn Văn Là tư lệnh biệt khu Thủ đô, đại tá Lê Quang Tung, tư lệnh lực lượng đặc biệt, đại tá Huỳnh Hữu Hiền, tư lệnh không quân, đại tá Hồ Tấn Quyền tư lệnh hải quân, và điện thoại liên lạc với thiếu tướng Trần Thiện Khiêm, tham mưu trưởng Bộ Tổng tham mưu.
Các sĩ quan có mặt trong hầm tới tấp gọi điện thoại đi các nơi, nhưng nhiều nơi không liên lạc được hoặc không thấy trả lời. Các nơi liên lạc được, chỉ thấy có sĩ quan cấp dưới, người thì nói không biết gì kẻ thì xin trình lại cấp chỉ huy và trả lời sau.
Nói chung, không thấy một nơi nào trả lời được rõ ràng về tình hình quân sự đang xảy ra bên ngoài.
Ngô Đình Diệm quay lại hỏi người em cố vấn:
- Chú có đoán biết việc gì xảy ra không? Trưa nay có họp gì ở Tổng tham mưu mà tôi không biết.
- Tôi có nghe nói họp như mấy tướng bàn về hành quân gì đó.
Trung tá Lê Như nói:
- Bẩm Tổng thống, trưa thứ sáu nào các tướng cũng họp ăn uống ở tổng tham mưu, rồi vô dinh gặp ông cố vấn.
Điện thoại từ hầm dinh Gia Long vẫn không ngớt gọi đi các nơi, bộ binh, thiết giáp, pháo binh, không quân, nhảy dù… Bộ Tư lệnh, Tổng tham mưu và nơi nào cũng trả lời "không rõ việc gì", hoặc đáp lại một cách mơ hồ.
Trong giờ phút này, tại phòng Bộ Tổng tham mưu gần phi trường Tân Sơn Nhất có mặt đông đủ những vị tướng tá quân đội Cộng hoà, đã theo lời mời của trung tướng Tổng Tham mưu trưởng, đến dự bữa tiệc chung thường lệ ngày thứ sáu trước khi vào dinh Gia Long. Đại tá tư lệnh lực lượng đặc biệt cùng một số sĩ quan cao cấp có tiếng trung thành với họ Ngô cũng được mời đến.
Trung tướng Trần Văn Đôn đi tiễn chân đô đốc Harry Felt lúc gần 12 giờ vừa từ sân bay trở về Câu lạc bộ sĩ quan họp mặt.
Không khí trong phòng Tổng tham mưu bỗng trở nên khẩn trương. Bên ngoài các cửa vô ra đều có binh sĩ võ trang đứng gác nghiêm ngặt. Các tướng tá không tham gia kế hoạch đảo chánh, thắc mắc, lo ngại đưa mất nhìn nhau. Tất cả mọi người đều đặt ngồi trước bên tiệc. Kim đồng hồ chỉ đúng 13 giờ.
Trung tướng Dương Văn Minh bỗng đứng lên nhìn qua một lượt những tướng tá hiện diện rồi lên tiếng kêu gọi tham gia cuộc đảo chánh lật đổ chế độ độc tài Ngô Đình Diệm:
- Các anh em cũng biết, chúng ta làm cuộc đảo chánh này để cứu quốc để xây dựng lại một quân đội hùng mạnh không bị chi phối bởi những cán bộ bất tài, tay sai của gia đình họ Ngô. Chúng ta không có tham vọng về chính trị, chúng ta hành động cũng không phải vì danh lợi, chúng ta hành động để cứu vãn tổ quốc thân yêu của chúng ta đang nguy khốn.
Tướng Minh gằn mạnh:
- Việc làm của chúng ta có tính cách bất đắc dĩ, bởi lẽ nếu chúng ta không hành động, bản thân chúng ta sẽ bị hy sinh lần lần một cách vô ích…
Những tiếng vỗ tay hưởng ứng nồng nhiệt của phần đông tướng tá có mặt trong bữa tiệc vang động rồi im bặt khi thấy đại tá tư lệnh lực lượng đặc biệt đẩy ghế, bỏ phòng họp đi ra. Mấy sĩ quan cấp tá nháp nhỏm định đứng dậy ra theo bỗng nghe tiếng súng nổ chát chúa ngay ngoài cửa phòng họp.
Viên tư lệnh Lực lượng đặc biệt, đại tá Lê Quang Tung đã nằm sóng sượt ở bậc thềm câu lạc bộ sĩ quan. Cái chết chớp nhoáng trước mắt của đại tá chống đối đảo chánh khiến các sĩ quan muốn tỏ thái độ trung thành với họ Ngô đều chùn chân ngồi trở lại.
Đại tá Hồ Tấn Quyền, tư lệnh hải quân đang ở Bộ Tư lệnh tại bến Bạch Đằng, bỗng được tin báo động liền ra lệnh cho hai chiến hạm nhổ neo ra phía giữa sông, trọng pháo sẵn sàng tấn công. Đồng thời đại tá ra lệnh cho một đơn vị hải quân đóng ở Vũng Tàu lập tức nhổ neo chạy về Sài Gòn rồi đại tá Quyền một mình lái chiếc trắc-xông rời Bộ Tư lệnh hải quân, dự định đi theo lối xa lộ đến Thủ Đức, phối hợp với một đại tá trung thành với họ Ngô.
Một sĩ quan trực thuộc tư lệnh hải quân, đại uý Y đứng về phía đảo chánh, có nhiệm vụ coi chừng đại tá Quyền và bắt giữ lại trước giờ nổ súng. Khi đại uý Y cùng với mấy quân nhân thân tín lái xe Jeep vào tư dinh đại tá Quyền để bắt sống ông này thì vừa gặp ông lái xe ra khỏi Bộ Tư lệnh.
Một cuộc chạy đua sôi nổi diễn ra trên xa lộ, chiếc xe trắc-xông của đại tá Quyền bị chiếc xe Jeep của đại uý Y săn đuổi theo ráo riết.
Gần tới ngã rẽ vào lối Thủ Đức chiếc Jeep bám sát chiếc xe của đại tá Quyền, rồi một tràng đạn tiểu liên nổ vang. Viên tư lệnh hải quân trung thành với họ Ngô chết gục trên tay lái.
Giờ G đã đến. Kim đồng hồ chỉ 13 giờ 30. Thiếu tướng Đính lãnh trách nhiệm chỉ huy cuộc hành quân, quàng khăn đỏ ở cổ, ra lệnh khai hoả.
Tiếng súng bắt đầu nổ ở gần Bộ Tổng tham mưu quân đội Cộng hoà; quân của thiếu tướng Mai Hữu Xuân từ Quang Trung kéo về, ngay từ phút đầu đã đè bẹp một lực lượng đặc biệt đóng tại Tân Sơn Nhất, tiến chiếm bộ chỉ huy lực lượng đặc biệt, làm chủ phía Tây Sài Gòn và phi trường.
Cùng một lúc, các đơn vị quân đội đảo chánh tràn chiếm đóng tổng nha cảnh sát quốc gia, nha cảnh sát Đô thành, sở truyền tin, bộ nội vụ, Đài phát thanh Sài Gòn, không gặp một sức kháng cự nào đáng kể.
13 giờ 40, tiếng súng bắt đầu nổ dữ dội về phía thành Cộng Hoà sau khi quân đội đảo chánh kêu gọi lữ đoàn liên binh phòng vệ Tổng thống phủ hạ súng, nhưng không kết quả. Điện thoại từ thành Cộng Hoà gọi về dinh Gia Long báo cáo. Đài phát thanh Sài Gòn và tổng nha cảnh sát quốc gia đã bị chiếm, thành Cộng Hoà bắt đầu bị tấn công.
Bên ngoài dinh Gia Long bỗng xuất hiện nhiều chiến xa chạy ầm ầm đến. Một cận vệ chạy xuống hầm báo cáo:
- Bẩm Tổng thống, thành Cộng Hoà mới gởi một đoàn chiến xa tới tăng cường phòng thủ dinh Gia Long.
Mặt anh em họ Ngô sáng lên, vẻ mặt tươi vui và mọi người xung quanh có vẻ vững lòng. Nhu tin tưởng bảo Diệm:
- Quân của tướng Đính giữ vững tình thế mà. Hành quân chống đảo chánh theo kế hoạch dự tính đang diễn ra đó. Anh yên tâm.
Diệm trở lại bình tĩnh, bảo trung tá Lê Như.
- Kêu điện thoại ra lệnh cho Lữ đoàn phòng vệ đưa thêm quân ra giữ nhà bưu điện và nhà đèn, rồi gởi công điện đi khắp các vùng chiến thuật, khu chiến, tiểu khu, tỉnh trưởng, quân đoàn, sư đoàn, báo cáo cho các nơi đó biết.
Một công điện được thảo ngay: "Sài Gòn đang có lộn xộn, một số thuỷ quân lục chiến làm loạn đang tiến chiếm các cơ sở trọng yếu trong đô thành. Tổng thống vẫn bình yên. Yêu cầu các nơi lo giữ gìn an ninh và tập trung quân sẵn sàng chờ lệnh".
Công điện đánh đi, anh em họ Ngô có vẻ yên trí, bình tĩnh nói chuyện với nhau về tình hình bên ngoài. Ngô Đình Nhu bỗng gọi một sĩ quan tuỳ viên, ra lệnh:
- Anh kêu điện thoại lên Đà Lạt nhắc trung tá Huyền lo an ninh trên đó, biểu ông ta trông chừng mấy đứa nhỏ của tôi.
15 giờ, số điện thoại 23.126 lại reo lên, Bộ Tư lệnh Lữ đoàn phòng vệ ở thành Cộng Hoà báo tin, đã lấy lại được Đài phát thanh và quân của lữ đoàn đang tảo thanh "phản loạn".
Không khí trong hầm dinh Gia Long bỗng nhiên vui vẻ, trên mặt mọi người đều lộ vẻ tin tưởng. Người ta nhắc đến cuộc binh biến ngày 11-11 ba năm trước đây, và tin chắc lần này đến hồi kết cuộc cũng giống như lần trước. Vài sĩ quan trở lên mặt đất quan sát chung quanh dinh. Dưới hầm Ngô Đình Diệm gọi đại uý L. sĩ quan truyền tin đem máy ghi âm đến để thu băng lời "Hiệu triệu Quốc dân". Diệm đọc xong những lời của Nhu viết, rồi ra lệnh cho một sĩ quan cầm cuốn băng ghi âm đưa sang thành Cộng Hoà để đem đến đài Sài Gòn cho phát thanh ngay.
Bên ngoài, tiếng súng đã ngưng từ sau khi điện thoại của thành Cộng Hoà báo tin tái chiếm Đài phát thanh bỗng nổ trở lại dữ dội.
Nhiều tiếng trọng pháo bắt đầu vang dội, tiếng ấm ì của phi cơ, khu trục xuất hiện trên thành phố và các khẩu súng phòng không đặt lên các lầu cao chung quanh dinh Gia Long, cao xạ hải quân ở bến Bạch Đằng thi nhau nhân đạn.
Điện thoại trong hầm lại reo, viên sĩ quan chỉ huy phòng thủ thành Cộng Hoà báo cáo với Diệm:
- Thưa Tổng thống, chúng tôi mới chiếm lại được có tầng dưới Đài phát thanh, còn phía trên vẫn còn do phản loạn chiếm. Vì vậy không thể phát thanh cuốn băng nhựa, xin trình Tổng thống rõ. Hiện giờ phản loạn mới có thêm lực lượng tăng cường, đang tấn công trở lại dữ dội. Có cả không quân trợ chiến oanh tạc thành Cộng Hoà. Tình hình có vẻ nghiêm trọng lắm, xin Tổng thống định liệu.
Nét mặt Diệm trở nên lo lắng, ông tóm tắt lại tình hình vừa nghe cho người em cố vấn hay. Hai người yên lặng, trong khi các sĩ quan rộn rịp lo liên lạc với các nơi. Nhu ra lệnh gọi điện thoại thẳng đến các vùng, khu chiến thuật, các quân đoàn, sư đoàn, dân quân về ứng viện thủ đô. Trung tá Lê Như thảo vội mấy công điện hoả tốc đưa sang truyền tin đánh thêm đi các nơi gọi đem quân về cứu. Một bức điện tối khẩn đánh cho toà đại biểu Huế và chuyển lại Ngô Đình Cẩn báo tin có đảo chánh ở Sài Gòn.
Diệm lại gọi sĩ quan truyền tin đem máy ghi âm và cuộn băng khác đến ghi lời "Hiệu triệu của Tổng thống". Rồi Diệm ra lệnh cho mở Đài phát thanh viên đặt dưới hầm dinh Gia Long để truyền thanh cuộn băng mới.
Các chuyên viên phụ trách đài này vắng mặt từ khi có tiếng súng nổ, không ai sử dụng được máy móc tối tân của Mỹ quốc viện trợ, nên đành bó tay. Diệm nổi giận, lớn tiếng rầy viên sĩ quan truyền tin khiến ông này hoảng sợ, vội lấy chiếc máy truyền tin thuộc loại quân đội vẫn đem dùng lúc hành quân để phát thanh lời hiệu triệu của Diệm. Loại máy này chỉ phát thanh trong một phạm vi ngắn, đường kính 10 cây số nên "Lời kêu gọi của Tổng thống" không đến tai những thuộc hạ trung thành ở các nơi.
Dinh Gia Long bỗng bắt được đài Huế loan tin: Thiếu tướng Đỗ Cao Trí tư lệnh vùng I chiến thuật đã ban bố tình trạng giới nghiêm và mọi quyền hành tập trung trong tay quân đội. Nghe đài Huế vẫn kêu gọi dân chúng vẫn bình tĩnh "Trung thành đứng sau lưng Ngô Tổng thống", Diệm gật gù nói với em:
- Ở Huế có Đỗ Cao Trí, khỏi lo cho chú Cẩn rồi.
Một sĩ quan tuỳ viên của Diệm nhắc ống điện thoại lên rồi nói:
- Thưa Tổng thống, có thiếu tướng Trần Thiện Khiêm ở Tổng tham mưu muốn nói chuyện với Tổng thống.
Diệm cầm lấy ống nghe, nghiêm hẳn nét mặt giận dữ nói:
- Để tôi nghĩ lại đã. Đợi một chút.
Rồi Diệm bịt ống nói lại, quay sang bảo Nhu:
- Các tướng lãnh nổi loạn yêu cầu tôi từ chức và cùng chú rời khỏi Việt Nam lập tức. Họ đòi tôi phải lên tiếng tuyên bố từ giã trên Đài phát thanh. Chú nghĩ sao?
Nhu trả lời không do dự:
- Anh cứ nói nhận lời, để làm kế hoãn binh đã rồi liệu sau.
Diệm lại cầm ống điện thoại lên:
- Được tôi nhận lời yêu cầu của các tướng lãnh. Hãy cho người xuống dinh nói chuyện.
Rồi Nhu giục các sĩ quan kêu điện thoại tìm cách liên lạc với thiếu tướng Đính để hỏi xem bao giờ ông này bắt đầu phản công đảo chánh. Câu trả lời cho hay tướng Đính không ở văn phòng mà ở tổng tham mưu. Có lẽ ông ta bị bắt rồi.
Diệm vẫn tin tưởng ở viên tướng "hữu dũng" không bao giờ chống lại mình nên nói với em:
- Kế hoạch của chú bàn với Đính, có định bao giờ khởi sự chiến dịch Bravo II không?
- Bốn giờ chiều nay.
Nhìn lại đồng hồ thấy kim chỉ 16 giờ kém 5 phút, Diệm gật gù nói:
- Cũng gần tới 4 giờ rồi. Mà sao không bắt được liên lạc gì với Đính cả? Hay là hắn bị mấy tướng phản loạn giữ lại ở Tổng tham mưu thì nguy?
Giữa lúc ấy Cao Xuân Vỹ Tổng giám đốc thanh niên và trung tá Kiều Quang hớt hải chạy vào. Điện thoại lại reo. Anh em họ Ngô lắng nghe; Thiếu tướng Văn Thành Cao trình báo đã ra lệnh cho các tỉnh miền Tây đem quân về cứu viện thủ đô nhưng mà thuyền qua sông đã bị quân đảo chánh tóm thâu.
Trung tá Nguyễn Hữu Phước, phó đô trưởng nội an trình xin chỉ thị Tổng thống và cố vấn. Dương Văn Hiếu, phụ tá giám đốc cảnh sát đặc biệt trình hiện đang lo lắng từ lúc Nha Tổng giám đốc Cảnh sát quốc gia bị chiếm.
Diệm thở dài chán nản. Không khí trong hầm im lặng nặng nề.
Những tiếng súng nổ dồn dập bên ngoài vẳng lại. Mọi người tỏ vẻ lo âu Thiếu tá chỉ huy đại đội cận vệ chạy vào báo cáo vừa được tin nhiều toán biệt động quân đến chiếm đóng nhà bưu điện, nhưng không rõ họ theo bên nào.
Các sĩ quan có mặt tại dinh Gia Long từ đầu lần lượt biến đi đâu mất, trong khi những binh sĩ cận vệ vẫn cố thủ quanh vòng rào.
16 giờ 30, viên sĩ quan truyền tin chạy vào trình với Diệm:
- Thưa Tổng thống, đã bắt được Đài phát thanh Sài Gòn có tiếng nói của Hội đồng Tướng lãnh.
Một sĩ quan lấy một chiếc radio transitor đặt lên bàn trước mặt anh em họ Ngô. Tất cả những người có mặt đều xúm lại lặng nghe.
Tiếng nói của trung tướng Dương Văn Minh đọc bản hiệu triệu của "Hội đồng tướng lãnh" dõng dạc vang lên:
"Đồng bào thân mến.Kể từ giờ phút này quân đội nhất quyết đứng lên để giải thoát đồng bào ra khỏi ách thống trị độc tài. Ngày mà đồng bào chờ đợi đã đến. Toàn thể quân đội nhận định: với chế độ hiện hữu, công cuộc chống Cộng và cứu quốc của toàn dân sẽ không có hiệu quả…"
Trong khi nghe, Ngô Đình Diệm cúi đầu im lặng. Ngô Đình Nhu mím chặt hai môi, vẻ mặt đanh cứng lại, hai mắt nghiêm lạnh nhìn vào chiếc máy phát thanh để trước mặt.
"Với chủ trương tuyệt đối chống đổ máu, Hội đồng Tướng lãnh đã chấp nhận cho Ngô Đình Diệm từ chức và rời khỏi Việt Nam ngay lập tức. Đồng bào sẽ nghe lời từ giã của Ngô Đình Diệm, nay chỉ là một công dân thường trên Đài phát thanh".
Điệu nhạc hành quân rộn rã tiếp theo những lời tuyên bố của quân đội đảo chánh càng tăng thêm không khí khẩn trương bao trùm khắp trong hầm. Mọi người im lặng nhìn nhau.
Diệm bảo sĩ quan tuỳ viên gọi điện thoại đến đại sứ Hoa Kỳ, rồi điện đàm bằng tiếng Pháp với Cabot Lodge.
- Tôi báo cho đại sứ hay là quân đội đang nổi loạn.
- Tôi có nghe thấy tiếng súng nổ. Tôi rất quan tâm đến sự an ninh của Tổng thống và báo tin cho ngài hay là quân đội đảo chánh bằng lòng để ngài yên lòng rời khỏi Việt Nam.
Diệm ngừng một lát rồi tiếp:
- Tôi sẽ cố gắng lập lại trật tự.
Lodge nói thêm:
- Nếu tôi có thể làm gì để bảo đảm an ninh cho Tổng thống, xin Tổng thống cho biết.
Diệm bỏ máy xuống, quay sang nói nhỏ với Nhu về những lời vừa trao đổi với đại sứ Hoa Kỳ. Nhu lạnh lùng im lặng trề môi.
Chuông điện thoại lại reo. Diệm nhắc máy nghe rồi thốt giọng cáu kỉnh:
- Nói gì, nói lớn lên tôi không nghe gì cả.
Ở đầu dây, tiếng nói của thiếu tướng Trần Thiện Khiêm, đại diện Hội đồng Tướng lãnh ra điều kiện cho anh em Ngô Đình Diệm, và ra lệnh cho Lữ đoàn phòng vệ bỏ súng để tránh đổ máu giữa anh em. Đáp lại, Hội đồng Tướng lãnh chấp nhận bảo vệ sinh mạng cho hai anh em họ Ngô và để cho hai người rời khỏi Việt Nam trên một chiếc phi cơ riêng, đi ra một xứ ngoại quốc nào mà hai người muốn.
Diệm trả lời:
- Tôi muốn nói chuyện thẳng với các tướng lãnh. Yêu cầu các tướng lãnh xuống dinh rồi nói gì thì nói.
Nhu bắt lấy máy Diệm trao cho, nghe thiếu tướng Trần Thiện Khiêm nhắc lại điều kiện vừa rồi tức giận ngắt ngang:
- Tôi không thể chấp nhận đề nghị như vậy.
Rồi bỏ máy xuống, Nhu quay sang bảo Diệm:
- Dù sao ta cũng không thể chấp nhận điều kiện của họ. Chắc họ cho rằng ta đã chịu bó tay rồi chắc?
Nghe cố vấn nói một cách cương quyết, các sĩ quan hiện diện dưới hầm đưa mắt nhìn nhau không rõ Ngô Đình Nhu tin chắc vào đâu mà tỏ thái độ cứng như vậy. Nhu còn hy vọng ở sự quật ngược tình thế của thiếu tướng Đính theo kế hoạch chống đảo chánh của chiến dịch Bravo II do mình thảo ra. Ngoài ra còn lực lượng Thanh niên cộng hoà mà Ngô Đình Nhu là tổng thủ lãnh, và Cao Xuân Vỹ, thủ lãnh Đô thành vừa tuyên bố tin tưởng:
- Xin ông cố vấn yên lòng, tôi đã cho huy động 5.000 Thanh niên cộng hoà có vũ trang. Lực lượng này sẵn sàng chiến đấu và chết cho chúng ta.
Diệm như lây sự tin tưởng của người em cố vấn, quay sang hỏi trung tá Lê Như:
- Có đơn vị nào trả lời chưa? Tới giờ nào họ về đến Sài Gòn?
Trung tá Lê Như báo cáo bằng một giọng yếu ớt:
- Thưa Tổng thống, chúng tôi đã liên lạc với tất cả mọi nơi hầu như không có đơn vị trưởng nào có mặt. Sư đoàn 7 trả lời đại tá Đạm đau, Sư đoàn 5 thì nói đại tá Thiệu đi đâu không rõ, còn Sư đoàn 9, đại tá Dinh trả lời hiện đang hành quân tại Kiến Hoà không về được vì không có phà để sang sông, không biết rồi có lên Sài Gòn kịp không" Còn các nơi khác thì trả lời úp mở quá, e không hy vọng gì được họ.
Vẻ lo ngại và thất vọng bộc lộ trên mặt các sĩ quan hiện diện.
Điện thoại liên lạc với các nơi bắt đầu bị cúp. Dinh Gia Long chỉ còn liên lạc với các nơi bằng máy truyền tin nhưng viên đại uý sĩ quan phụ trách cũng đã biến đâu mất rồi.
Trong khi anh em họ Ngô cảm thấy có sự trục trặc gì về kế hoạch chống đảo chánh đã giao phó cho Đính, thì đoàn thiết giáp của Lữ đoàn phòng vệ Tổng thống phủ đang tấn công dữ dội vào Đài phát thanh Sài Gòn. Các binh sĩ cọp biển của tiểu đoàn 1 thuỷ quân lục chiến cố sống chết bám lấy tầng trên đài, đẩy lùi mấy lần xung phong của đối phương.
Viên đại uý chỉ huy đoàn thiết giáp gọi quân đảo chánh phải đầu hàng không thì sẽ pháo kích tan đài Sài Gòn. Trước tình thế nguy ngập, đại uý Nhật, tiểu đoàn trưởng thuỷ quân lục chiến thấy không thể mất đài và cũng không thể để đài bị phá, bèn nghĩ ra kế điều đình giao cho trung uý Châu, cùng hai người lính xung phong đi gặp đối phương.
Đại uý chỉ huy đứng trên xe thiết giáp vội hỏi:
- Các anh đã định đầu hàng chưa?
- Chúng tôi đến để điều đình với đại uý.
Trung uý Châu nói vừa dứt câu, bất thình lình nhảy phức lên xe, dí ngay súng lục vào bụng đại uý thiết giáp quát lớn:
- Chúng tôi đã làm chủ tình thế khắp nơi. Yêu cầu đại uý ra lệnh cho tất cả binh sĩ xuống xe. Tôi đếm đến tiếng thứ ba, nếu đại uý không nghe thì tôi bắn liền. Một...
Đồng thời hai sĩ quan Cọp biển theo trung uý Châu cũng rút súng lục chĩa vào binh sĩ ở trên xe. Đại uý chỉ huy đoàn thiết giáp đành ríu rít ra lệnh cho binh sĩ dưới quyền nhảy cả xuống xe, trò chơi "cao bồi" của thuỷ quân lục chiến đã quật ngược tình thế.
Đài Sài Gòn phải ngưng phát thanh tiếp tục hoạt động lại, 18 giờ 35. Qua làn sóng điện của chiếc radio transito đặt trên bàn dưới hầm dinh Gia Long anh em họ Ngô nghe tiếng xưng tên họ của 4 trung tướng, 10 thiếu tướng, 3 đại tá và 5 thiếu tá đứng trong Hội đồng quân nhân cách mạng kêu gọi các binh sĩ trong quân đội, bảo an, dân vệ, lực lượng nhân dần đứng lên lật để chế độ độc tài gia đình trị của Ngô Đình Diệm. Không khí nặng nề bao trùm căn hầm.
Các sĩ quan còn lại lo lắng nhìn nhau. Điện thoại từ thành Cộng Hoà gọi về báo cáo bị máy bay oanh tạc, bị đại bác tấn công, sợ khó đương đầu với thuỷ quân lục chiến và nhảy dù bao vây. Đường điện thoại duy nhất còn lại với bên ngoài reo lên, đại sứ Hoa Kỳ gọi nói chuyện với Tổng thống. Viên sĩ quan nghe rõ câu chuyện, thấy Diệm trả lời bằng tiếng Pháp vỏn vẹn có một câu:
- Je refuse, mais merci quand même de votre chaité. (Tôi từ chối, nhưng cũng xin cám ơn lòng bác ái của ông).
Diệm bỏ máy, nói nhỏ với người em cố vấn:
- Cabot Lodge vừa kêu điện thoại đề nghị chúng ta đi ra. Ông hứa đảm bảo với các tướng lãnh cho chúng ta an toàn. Họ để sẵn cho chúng ta một phi cơ. Tôi đã từ chối.
Tiếng súng bên ngoài mỗi lúc một nổ thêm dữ dội với trời sắp tối. Đạn trái phá bắt đầu rớt xuống gần dinh Gia Long rung chuyển dội đến trong hầm. Nội dịch dọn cơm cho hai anh em họ Ngô ngồi ăn dưới hầm.
Nhu tỏ vẻ lo âu, không muốn ăn, Diệm chỉ cầm đũa và qua loa mấy miếng rồi bảo người nội dịch:
- Thôi dọn đi, rồi dọn cơm cho anh em ăn.
19 giờ 30, Đài phát thanh truyền đi quân lệnh số 1 ban hành lệnh giới nghiêm trên toàn lãnh thổ Việt Nam Cộng hoà từ 20 giờ đến 7 giờ sáng. Thông cáo của Bộ Tư lệnh liên quân quân đội Việt Nam Cộng hoà cho biết sáng ngày 2-11-1963, thứ bảy, công chức các cấp phải đến nhiệm sở tiếp tục làm việc.
19 giờ 40, bản tin đầu tiên truyền đi từ đài Sài Gòn: "Hiện nay, quân đội Cách mạng đã hoàn toàn làm chủ tình thế ở đô thành Sài Gòn - Chợ Lớn, đã chiếm đóng Đài phát thanh và bắt đầu truyền đi những tin tức thắng lợi của cách mạng. Các cơ sở hải quân chuẩn bị chiến đấu. Dinh Gia Long đang bị bao vây và sẽ tiến chiếm trong cuộc tấn công sắp đến, Lữ đoàn phòng vệ phủ Tổng thống cũng đã đầu hàng, chỉ còn một số nhỏ sẽ bị thanh toán đêm nay.
"Thiếu tướng Huỳnh Văn Cao, tư lệnh quân đoàn 4, kiêm tư lệnh vùng bốn chiến thuật đã đánh điện đến Hội đồng các tướng lãnh để hưởng ứng cuộc cách mạng và đặt quân lực vùng bốn chiến thuật dưới quyến điều khiển của Hội đồng".
Nghe xong, Ngô Đình Diệm tỏ vẻ mệt mỏi quay sang nói với Nhu:
- Tôi thấy tình thế nguy lắm. Khỏng thấy tin gì về quân cứu viện. Chú tính sao đây?
Nhu trầm giọng nói:
- Anh đừng thối chí để đó tôi lo. Tôi tính rời khỏi đây ra ngoài, chúng ta tổ chức tiếp tục chiến đấu. Chúng ta còn Thanh niên cộng hoà, thanh niên chiến đấu, anh nghĩ sao?
- Thôi, chú tính sao thì tính.
Diệm quay lại hỏi những thuộc hạ còn lại: trung tá Lê Như, trung tá Kiều Quan, thiếu tá Lê Châu, ba sĩ quan tuỳ viên (đại uý Bằng, đại uý Thọ, đại uý Hùng), và Cao Xuân Vỹ.
- Các ông có cách gì ra khỏi nơi đây không"
Người bàn nên ra Khánh Hội vượt qua sông rồi xuống miền Tây, người đề nghị vào một toà Đại sứ tạm lánh…
Nhưng Diệm đều lắc đầu:
- Không được?
Trong khi Diệm đang bàn tính cùng mấy sĩ quan trung thành, Nhu kéo Cao Xuân Vỹ ra một góc nói nhỏ với nhau. Một lúc, Nhu quay lại bảo anh:
- Thôi đừng bàn cãi nữa, tôi đã có kế hoạch rồi. Anh sửa soạn sẵn, rồi chúng ta đi.
Tiếp theo lời Ngô Đình Nhu, tiếng của xướng ngôn viên ở chiếc radio nổi lên đọc bản thông cáo của Bộ Tổng tham mưu liên quân quân đội Việt Nam Cộng hoà kêu gọi các Bộ trưởng của chánh phủ Ngô Đình Diệm phải liên lạc với Bộ tham mưu bằng điện thoại, và ra trình diện thời hạn đến 24 giờ đêm ngày 1-11-1963. Quá hạn này, quân đội sẽ không bảo vệ sinh mạng.
Nhu vừa ngoắt Cao Xuân Vỹ theo, dừng bước ở tầng cấp hầm, nghe xong bản thông cáo nhìn đồng hồ chỉ 20 giờ 08 rồi trở lên văn phòng. Trung uý S. sĩ quan hầu cận trung thành vẫn ngồi cầm súng gác ở phòng giấy của cố vấn từ hồi trưa, thấy Nhu xuất hiện vội đứng lên chào. Nhu khoát tay, đi trước, thẳng đến bàn giấy thường ngồi làm việc, bấm chuông gọi người cận vệ vào:
- Lấy cho tao một cái va-li không, thứ lớn, đem ngay vô đây.
Người cận vệ chạy đi, rồi trở lại ngay với một chiếc va-li lớn.
Ngô Đình Nhu tự mở lấy tủ sách ở văn phòng, lấy ra từng bó giấy bạc 500 đồng còn mới tinh xếp đầy ắp va-li rồi lấy từng chiếc hộp nhỏ đựng kim cương ở trong tủ sắt bỏ vào cạc-táp da cùng mấy xấp đô-la giấy hai mươi và giấy trăm.
Trong khi ấy, Cao Xuân Vỹ gọi điện thoại cho trung tá Phước ở Toà đô chính:
- Anh tìm cho một chiếc xe hơi để chờ sẵn ở Toà đô chính.
Nhu thu vén vàng, bạc, kim cương và ngoại tệ, khoá va-li lại cả hai đầu, bấm chuông gọi người cận vệ xách ra để trên chiếc xe của Cao Xuân Vỹ đậu ở dinh Gia Long rồi ôm chiếc cạc-táp trở xuống hầm, trong khi Vỹ chạy qua Toà đô chính. Dưới hầm, Ngô Đình Diệm cũng đã sửa soạn xong, hai sĩ quan tuỳ viên xếp quần áo cho Diệm trong một va-li lớn mang theo, và Diệm ôm một chiếc cạc-táp đen lớn.
20 giờ 30, Cao Xuân Vỹ trở lại, lái một chiếc xe hai mã lực loại chở hàng, đậu ở sân dinh Gia Long. Anh em họ Ngô đã sẵn sàng dưới hầm. Vỹ chạy xuống nói với Nhu:
- Mọi việc xong xuôi cả rồi. Tôi đã liên lạc báo cho Mã Tuyên biết trước. Y đã lo sẵn một chỗ rất kín đáo. Xin ông Tổng thống và cố vấn lên đường.
Thấy sĩ quan hầu cận, đại uý Thọ xách chiếc va-li lớn đựng quần áo của Diệm, Vỹ nói:
- Xe chật lắm, để chiếc va-li lại, sẽ trở lại lấy sau.
Ngô Đình Diệm bước lại dặn mấy sĩ quan có nhiệm vụ phòng thủ dinh Gia Long:
- Các ông cứ ở đây, ai lo phận sự nấy, sẽ có lệnh sau.
Giọng nói của Diệm hơi run run, lộ sự xúc động qua nét mặt trong khi Nhu vẫn lạnh lùng, dí diếu thuốc lá đang hút dở dưới mũi giầy.
Hai anh em Tổng thống bước ra khỏi hầm dinh Gia Long, mỗi người khoác một chiếc áo ngoài. Nhu kéo cổ áo che gáy, Diệm đội chiếc mũ sụp xuống tận mắt.
Trời tối, sân dinh Gia Long chỉ mờ mờ ánh đèn phía ngoài đường chiếu vào. Chung quanh dinh, những chiến xa án ngữ ở các ngã tư vẫn sừng sững chĩa họng súng về phía trước. Tiếng súng nổ lẻ tẻ phía thành Cộng Hoà, từng lúc ầm lên tiếng đạn móc chê. Các đám cháy trong thành Cộng Hoà hắt lên nền trời đen tối một màu đỏ thẫm rực máu.
Hai anh em họ Ngô bước vào ngồi trong chiếc xe chở hàng hai mã lực của Trung tâm Sinh hoạt thanh niên vừa chở bánh mì đến Toà đô chính cho Thanh niên cộng hoà, được gác ở đây, theo lệnh của phó đô trưởng nội an trung tá Phước. Cao Xuân Vỹ lấy chiếc xe này đưa qua dinh Gia Long và một đại uý của Trung tâm Sinh hoạt thanh niên cầm tay lái thay tài xế vừa đi ăn cơm tối.
Đi theo Tổng thống và cố vấn có hai sĩ quan tuỳ viên của hai người. Đại uý Đỗ Thọ ngồi phía sau xe với anh em Diệm, đại uý Bằng ngồi cạnh người lái xe để chỉ đường. Một chiếc xe Jeep chạy theo sau hộ tống. Đường phố giờ này vắng vẻ, thấp thoáng bóng các binh sĩ thuộc Lữ đoàn phòng vệ Tổng thống phủ đứng gác cạnh các gốc cây.
Chiếc xe chở anh em họ Ngô rời khỏi dinh Gia Long theo lối cửa mở ra đường Pasteur rẽ vào cửa hông sau Toà đô chính và trở ra trước, cạnh kho tiết kiệm, nhìn thẳng vườn hoa ở đầu đại lộ Nguyễn Huệ.
Xe chạy qua trước rạp chiếu bóng Rex, theo đại lộ Lê Lợi, qua chợ Bến Thành, theo đường Phạm Hồng Thái lên Lê Văn Duyệt đến ngã tư Phan Thanh Giản thì quặt ngã tay trái chạy về phía Chợ Lớn.
Trong khi Diệm ngồi thu mình lầm rầm đọc kinh, Nhu mở rộng đôi mắt sáng quắc nhìn qua hai bên đường. Chiếc xe vẫn chạy mau mỗi khi gặp một ngã tư đèn đỏ thì lại rẽ qua con đường khác, không ngừng chạy…
Xe ngừng lại trước cửa nhà thờ Cha Tam, ngôi nhà thờ sừng sững giữa một khu phố người Trung Hoa. Lễ nhất buổi sáng đã chấm dứt. Trong nhà thờ chỉ còn thưa thớt vài người còn nán lại cầu nguyện.
Anh em Diệm xuống xe, đi thẳng vào nhà thờ. Một vài người qua đường nhận ra Ngô Đình Diệm, đứng lại nhìn vào trong. Lối mười người tò mò đứng lại phía ngoài cửa nhà thờ bàn tán chỉ trỏ.
Hai anh em bước lên hàng ghế trên, quỳ xuống trước bàn thờ Đức Mẹ
Hằng Cứu Giúp lâm râm khấn nguyện.
Đọc kinh xong, Diệm gặp cha Sở xin được xưng tội chịu lễ. Cha cai quản nhà thờ chấp thuận giải tội và ban mình Thánh cho hai anh em sau đó, Diệm bảo sĩ quan tuỳ viên kêu điện thoại về Bộ Tổng tham mưu báo tin cho Hội đồng tướng lãnh đem xe vào rước.
Dọn mình chịu lễ xong, anh em họ Ngô ra đi quanh nhà thờ, đến trước hang đá Đức Mẹ cầu nguyện, rồi vào văn phòng Cha Sở chờ đợi. Cả hai đều tỏ vẻ nóng ruột, thỉnh thoắng lại hỏi sĩ quan tuỳ viên:
- Xe đón đã tới chưa?
Sau khi biết tin anh em Diệm, Nhu ẩn náu tại nhà thờ Cha Tam, Chợ Lớn. Hội đồng tướng lãnh cử đại tá Dương Ngọc Lắm, Tổng giám đốc Bảo an đi đón về; có hai thiếu tá đi theo: Nguyễn Nhung, người của tướng Big Minh và Phan Hoà Hiệp thuộc binh chủng thiết giáp:
-Thấy mặt Lắm, Diệm đi ra, còn Nhu thì cau mày mím môi. Lắm vẫn giữ lễ độ - vì dù sao cũng không thể trở mặt với một người mình đã coi như cha nuôi - mời hai anh em Diệm ra xe sau đó, ông ta lánh mặt luôn.
Vừa lúc ấy, một chiếc thiết giáp lùi đuôi vào cổng nhà thờ.
Thiếu tá Nhung và thiếu tá Hiệp xuống xe mời hai kẻ chiến bại bước lên.
- Sao lại đưa xe này đi đón chúng tôi? - Nhu hỏi.
- Không đón bằng thứ xe này, dân chúng sẽ giết chết hai ông! - Hiệp quắc mắt lên đáp.
Trong khi hai anh em Diệm dùng dằng, Hiệp hất tay ra hiệu cho quân lính ào tới trói giật cánh khuỷu hai người lại rồi đẩy lên chiếc M-113.
Hai thiếu tá Nguyễn Nhung và Phan Hoà Hiệp cùng ngồi trên chiếc xe ấy và áp dẫn Diệm, Nhu trở về. Tất nhiên là họ đã có lệnh giết cả hai anh em nhà này để diệt trừ hậu hoạ.
Nửa tháng sau cuộc đảo chính, trong một đêm trực ở trại Hoàng Hoa Thám, Nguyễn Nhung bị thắt cổ chết bằng dây giầy nhảy dù; người ta cho rằng những người trung thành với Diệm Nhu đã trả thù cho chủ. Về phần Phan Hoà Hiệp, sở dĩ ông ta xuống tay hạ thủ, có lẽ cùng là do mối hận năm xưa, ỏng ta vốn là dân Tây lai, nguyên sĩ quan trong quân đội Pháp chuyển sang quân lực Việt Nam, ông ta bị nghi là có dính dấp với Bình Xuyên nên bị cho nghỉ dài hạn không lương tới gần ba năm. Cho nên bây giờ ông ta có dịp trả thù.
Trong lúc đó, ở Phú Cam quân vụ thị trấn gởi cảnh sát dã chiến đến ngăn giữ những làn sóng dân chúng phẫn nộ chỉ chực tràn ngập tư dinh Ngô Đình Cẩn. Oán hận, căm thù chồng chất bao nhiêu năm tháng đối với gia đình trị họ Ngô như kết tụ lại trong đám đông sôi sục gào thét dữ dội. Trong dinh, tất cả các cửa đều đóng chặt, vẻ lo sợ hiện rõ trên nét mặt mọi người, từ binh sĩ phòng vệ đến người hầu hạ. Ngô Đình Cẩn tái mặt tức giận, ngồi gần bà mẹ già ngơ ngác hỏi:
- Việc chi mà ồn ào rứa?
Bà cụ cố họ Ngô ngoài 90 tuổi đã từng được báo chí chế độ Diệm gọi là "Đức thái từ" im lìm thiếp đi trên ghế tựa, đầu óc đã lú lẫn theo tuổi tác, bà cụ không còn đủ trí nhớ, phân biệt được sự việc chung quanh, vừa chợp đi rồi choàng tỉnh dậy vì tiếng hò hét từ ngoài vang lên, chợt lên tiếng hỏi con trai:
- Thằng Thượng mô không thấy về thăm mạ? Còn thằng Nhu nữa, lâu ngày mạ không thấy mặt mũi hắn mô cả.
Bà cụ vẫn yên trí là người con trai Tổng thống còn giữ chức thượng thư của triều đình Huế, và trà uống mỗi sáng của bà vẫn do "Đức Từ Cung ban" như lời nói dối của chung quanh, theo lệnh Ngô Đình Diệm muốn làm vui lòng bà mẹ già nua lẩm cẩm, rằng con mình vẫn một lòng trung thành, thờ vua nhà Nguyễn.
Ngô Đình Cẩn đang rối loạn đầu óc, nghe bà mẹ hỏi, xót xa nghĩ đến hai anh vừa có tin đã chết, gượng nói:
- Mạ nằm nghỉ cho khỏe. Vài bữa nữa anh Thượng ra hầu thăm mạ đó.
Bên ngoài trời càng về chiều dân chúng càng thêm đông đảo, cả thành phố Huế đổ ra đường, cuồn cuộn kéo về phía Phú Cam. Tin quân đội đảo chánh thành công ở Sài Gòn theo làn sóng điện làm sôi động cựu đế đô đã sống qua những ngày đen tối và bi thảm thời trung cổ. Tướng Đỗ Cao Trí tư lệnh vùng I chiến thuật lo sợ cho tánh mạng của Cố vấn chỉ đạo họ Ngô bị đe doạ. Phái binh sĩ bố phòng ngăn ngừa sự cuồng nộ của đám đóng và bảo vệ cho Ngô Đình Cẩn lánh nạn vào sứ quán Mỹ.
Trời bỗng đổ mưa như trút nước, mưa xối xả trên cựu đế đô bắt đầu chấm dứt triều đại nhà Ngô.
Cùng vào giờ này, giữa rừng núi Cao nguyên ba đứa nhỏ họ Ngô vẫn tiếp tục cuộc lẩn trốn với một toán binh sĩ trung thành. Qua một đêm ngủ giữa rừng lạnh lẽo, sợ sệt nhưng không đốt lửa vì sợ người trông thấy, sáng ngày 2, đại uý H1 chỉ huy căng dây ăng-ten để bắt Đài phát thanh Sài Gòn. Thời tiết xấu, sương mù dày đặc rừng núi không nghe gì được, song qua Đài phát thanh Đà Lạt tiếp vận lại tiếng nói của Hội đồng quân nhân, cả bọn được hay là phe đảo chánh đã chiếm dinh Gia Long. Nhưng không bắt gặp hai anh em họ Ngô.
Nghe tin bác và cha đã trốn được, Trác tỏ vẻ mừng rỡ. Đại uý H1 nói với đại uý H2:
- Tổng thống và ông cố vấn thoát được thì tình hình có cơ cứu vãn. Mình cứ chờ ở trong rừng, chắc thế nào rồi cũng có liên lạc. Nhưng muốn cho chắc chắn, đại uý tìm đường đi lần xuống Bắc Hội. Theo lời tôi dặn bữa qua, trung uý K. sẽ đến đó để đón bọn mình và nếu cần thì sẽ xuống dưới Ninh Thuận.
Sau khi đốt lửa hâm nóng mấy thức ăn đồ hộp, cả bọn lại lên đường.
Ban ngày, trông thấy rõ, đại uý H1 tìm ra một lối mòn để đi. Bé Lệ Quyên tưởng như một cuộc đi chơi rừng, tuột từ lưng người lính xuống đòi đi bộ. Trác dừng lại đắt tay em, lầm lũi theo mọi người bước đi. Tới trưa, đoàn người đến gần một buôn Thượng, ở cách đồn điền Lance một cây số, đại uý H1 cho dừng lại tạm nghỉ, phái người vào buôn Thượng tìm mua thức ăn.
Chiếc radio transistor cực mạnh của đại uý H1 mang theo bỗng bắt được luồng sóng đài Sài Gòn báo tin hai anh em Diệm đã bị bắt và tự tử sáng nay.
Trác và Quỳnh nghe bác và cha đã chết, bật tiếng khóc. Bé Lệ Quyên thấy hai anh em khóc cũng oà khóc theo. Hai sĩ quan lặng người cúi đầu lo ngại. Toán lính cận vệ ngồi vây quanh yên lặng nhìn nhau không nói gì. Trước cảnh ba đứa nhỏ khóc mùi mẫn, mọi người đều cô vẻ mủi lòng.
Đại uý H1 tìm lời dỗ dành ba đứa bé:
- Có lẽ phe đảo chánh loan tin bịa đặt để làm nản lòng các đơn vị trung thành với Tổng thống và ông cố vấn, lừa gạt những tướng đem quân về cứu nguy. Chớ không lẽ nào Tổng thống với ông cố vấn là người mộ đạo lại tính chuyện tự tử được! Cậu Trác nghĩ có phải không?
Trác lặng thinh lau nước mắt cho em gái đang nức nở. Mấy người lính vào làng Thượng trở về mang theo một gói cơm nóng, một ít bí và khoai lang luộc, tất cả những thức ăn mua được ở làng này.
Mọi người đang đói nên chia nhau ăn một cách ngon lành.
Hai sĩ quan mới bàn cùng Trác về cách đối phó về tình hình mới, nếu quả thật đã xảy ra điều không may cho hai anh em họ Ngô.
Đám lính cận vệ cũng được hỏi ý kiến.
Mỗi người nói một lối, song phần đông đều tin là anh em Diệm chưa chết. Đại uý H1 đưa ra một ý kiến, cho người về Đà Lạt tìm tin tức xác thực. Hai người lính cận vệ nhanh nhẹn nhất được giao nhiệm vụ, mặc quần áo thường dân, tìm lối ra đường đón xe về Đà Lạt và trễ lắm là đến sáng mai trở lại đồn điền Lance để cho biết tin. Hai người lính nghe lời dặn dò của đại uý H1 rồi ra đi. Đại uý H1 liền bàn với đại uý H2:
- Mình nên dời chỗ đi, vì nếu ở đây, sợ hai cận vệ làm phản, dắt quân đảo chánh tới bắt thì sao?
- Nhưng nếu mình dời đi xa, mà hai người kia trở lại thì biết đâu mà tìm?
Trác lên tiếng đề nghị: hay là mình kiếm chỗ đất nào cao, có thể nhìn trùm cả vùng, thì hai cận vệ trở lại cũng dễ thấy.
Đoàn người cuốn lều, xếp đồ đạc, kéo đến một ngọn đồi gần đó.
Phải vượt qua mấy hố sâu mới lên ngọn đồi không cao mấy, nhưng chế ngự được cả chung quanh. Ai này đều ướt mồ hôi, mặc dầu trời trở lạnh. Lên tới sườn đồi, đoàn người mệt nhọc lặng thinh tìm nơi thuận tiện ngả lưng. Mấy người cận vệ có phận sự săn sóc ba đứa nhỏ lo căng lều vải cho chúng nghỉ.
Mới 5 giờ chiều, song trời đã mờ tối vì sương mù bắt đầu rơi phủ khắp rừng núi lạnh lẽo. Tiếng chim kêu tối buồn bã trong gió thối ngang qua sườn đồi. Cả đoàn người im lặng, khắc khoải chờ đợi đám lính cận vệ, ngồi xúm xít bàn tán nho nhỏ về tình thế xảy ra ở Sài Gòn, mỗi người một câu tỏ vẻ chán nản, mất tin tưởng. Họ nhắc đến các điểm bất tường qua hình ông Diệm in ngược ở đồng năm cắc, cây kiếm đào bật gốc khóm trúc ở huy hiệu đeo trên mũ sĩ quan, cây thánh giá ở mộ cụ Cố Ngô Đình Khả bị sét đánh ngã, và theo họ đó là những triệu chứng báo hiệu không hay cho chế độ nhà Ngô.
Trời sụp tối mau, cả khu đồi mờ mịt trong sương, nhưng không ai dám đốt lửa vì sợ làng Thượng gần đó nhìn thấy. Người cận vệ hỏi ba đứa nhỏ họ Ngô có đói không, chúng đều lắc đầu, nhưng khi được trao cho mỗi đứa một trái ổi rừng hái được trong khi đi đường, chúng cầm lấy ăn một cách ngon lành. Thấy bé Lệ Quyên không cạp nổi trái ổi xanh, Trác cắn bỏ vỏ cho em ăn lấy ruột mềm.
Chiếc radio transistor phát ra tiếng nói của đài Đà Lạt tiếp vận đài Sài Gòn, tiếp tục loan báo nhưng tin tức về cuộc đảo chánh.
Nghe tên quen thuộc của một số nhân vật chánh quyền họ Ngô bị bắt, Trác hỏi đại uý H1:
- Tại sao họ lại bị bắt?
- Tại vì họ theo Tổng thống.
- Rứa người ta bắt hết những người theo bác và ba tôi sao?
Viên sĩ quan ậm ừ không trả lời, nhìn ra đám cận vệ đã nằm co ro rải rác chung quanh, kim đồng hồ chỉ 8 giờ tối. Gió heo hút từ trên đồi thổi thốc lên, mang theo khí lạnh đêm rừng Cao nguyên.
Trác bỏ cửa lều vải xuống, đưa hai em vào ngủ, đặt bé Lệ Quyên nằm giữa, đắp chăn che kín cho đỡ rét. Trác nằm ôm em, từng lúc nghe tiếng núi rừng kêu đêm lại giật mình lắng tai nghe ngóng. Qua một đêm thứ hai yên lành giữa rừng núi, đoàn người lẩn tránh thức dậy trước một buổi sáng lạnh buốt sương mờ ẩm ướt. Ba đứa nhỏ còn nằm yên trong lều. Đại uý H1 suốt đêm thao thức lo toan. Đại uý H2 dẫn hai người tìm hướng đến đồn điền Lance chờ đón hai người phái về Đà Lạt thăm dò tin tức từ hôm qua.
Bé Lệ Quyên thức dậy, kêu đói đòi ăn. Thức ăn đồ hộp không còn gì nữa. Một cận vệ chạy vào rừng, một lát sau đem về một trái ổi chín hượm. Lệ Quyên vồ lấy ăn rồi nói:
- Ổi ngon nhưng mô có no. Bé muốn ăn cơm.
Đại uý H1 sai hai cận vệ đến làng Thượng nhờ nấu cơm và 2 giờ sau họ trở về xách mỗi người mấy củ khoai lang đỏ, nói là không có ai nấu cơm. Rồi đốt lửa nướng khoai chia cho ba đứa nhỏ ăn đỡ đói.
Đến trưa vẫn không thấy hai bóng người phái đi dò la và đại uý H2 cùng hai người cũng không thấy trở về, đại uý H1 tỏ vẻ nóng ruột đi đi lại lại một hồi, rồi đến ngồi xuống cạnh Trác:
- Cậu Trác à, chừ nếu có tin nói ông Tổng thống và ông cố vấn chết thiệt thì cậu tính sao?
Trác buồn bã đáp:
- Tôi cũng không biết mô mà tính. Tuỳ đại uý muốn đưa tụi tui đi mô cũng được.
- Tôi tính chỉ còn hai cách: một là mình xuống Ninh Thuận, nhưng nghe radio nói ông trung tá K cũng đã đánh điện ủng hộ Hội đồng quân nhân cách mạng rồi. Không biết xuống đó rồi có sao không? Một cách nữa là mình ra trình diện cho rồi, chắc họ không làm khó các cô cậu đâu mà sợ.
Không nghe Trác trả lời, đại uý H1 nói tiếp:
- Thôi, cứ chờ thằng H2 với hai đứa liên lạc về đây coi tình hình ra răng rồi hãy tính.
Giờ phút trôi qua nặng nề. Bé Lệ Quyên thút thít đòi ăn rồi mệt ngủ thiếp đi. Đến ba giờ chiều đại uý H2 trở lại mang theo một ít thức ăn, bánh mì, chuối, trái cây và cho hay là không có tin tức gì của hai người phái đi hôm qua. Có thể họ trốn, hoặc bị bắt rồi.
Hai sĩ quan bàn với nhau: Nếu hai người đó bị bắt thì cả bọn phải rời khỏi chỗ này, không thì quân đảo chánh ở Đà Lạt cũng tìm đến. Nhưng rồi nhìn thấy ba đứa nhỏ mệt nhọc, đám lính có vẻ chán nản, đại uý H1 quyết định cứ ở lại chờ đến ngày mai sẽ tìm cách tính sau.
Qua bữa ăn chiều mọi người xúm nghe radio, lúc này đã bắt được đài Sài Gòn. Xướng ngôn viên đang đọc thông báo của tổng trấn đô thành kêu gọi dân chúng bình tĩnh và Toà dô chính ngăn cấm mọi sự đầu cơ.
Đại uý H2 nói:
- Coi bộ như vầy là tình hình êm rồi, bên mình chắc là hoàn toàn thất bại. Tôi đề nghị đại uý cho đưa các cô cậu ra trình diện cho rồi chớ trốn chui trốn nhủi như vầy mà không có mục đích gì, chỉ thêm mệt. Mà nguy nhất cho mình là không làm sao kiếm được đồ ăn.
Đại uý H1 đáp:
- Tôi cũng có tính với cậu Trác hối trưa. Để mình hỏi lại cậu ấy coi sao.
Hai người đi lại chỗ Trác nằm, nói lại đề nghị của họ. Trái nhìn hai em, suy nghĩ một lúc rồi nói:
- Thôi về cũng được. Vậy hai anh em tính đi liền cho rồi.
Đại uý H1 gọi tất cả các cận vệ lại bảo họ sửa soạn đi về. Mọi người đều tán thành, xếp dọn… lều, súng ống mang đi. Đoàn người lánh nạn lại theo lối đường cũ trở về Đà Lạt. Trừ hai viên sĩ quan cầm đầu và ba đứa nhỏ họ Ngô có vẻ lo lắng ngại ngùng, còn tất cả đều hăng hái bước về để gặp gia đình.
Một giờ sáng ngày 4-11 cả đoàn trở về chỗ bờ suối đã cắm trại đêm đầu. Đại uý H1 ra lệnh dừng lại nghỉ tại đây, chờ đến sáng trở về dinh. Một cận vệ ngỏ ý xin phép về trại gia đình binh sĩ phòng vệ dinh ở cách đó lối 1 cây số để nấu cơm đem đến. Khoảng 3 giờ sáng, vợ con binh sĩ phòng vệ mang cơm nước đến thì mọi người đã ngủ mê mệt.
Đến 6 giờ sáng, đại uý H1 dẫn cả đoàn trở về dinh số 2 rồi gọi điện thoại cho trung tá B. báo tin:
- Tôi xin đưa ba đứa nhỏ con ông cố vấn ra trình diện.
10 phút sau một chiếc xe Jeep và một chiếc Dodge 4x4 do trung tá B. chỉ huy đến đón ba đứa bé họ Ngô đưa về dinh tỉnh trưởng.
Toán binh sĩ cận vệ hộ tống giao nạp súng, máy truyền tin, dụng cụ…
Vào lúc 10 giờ, Hội đồng quân nhân cách mạng được tin báo ba đứa con họ Ngô đang được đưa về Sài Gòn trình diện.
***
Tại khách sạn ở Beverley Hills, thuộc tiểu bang Califomia, Lệ cùng con gái theo dõi những diễn biến của cuộc đảo chánh ở Sài Gòn qua tin tức ở Đài phát thanh.
Sáng ngày 2 tháng 11 nghe tin bác và cha đã chết làm Lệ Thuỷ ngất xỉu đi. Phóng viên các báo, các hãng vô tuyến truyền hình kéo đến chật cả gian phòng lớn ở khách sạn.
Lệ mang kính đen lớn vì vết cắt giữa lớp da dưới mi mắt chưa lành và giấu hai mắt đã húp vì khóc. Nàng không che giấu sự căm hờn giận dữ đối với những người đã lật đổ anh em chồng nàng, và gọi là quân phản bội, bọn tiếm vị.
Nhắc đến cái chết của hai anh em họ Ngô, Lệ nghiến răng tuyên bố:
- Không thể nói đến tự tử được! Chồng và anh chồng tôi đã bị giết. Tìm cách giết chết hoặc làm cho bất lực các nhà lãnh đạo được bầu một cách hợp pháp của một nước, chỉ vì người ta muốn biến nước này thành một chư hầu, là một việc làm không giải quyết được gì! Không ai có thể lãnh đạo nước Việt Nam chỉ bằng tiền bạc và những tên bù nhìn.
Càng nói, Lệ càng tức tối, không dằn được những lời chửi bới tân chánh quyền Việt Nam và chánh phủ Mỹ, và bảo luôn các phóng viên nhiếp ảnh đổ xô đến chụp hình phỏng vấn mình:
- Các ông thiếu lịch sự trước cái tang đau đớn của tôi.
Một ký giả hỏi:
- Thế bà định ở lại Mỹ nữa không?
- Tôi không muốn ở lại thêm trên đất Mỹ thêm một ngày nào nữa, vì người Mỹ đã phản bội Việt Nam, chánh phủ Mỹ đã đâm vào sau lưng anh chồng và chồng tôi, những người đã được xem là đồng minh, là bạn của Mỹ.
Phóng viên New York Times hỏi:
- Ông bà Trần Văn Chương, cựu đại sứ, thân sinh bà đã gặp bà chưa?
Lệ trả lời:
- Cha tôi có gọi điện thoại cho tôi nói là thuận gặp tôi, nếu chúng tôi thật đã chết rồi. Tôi cho rằng đặt điều kiện với tôi như vậy là dã man!
Rồi nàng lớn tiếng nói:
- Chánh phủ Mỹ đã chủ trương giết chồng tôi và anh chồng tôi. Tôi rất lo cho số phận của ba đứa con tôi ở lại miền Nam trong tay bọn phản loạn.
Một ký giả hỏi vặn lại:
- Căn cứ vào đâu mà bà nói chánh phủ Mỹ đã chủ trương hại chồng và anh chồng bà?
Lệ không trả lời thằng vào câu hỏi, bảo con gái đưa tờ New York Herald Tribune vừa xuất bản đề ngày 2-11-63 chỉ vào bài "Cuộc bạo động của chúng ta ở Sài Gòn" rồi lớn tiếng đọc: "Mặc dù có những đính chính hoặc những lời tuyên bố né tránh của Bộ Ngoại giao Mỹ nói rằng: chánh phủ Mỹ đứng ngoài cuộc biến cố hiện nay ở Sài Gòn, nhưng người ta có thể nói chắc chắn rằng cuộc nổi loạn lật đổ đó là của chúng ta. Toà Bạch Ốc phải chịu trách nhiệm về mọi hậu quả của cuộc bạo động đó, mặc dù cuộc bạo động đó như thế nào, và sẽ ra sao. Nếu cuộc đảo chánh đã nhanh chóng thắng lợi củng cố được thế lực và chánh quyền thì sẽ là rất tốt, nhưng nếu bọn đảo chánh lại gây ra chia rẽ mới, ngoài sự chia rẽ hiện nay ở miền Nam Việt Nam, thì có thể nói là thật xấu, vì rằng một cuộc thay ngựa giữa dòng như thế thật là nguy hiểm".
Lệ gằn giọng, mỉa mai: Đó là báo chí các ông đã tố cáo như vậy và tờ New York Times còn lại lên tiếng rằng: "Chỉ có một điều đáng ngạc nhiên là cuộc nổi loạn đã không xảy ra sớm hơn. Nếu các ông còn chưa tin chắc chắn một trăm phần trăm là chánh phủ Kennedy đã tổ chức cuộc đảo chánh ở Sài Gòn thì cứ hỏi CIA, hỏi đại sứ Cabot Lodge, xem có đúng không?"
Sau khi nghe Sài Gòn xác nhận tin chồng và anh chồng đã chết, Lệ nhận được một bức điện văn của tướng Đôn qua trung gian của sứ quán Hoa Kỳ ở Sài Gòn, báo cho nàng hay về tin ba đứa con. Người tình quân nhân của Lệ đã đứng ra bảo đảm cho ba đứa con họ Ngô được xuất ngoại gặp mẹ trên chuyến bay Air France từ Sài Gòn đi La Mã.
Lệ hối hận đã vội vã tuyên bố trong lúc tức giận là nàng không muốn ở lại thêm một ngày nào trên đất Mỹ nữa. Nhận được tin về các con, nàng liền đổi ý, vận động với Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ để ở lại thêm ít lâu và yêu cầu cho ba đứa con nàng được sang Mỹ đồng thời nàng đi tìm ngôi nhà ở California. Để tránh các phóng viên và những tay săn hình ảnh. Lệ cải trang bằng cách mang tóc giả màu vàng và mặc âu phục trong khi ra ngoài.
Bộ Ngoại giao Mỹ trả lời, khuyên Lệ nên cho các con qua Âu châu. Nàng lại vận động để xin phép cho chúng ghé đến California trên đường đi La Mã. Nhưng Bộ Ngoại giao Mỹ nhã nhặn từ chối qua một bức điện tín không ký tên "Chúng tôi hiểu rằng bà muốn cho các con đi thẳng qua La Mã nên đã ra lệnh cho đại sứ Mỹ tại Sài Gòn giúp mọi phương tiện để cuộc hành trình được dễ dàng và mau chóng".
Một nhân viên ngoại giao nhắn riêng nàng:
- Chúng tôi mong bà tiếp tục thi hành ý định của bà là rời khỏi Hoa Kỳ sang Ý.
Trước sự từ khước lịch sự và không kém cương quyết của Bộ Ngoại giao, Lệ hiểu là nàng không còn lưu trú lại đất Mỹ được nữa. Nếu ở lại Mỹ, nàng sẽ có lợi về phương diện chính trị lẫn tài chính, nhưng Lệ không còn hy vọng nữa, vì một khi rời khỏi Mỹ rồi chắc chắn là Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ sẽ không cấp chiếu khán cho nàng vào lại.
Lệ tuyên bố với các báo để gián tiếp trả lời Bộ Ngoại giao Mỹ:
- Tôi muốn ở lại miền Nam tiểu bang California một thời gian nữa.
- Bà có ý định xin trú ẩn tại Hoa Kỳ không?
- Không đời nào! Tôi không thể sống chung với những kẻ đâm sau lưng gia đình tôi! Tôi chỉ muốn ở lại thêm một thời gian ngắn chớ không xin trú ẩn. Tôi biết là không cần phải ở lại Mỹ lâu, vì thế nào ở Việt Nam cũng sẽ lộn xộn và người ta cũng sẽ mời tôi về. Chỉ có tôi mới kêu gọi các lực lượng trong nước thành một khối được.
Lệ tỏ ra mình vẫn giữ một vai trò quan trọng, lãnh đạo khối một triệu chị em Phụ nữ liên đới bán quân sự và thanh nữ cộng hoà, và cho rằng mình sẽ tiếp tục công cuộc của chồng điệu khiển đảng Cần Lao và tập đoàn Công giáo trung thành với họ Ngô. Lệ nhận được điện thoại của người anh chồng tổng giám mục từ La Mã gọi sang, khuyên nhủ em dâu nên qua Ý đón các con, vì nhiệm vụ nàng ở Hoa Kỳ đã hết.
- Không, việc của tôi còn ở đây chưa xong.
Sáng ngày 5, Lệ rời khách sạn Beverly Hills để đến bác sĩ cắt chỉ các đường mổ ở mắt. Một số cảnh sát giữ trật tự theo hộ tống Lệ.
Nàng từ chối không trả lời các phóng viên đổ xô đến. Nhưng đến khi bước lên thang máy, nghe một ký giả cất tiếng hỏi lớn:
- Bà đã chịu thua chưa?
Lệ không còn dằn lòng được nữa, ra dấu cho người giữ thang máy để mở, thò đầu ra ngoài nói như thét:
- Có người hỏi tôi đã chịu thua chưa, tôi không đời nào chịu thua cả! Không bao giờ! Không bao giờ! Không bao giờ!
Ngày 13-11, Lệ cùng con gái rời Los Angeles để đi La Mã. Trước khi lên máy bay rời khỏi đất Mỹ, Lệ lại lên tiếng đả kích chế độ Hoa Kỳ một lần nữa:
- Judas đã bán Chúa 30 đồng. Người ta bán anh em họ Ngô mấy đồng Mỹ kim… Tôi không muốn ôm mãi oán hờn hằn học làm u tối cuộc đời tôi Nhưng cái gánh của tôi thật là nặng nề vì ma quỷ đang tìm cách đánh bại tôi. Nhưng ma quỷ đang thất vọng thấy không làm gì xâm phạm đến linh hồn và tinh thần bất diệt của tôi được!
Trong những giờ cuối cùng trên đất Mỹ, Lệ tìm cách liên lạc với những người bạn Mỹ đã từng ủng hộ họ Ngô lên cầm quyền. Đức Hồng y Spellman, người đỡ đầu cho Ngô Đình Diệm. Thượng nghị sĩ Mansfield, đại tướng ở Daniel, giáo sư Wesley Fishel, các lãnh tụ nghiệp đoàn Thiên Chúa giáo, chính khách kiêm văn sĩ Joseph Buttinger, ký giả Alsop, cựu đại sứ Nolthing nhân vật đã được mệnh danh là "người của Đệ nhất phu nhân Việt Nam ở toà đại sứ Mỹ", cựu giám đốc CIA ở Sài Gòn. Richard. Nhưng chủ trương dục tình phục vụ cho chính trị của đệ nhất phu nhân không còn hiệu lực nữa và "Tham vọng phu nhân trở thành báo thù phu nhân" (Madame Ambition est devenue Madame Revanche) như lời báo chí tặng nàng.
Trên chiếc máy bay rời Hoa Kỳ đi La Mã, Lệ mang theo những số báo và tạp chí Mỹ mới xuất bản nói về đảo chánh ở Sài Gòn.
Lệ và con gái vẫn thắc mắc, ngờ vực về cái chết của anh em Diệm, qua các nguồn tin nhận được. Lệ đọc ở tạp chí đăng bài tường thuật dài về những biến chuyển trong cuộc tấn công dinh Gia Long.
Ký giả Stanley Karnow kể lại giờ phút cuối cùng của anh em Ngô Đình Diệm: Khi ba chiếc thiết giáp tới nhà thờ, quân Cách mạng ngần ngại không bắt tổng thống và em của ông ta ngay. Thay vào đó họ cho một sĩ quan trước kia trung thành với ông tới để lừa ông ra ngoài. Khi thấy viên sĩ quan trung thành. Diệm và Nhu mới ra mặt, quân cách mạng lập tức ào ra bắt hai người, trói hai tay sau lưng và xô lên xe thiết giáp. Không biết vì lý do nào mà tướng Xuân lại không ngồi cùng một xe với Diệm Nhu, chiếc xe của Diệm Nhu đi do một thiếu tá thiết giáp chỉ huy. Theo người ta nói thì vị thiếu tá này có một người bạn thân đã bị ông cố vấn xử tử và ông ta nóng lòng trả thù.
Một người được chứng kiến đã kể lại cho tôi như sau: "Trong khi chúng tôi trở về Bộ Tổng tham mưu thì thấy Diệm ngồi yên nhưng Nhu và viên thiếu tá chửi nhau. Tôi không biết ai chửi ai trước, nhưng lời lẽ mỗi lúc mỗi thậm tệ, thiếu tá đó trước đã căm thù Nhu bây giờ đây ông ta càng chửi dữ. Bỗng ông ta lấy lưỡi lê xỉa vào người Nhu mười lăm hoặc hai mươi nhát. Trong cơn cuồng nộ ông quay về phía Diệm, rút súng lục ra và bắn vào đầu tổng thống, đoạn quay sang phía cố vấn lúc đó đang nằm trên sàn xe, bắn một phát đạn vào đầu. Hai anh em Diệm không chống trả gì được vì tay bị trói.
Khi xe thiết giáp về tới Bộ Tổng tham mưu với hai xác chết, các tướng lãnh trông thấy sững sờ. Họ không còn cảm tình với Nhu, song không ghét Diệm. Họ hứa cho chôn cất trọng thể. Một vị tướng đã khóc và tướng Đôn sau đó cho biết là đêm ấy ông không ngủ được.
Để trấn an dư luận đồn đại, các tướng lãnh cho tuyên bố rằng anh em Diệm đã tự sát trong một vụ rủi ro (suicide accidentel). Việc chôn cất hai người được giữ rất bí mật. Người ngoài không ai rõ xác anh em. Diệm mai táng ở đâu. Họ được chôn tại một nghĩa địa gần phi trường Sài Gòn".
Lệ lặng lẽ trao bài báo cho con gái, căm hờn lẩm bẩm:
- Quân sát nhân!
Thuỷ đọc qua bài báo trong tờ Washington Post của mẹ trao cho, lộ vẻ buồn, hai mắt chớp chớp rồi nói:
- Tờ này nói khác với mấy số báo con đã đọc. Có tờ nói là ba với bác bị bắt lên chiếc xe M-113, chạy theo đường Hồng Thập Tự về Bộ Tổng tham mưu, tới ngang gần rạp Olympic thì ba mắng chửi và giật súng của đại uý áp giải rồi bị bắn chết. Tờ khác lại nói rằng người ta lại đưa ba với bác Tổng thống về thẳng Bộ Tổng tư lệnh, vào căn phòng có mặt nhiều tướng lãnh. Họ đưa máy ghi âm cho bác để bắt bác tuyên bố thoái vị, bác liệng máy xuống đất, mắng lại: "Tôi là Tổng thống. Các người có tội phản bội. Tôi là tư lệnh tối cao quân đội, chỉ có tôi mới có quyền ra lệnh…". Rồi ba tiếp lời mạt sát họ. Một sĩ quan mới rút súng lục ra bắn ba và bắn bác.
Theo báo France Soir thì sau khi bác và ba bị giết, xác được để lại tại một trường học ở Chợ Lớn. Các tướng lãnh hay tin liền ra lệnh đưa về Bộ Tổng tham mưu và sau đó chở đến nhà thương Saint Paul. Không có y sĩ nào khám nghiệm, mà chỉ có làm một tờ biên bản định rõ danh tánh bác với ba. Vì vậy không ai biết rõ trên mình bác với ba có bao nhiêu vết thương và bị thương bằng những vật gì. Xác bị quàn kín, chỉ hé cho xem mặt.
Theo lời phóng viên France Soir dường như người ta nhận thấy trên mặt của bác có hai vết nhỏ. Những vết này có thể là do bác bị một viên đạn bắn vào sau ót. Có những nhân chứng đã nhìn thấy những vết thương đó. Xác của ba, không thấy có thương tích ở trên mặt mà có lẽ bị ở sau lưng. Chị Dung được phép đến nhận thi hài ba với bác ở nhà thương Saint Paul. Cũng theo France Soir thi hài bác với ba được bỏ vào quan tài trong đêm thứ bảy, rạng ngày chủ nhật, dưới sự chứng kiến của các sĩ quan. Rồi đêm hôm sau đưa ra khỏi nhà thương, có quân đội canh gác, đem chôn ở phần đất của Tổng tham mưu trước sự chứng kiến của anh chị Trần Trung Dung và một Cha đến làm lễ.
Thuỷ chua xót nhắc lại những lời tường thuật qua các báo, không cầm được nước mắt, luôn tay đưa khăn lên thấm mắt và mũi.
Hai mẹ con Lệ đáp xuống phi trường La Mã, gọi xe tắc xi về một tu viện ở ngoài thành phố, gặp ba đứa nhỏ đã từ Sài Gòn qua từ mấy hôm trước, được bác Tổng giám mục gởi gấm cho ăn ở tại đây.
Sau giây phút mừng mừng tủi tủi giữa mẹ con gặp lại nhau trong lúc lưu vong, tổng giám mục họ Ngô - người anh cả tu hành của gia đình đổ vỡ - hiện ra với mái tóc đã bạc trắng và những nét nhăn hằn sâu trên khuôn mặt ưu tư.
Người anh chồng khoác áo tím, có vẻ mệt mỏi, già nua, đau khổ, kể lại cho Lệ hay những tin tức đã nhận được về các chết bi đát của hai người em Tổng thống và cố vấn:
- Hai chú đã chết thiệt rồi. Có hai bác sĩ người Pháp ở bệnh viện Saint Paul khám nghiệm trong đó có bác sĩ Visy quen biết. Bản báo cáo khám nghiệm cho biết là chú Diệm bị hai phát đạn bắn sau ót còn chú Nhu bị đâm 16 lát dao găm hoặc lưỡi lê và một phát đạn tri ân. Tờ khai tử của hai chú làm tại xã Phú Nhuận, tỉnh Gia Định, ghi chú Diệm là Tuần Vũ, còn chú Nhu là công chức. Mẹ con Lệ lại được xem một bức ảnh về đêm chụp rõ hai vợ chồng Trần Trung Dung cựu Bộ trưởng Quốc phòng, và một linh mục cùng một toán binh sĩ đứng trước hai ngôi mộ xây.
Trong khi đó tại Sài Gòn, dân chúng sôi động xuống đường, biểu tình trương biểu ngữ, tung truyền đơn, đòi thủ tiêu những tàn tích của chế độ cũ.
Tượng Hai Bà Trưng trên bờ Bạch Đằng tạc theo hình ảnh đệ nhất phu nhân bị dân chúng kéo đổ nhào xuống, chặt đứt đầu, đạp lăn lóc qua đường phố. Hình ảnh Ngô Đình Diệm ở khắp nơi đều bị hạ xuống, bị xé rách và chà đạp.
Biệt thự của Ngô Trọng Hiếu bị đốt phá, viên cựu Bộ trưởng Công dân vụ đã chạy trốn, xin tị nạn ở Toà đại sứ Phi Luật Tân.
Tổng Giám đốc Thanh niên cộng hoà Cao Xuân Vỹ đã bị quân đội bắt giam, trong khi đám tay sai dân biểu và các bà Liên đới đều trốn chui trốn nhủi như lũ chuột gặp đám cháy. Trụ sở tờ báo Anh ngữ The Times of Vietnam của vợ chồng người Mỹ Gregory, thuộc hạ của vợ chồng đệ nhất phu nhân, cơ quan Việt tấn xã của nhà Ngô bị dân chúng kéo đến đập phá tan tành rồi nổi lửa đốt. Một số nhà báo trung thành với chế độ như Ngôn Luận, Lẽ Sống, Sài Gòn Mới, Tiếng Chuông… Nhà sách Xuân Thu của Tổng giám mục họ Ngô lần lượt bị đám đông tràn ngập vào đốt phá.
Chương 25
Đọc kinh xong, Diệm gặp cha Sở xin được xưng tội chịu lễ. Cha cai quản nhà thờ chấp thuận giải tội và ban mình Thánh cho hai anh em sau đó, Diệm bảo sĩ quan tuỳ viên kêu điện thoại về Bộ Tổng tham mưu báo tin cho Hội đồng tướng lãnh đem xe vào rước.
Dọn mình chịu lễ xong, anh em họ Ngô ra đi quanh nhà thờ, đến trước hang đá Đức Mẹ cầu nguyện, rồi vào văn phòng Cha Sở chờ đợi. Cả hai đều tỏ vẻ nóng ruột, thỉnh thoắng lại hỏi sĩ quan tuỳ viên:
- Xe đón đã tới chưa?
Sau khi biết tin anh em Diệm, Nhu ẩn náu tại nhà thờ Cha Tam, Chợ Lớn. Hội đồng tướng lãnh cử đại tá Dương Ngọc Lắm, Tổng giám đốc Bảo an đi đón về; có hai thiếu tá đi theo: Nguyễn Nhung, người của tướng Big Minh và Phan Hoà Hiệp thuộc binh chủng thiết giáp:
-Thấy mặt Lắm, Diệm đi ra, còn Nhu thì cau mày mím môi. Lắm vẫn giữ lễ độ - vì dù sao cũng không thể trở mặt với một người mình đã coi như cha nuôi - mời hai anh em Diệm ra xe sau đó, ông ta lánh mặt luôn.
Vừa lúc ấy, một chiếc thiết giáp lùi đuôi vào cổng nhà thờ.
Thiếu tá Nhung và thiếu tá Hiệp xuống xe mời hai kẻ chiến bại bước lên.
- Sao lại đưa xe này đi đón chúng tôi? - Nhu hỏi.
- Không đón bằng thứ xe này, dân chúng sẽ giết chết hai ông! - Hiệp quắc mắt lên đáp.
Trong khi hai anh em Diệm dùng dằng, Hiệp hất tay ra hiệu cho quân lính ào tới trói giật cánh khuỷu hai người lại rồi đẩy lên chiếc M-113.
Hai thiếu tá Nguyễn Nhung và Phan Hoà Hiệp cùng ngồi trên chiếc xe ấy và áp dẫn Diệm, Nhu trở về. Tất nhiên là họ đã có lệnh giết cả hai anh em nhà này để diệt trừ hậu hoạ.
Nửa tháng sau cuộc đảo chính, trong một đêm trực ở trại Hoàng Hoa Thám, Nguyễn Nhung bị thắt cổ chết bằng dây giầy nhảy dù; người ta cho rằng những người trung thành với Diệm Nhu đã trả thù cho chủ. Về phần Phan Hoà Hiệp, sở dĩ ông ta xuống tay hạ thủ, có lẽ cùng là do mối hận năm xưa, ỏng ta vốn là dân Tây lai, nguyên sĩ quan trong quân đội Pháp chuyển sang quân lực Việt Nam, ông ta bị nghi là có dính dấp với Bình Xuyên nên bị cho nghỉ dài hạn không lương tới gần ba năm. Cho nên bây giờ ông ta có dịp trả thù.
Trong lúc đó, ở Phú Cam quân vụ thị trấn gởi cảnh sát dã chiến đến ngăn giữ những làn sóng dân chúng phẫn nộ chỉ chực tràn ngập tư dinh Ngô Đình Cẩn. Oán hận, căm thù chồng chất bao nhiêu năm tháng đối với gia đình trị họ Ngô như kết tụ lại trong đám đông sôi sục gào thét dữ dội. Trong dinh, tất cả các cửa đều đóng chặt, vẻ lo sợ hiện rõ trên nét mặt mọi người, từ binh sĩ phòng vệ đến người hầu hạ. Ngô Đình Cẩn tái mặt tức giận, ngồi gần bà mẹ già ngơ ngác hỏi:
- Việc chi mà ồn ào rứa?
Bà cụ cố họ Ngô ngoài 90 tuổi đã từng được báo chí chế độ Diệm gọi là "Đức thái từ" im lìm thiếp đi trên ghế tựa, đầu óc đã lú lẫn theo tuổi tác, bà cụ không còn đủ trí nhớ, phân biệt được sự việc chung quanh, vừa chợp đi rồi choàng tỉnh dậy vì tiếng hò hét từ ngoài vang lên, chợt lên tiếng hỏi con trai:
- Thằng Thượng mô không thấy về thăm mạ? Còn thằng Nhu nữa, lâu ngày mạ không thấy mặt mũi hắn mô cả.
Bà cụ vẫn yên trí là người con trai Tổng thống còn giữ chức thượng thư của triều đình Huế, và trà uống mỗi sáng của bà vẫn do "Đức Từ Cung ban" như lời nói dối của chung quanh, theo lệnh Ngô Đình Diệm muốn làm vui lòng bà mẹ già nua lẩm cẩm, rằng con mình vẫn một lòng trung thành, thờ vua nhà Nguyễn.
Ngô Đình Cẩn đang rối loạn đầu óc, nghe bà mẹ hỏi, xót xa nghĩ đến hai anh vừa có tin đã chết, gượng nói:
- Mạ nằm nghỉ cho khỏe. Vài bữa nữa anh Thượng ra hầu thăm mạ đó.
Bên ngoài trời càng về chiều dân chúng càng thêm đông đảo, cả thành phố Huế đổ ra đường, cuồn cuộn kéo về phía Phú Cam. Tin quân đội đảo chánh thành công ở Sài Gòn theo làn sóng điện làm sôi động cựu đế đô đã sống qua những ngày đen tối và bi thảm thời trung cổ. Tướng Đỗ Cao Trí tư lệnh vùng I chiến thuật lo sợ cho tánh mạng của Cố vấn chỉ đạo họ Ngô bị đe doạ. Phái binh sĩ bố phòng ngăn ngừa sự cuồng nộ của đám đóng và bảo vệ cho Ngô Đình Cẩn lánh nạn vào sứ quán Mỹ.
Trời bỗng đổ mưa như trút nước, mưa xối xả trên cựu đế đô bắt đầu chấm dứt triều đại nhà Ngô.
Cùng vào giờ này, giữa rừng núi Cao nguyên ba đứa nhỏ họ Ngô vẫn tiếp tục cuộc lẩn trốn với một toán binh sĩ trung thành. Qua một đêm ngủ giữa rừng lạnh lẽo, sợ sệt nhưng không đốt lửa vì sợ người trông thấy, sáng ngày 2, đại uý H1 chỉ huy căng dây ăng-ten để bắt Đài phát thanh Sài Gòn. Thời tiết xấu, sương mù dày đặc rừng núi không nghe gì được, song qua Đài phát thanh Đà Lạt tiếp vận lại tiếng nói của Hội đồng quân nhân, cả bọn được hay là phe đảo chánh đã chiếm dinh Gia Long. Nhưng không bắt gặp hai anh em họ Ngô.
Nghe tin bác và cha đã trốn được, Trác tỏ vẻ mừng rỡ. Đại uý H1 nói với đại uý H2:
- Tổng thống và ông cố vấn thoát được thì tình hình có cơ cứu vãn. Mình cứ chờ ở trong rừng, chắc thế nào rồi cũng có liên lạc. Nhưng muốn cho chắc chắn, đại uý tìm đường đi lần xuống Bắc Hội. Theo lời tôi dặn bữa qua, trung uý K. sẽ đến đó để đón bọn mình và nếu cần thì sẽ xuống dưới Ninh Thuận.
Sau khi đốt lửa hâm nóng mấy thức ăn đồ hộp, cả bọn lại lên đường.
Ban ngày, trông thấy rõ, đại uý H1 tìm ra một lối mòn để đi. Bé Lệ Quyên tưởng như một cuộc đi chơi rừng, tuột từ lưng người lính xuống đòi đi bộ. Trác dừng lại đắt tay em, lầm lũi theo mọi người bước đi. Tới trưa, đoàn người đến gần một buôn Thượng, ở cách đồn điền Lance một cây số, đại uý H1 cho dừng lại tạm nghỉ, phái người vào buôn Thượng tìm mua thức ăn.
Chiếc radio transistor cực mạnh của đại uý H1 mang theo bỗng bắt được luồng sóng đài Sài Gòn báo tin hai anh em Diệm đã bị bắt và tự tử sáng nay.
Trác và Quỳnh nghe bác và cha đã chết, bật tiếng khóc. Bé Lệ Quyên thấy hai anh em khóc cũng oà khóc theo. Hai sĩ quan lặng người cúi đầu lo ngại. Toán lính cận vệ ngồi vây quanh yên lặng nhìn nhau không nói gì. Trước cảnh ba đứa nhỏ khóc mùi mẫn, mọi người đều cô vẻ mủi lòng.
Đại uý H1 tìm lời dỗ dành ba đứa bé:
- Có lẽ phe đảo chánh loan tin bịa đặt để làm nản lòng các đơn vị trung thành với Tổng thống và ông cố vấn, lừa gạt những tướng đem quân về cứu nguy. Chớ không lẽ nào Tổng thống với ông cố vấn là người mộ đạo lại tính chuyện tự tử được! Cậu Trác nghĩ có phải không?
Trác lặng thinh lau nước mắt cho em gái đang nức nở. Mấy người lính vào làng Thượng trở về mang theo một gói cơm nóng, một ít bí và khoai lang luộc, tất cả những thức ăn mua được ở làng này.
Mọi người đang đói nên chia nhau ăn một cách ngon lành.
Hai sĩ quan mới bàn cùng Trác về cách đối phó về tình hình mới, nếu quả thật đã xảy ra điều không may cho hai anh em họ Ngô.
Đám lính cận vệ cũng được hỏi ý kiến.
Mỗi người nói một lối, song phần đông đều tin là anh em Diệm chưa chết. Đại uý H1 đưa ra một ý kiến, cho người về Đà Lạt tìm tin tức xác thực. Hai người lính cận vệ nhanh nhẹn nhất được giao nhiệm vụ, mặc quần áo thường dân, tìm lối ra đường đón xe về Đà Lạt và trễ lắm là đến sáng mai trở lại đồn điền Lance để cho biết tin. Hai người lính nghe lời dặn dò của đại uý H1 rồi ra đi. Đại uý H1 liền bàn với đại uý H2:
- Mình nên dời chỗ đi, vì nếu ở đây, sợ hai cận vệ làm phản, dắt quân đảo chánh tới bắt thì sao?
- Nhưng nếu mình dời đi xa, mà hai người kia trở lại thì biết đâu mà tìm?
Trác lên tiếng đề nghị: hay là mình kiếm chỗ đất nào cao, có thể nhìn trùm cả vùng, thì hai cận vệ trở lại cũng dễ thấy.
Đoàn người cuốn lều, xếp đồ đạc, kéo đến một ngọn đồi gần đó.
Phải vượt qua mấy hố sâu mới lên ngọn đồi không cao mấy, nhưng chế ngự được cả chung quanh. Ai này đều ướt mồ hôi, mặc dầu trời trở lạnh. Lên tới sườn đồi, đoàn người mệt nhọc lặng thinh tìm nơi thuận tiện ngả lưng. Mấy người cận vệ có phận sự săn sóc ba đứa nhỏ lo căng lều vải cho chúng nghỉ.
Mới 5 giờ chiều, song trời đã mờ tối vì sương mù bắt đầu rơi phủ khắp rừng núi lạnh lẽo. Tiếng chim kêu tối buồn bã trong gió thối ngang qua sườn đồi. Cả đoàn người im lặng, khắc khoải chờ đợi đám lính cận vệ, ngồi xúm xít bàn tán nho nhỏ về tình thế xảy ra ở Sài Gòn, mỗi người một câu tỏ vẻ chán nản, mất tin tưởng. Họ nhắc đến các điểm bất tường qua hình ông Diệm in ngược ở đồng năm cắc, cây kiếm đào bật gốc khóm trúc ở huy hiệu đeo trên mũ sĩ quan, cây thánh giá ở mộ cụ Cố Ngô Đình Khả bị sét đánh ngã, và theo họ đó là những triệu chứng báo hiệu không hay cho chế độ nhà Ngô.
Trời sụp tối mau, cả khu đồi mờ mịt trong sương, nhưng không ai dám đốt lửa vì sợ làng Thượng gần đó nhìn thấy. Người cận vệ hỏi ba đứa nhỏ họ Ngô có đói không, chúng đều lắc đầu, nhưng khi được trao cho mỗi đứa một trái ổi rừng hái được trong khi đi đường, chúng cầm lấy ăn một cách ngon lành. Thấy bé Lệ Quyên không cạp nổi trái ổi xanh, Trác cắn bỏ vỏ cho em ăn lấy ruột mềm.
Chiếc radio transistor phát ra tiếng nói của đài Đà Lạt tiếp vận đài Sài Gòn, tiếp tục loan báo nhưng tin tức về cuộc đảo chánh.
Nghe tên quen thuộc của một số nhân vật chánh quyền họ Ngô bị bắt, Trác hỏi đại uý H1:
- Tại sao họ lại bị bắt?
- Tại vì họ theo Tổng thống.
- Rứa người ta bắt hết những người theo bác và ba tôi sao?
Viên sĩ quan ậm ừ không trả lời, nhìn ra đám cận vệ đã nằm co ro rải rác chung quanh, kim đồng hồ chỉ 8 giờ tối. Gió heo hút từ trên đồi thổi thốc lên, mang theo khí lạnh đêm rừng Cao nguyên.
Trác bỏ cửa lều vải xuống, đưa hai em vào ngủ, đặt bé Lệ Quyên nằm giữa, đắp chăn che kín cho đỡ rét. Trác nằm ôm em, từng lúc nghe tiếng núi rừng kêu đêm lại giật mình lắng tai nghe ngóng. Qua một đêm thứ hai yên lành giữa rừng núi, đoàn người lẩn tránh thức dậy trước một buổi sáng lạnh buốt sương mờ ẩm ướt. Ba đứa nhỏ còn nằm yên trong lều. Đại uý H1 suốt đêm thao thức lo toan. Đại uý H2 dẫn hai người tìm hướng đến đồn điền Lance chờ đón hai người phái về Đà Lạt thăm dò tin tức từ hôm qua.
Bé Lệ Quyên thức dậy, kêu đói đòi ăn. Thức ăn đồ hộp không còn gì nữa. Một cận vệ chạy vào rừng, một lát sau đem về một trái ổi chín hượm. Lệ Quyên vồ lấy ăn rồi nói:
- Ổi ngon nhưng mô có no. Bé muốn ăn cơm.
Đại uý H1 sai hai cận vệ đến làng Thượng nhờ nấu cơm và 2 giờ sau họ trở về xách mỗi người mấy củ khoai lang đỏ, nói là không có ai nấu cơm. Rồi đốt lửa nướng khoai chia cho ba đứa nhỏ ăn đỡ đói.
Đến trưa vẫn không thấy hai bóng người phái đi dò la và đại uý H2 cùng hai người cũng không thấy trở về, đại uý H1 tỏ vẻ nóng ruột đi đi lại lại một hồi, rồi đến ngồi xuống cạnh Trác:
- Cậu Trác à, chừ nếu có tin nói ông Tổng thống và ông cố vấn chết thiệt thì cậu tính sao?
Trác buồn bã đáp:
- Tôi cũng không biết mô mà tính. Tuỳ đại uý muốn đưa tụi tui đi mô cũng được.
- Tôi tính chỉ còn hai cách: một là mình xuống Ninh Thuận, nhưng nghe radio nói ông trung tá K cũng đã đánh điện ủng hộ Hội đồng quân nhân cách mạng rồi. Không biết xuống đó rồi có sao không? Một cách nữa là mình ra trình diện cho rồi, chắc họ không làm khó các cô cậu đâu mà sợ.
Không nghe Trác trả lời, đại uý H1 nói tiếp:
- Thôi, cứ chờ thằng H2 với hai đứa liên lạc về đây coi tình hình ra răng rồi hãy tính.
Giờ phút trôi qua nặng nề. Bé Lệ Quyên thút thít đòi ăn rồi mệt ngủ thiếp đi. Đến ba giờ chiều đại uý H2 trở lại mang theo một ít thức ăn, bánh mì, chuối, trái cây và cho hay là không có tin tức gì của hai người phái đi hôm qua. Có thể họ trốn, hoặc bị bắt rồi.
Hai sĩ quan bàn với nhau: Nếu hai người đó bị bắt thì cả bọn phải rời khỏi chỗ này, không thì quân đảo chánh ở Đà Lạt cũng tìm đến. Nhưng rồi nhìn thấy ba đứa nhỏ mệt nhọc, đám lính có vẻ chán nản, đại uý H1 quyết định cứ ở lại chờ đến ngày mai sẽ tìm cách tính sau.
Qua bữa ăn chiều mọi người xúm nghe radio, lúc này đã bắt được đài Sài Gòn. Xướng ngôn viên đang đọc thông báo của tổng trấn đô thành kêu gọi dân chúng bình tĩnh và Toà dô chính ngăn cấm mọi sự đầu cơ.
Đại uý H2 nói:
- Coi bộ như vầy là tình hình êm rồi, bên mình chắc là hoàn toàn thất bại. Tôi đề nghị đại uý cho đưa các cô cậu ra trình diện cho rồi chớ trốn chui trốn nhủi như vầy mà không có mục đích gì, chỉ thêm mệt. Mà nguy nhất cho mình là không làm sao kiếm được đồ ăn.
Đại uý H1 đáp:
- Tôi cũng có tính với cậu Trác hối trưa. Để mình hỏi lại cậu ấy coi sao.
Hai người đi lại chỗ Trác nằm, nói lại đề nghị của họ. Trái nhìn hai em, suy nghĩ một lúc rồi nói:
- Thôi về cũng được. Vậy hai anh em tính đi liền cho rồi.
Đại uý H1 gọi tất cả các cận vệ lại bảo họ sửa soạn đi về. Mọi người đều tán thành, xếp dọn… lều, súng ống mang đi. Đoàn người lánh nạn lại theo lối đường cũ trở về Đà Lạt. Trừ hai viên sĩ quan cầm đầu và ba đứa nhỏ họ Ngô có vẻ lo lắng ngại ngùng, còn tất cả đều hăng hái bước về để gặp gia đình.
Một giờ sáng ngày 4-11 cả đoàn trở về chỗ bờ suối đã cắm trại đêm đầu. Đại uý H1 ra lệnh dừng lại nghỉ tại đây, chờ đến sáng trở về dinh. Một cận vệ ngỏ ý xin phép về trại gia đình binh sĩ phòng vệ dinh ở cách đó lối 1 cây số để nấu cơm đem đến. Khoảng 3 giờ sáng, vợ con binh sĩ phòng vệ mang cơm nước đến thì mọi người đã ngủ mê mệt.
Đến 6 giờ sáng, đại uý H1 dẫn cả đoàn trở về dinh số 2 rồi gọi điện thoại cho trung tá B. báo tin:
- Tôi xin đưa ba đứa nhỏ con ông cố vấn ra trình diện.
10 phút sau một chiếc xe Jeep và một chiếc Dodge 4x4 do trung tá B. chỉ huy đến đón ba đứa bé họ Ngô đưa về dinh tỉnh trưởng.
Toán binh sĩ cận vệ hộ tống giao nạp súng, máy truyền tin, dụng cụ…
Vào lúc 10 giờ, Hội đồng quân nhân cách mạng được tin báo ba đứa con họ Ngô đang được đưa về Sài Gòn trình diện.
***
Tại khách sạn ở Beverley Hills, thuộc tiểu bang Califomia, Lệ cùng con gái theo dõi những diễn biến của cuộc đảo chánh ở Sài Gòn qua tin tức ở Đài phát thanh.
Sáng ngày 2 tháng 11 nghe tin bác và cha đã chết làm Lệ Thuỷ ngất xỉu đi. Phóng viên các báo, các hãng vô tuyến truyền hình kéo đến chật cả gian phòng lớn ở khách sạn.
Lệ mang kính đen lớn vì vết cắt giữa lớp da dưới mi mắt chưa lành và giấu hai mắt đã húp vì khóc. Nàng không che giấu sự căm hờn giận dữ đối với những người đã lật đổ anh em chồng nàng, và gọi là quân phản bội, bọn tiếm vị.
Nhắc đến cái chết của hai anh em họ Ngô, Lệ nghiến răng tuyên bố:
- Không thể nói đến tự tử được! Chồng và anh chồng tôi đã bị giết. Tìm cách giết chết hoặc làm cho bất lực các nhà lãnh đạo được bầu một cách hợp pháp của một nước, chỉ vì người ta muốn biến nước này thành một chư hầu, là một việc làm không giải quyết được gì! Không ai có thể lãnh đạo nước Việt Nam chỉ bằng tiền bạc và những tên bù nhìn.
Càng nói, Lệ càng tức tối, không dằn được những lời chửi bới tân chánh quyền Việt Nam và chánh phủ Mỹ, và bảo luôn các phóng viên nhiếp ảnh đổ xô đến chụp hình phỏng vấn mình:
- Các ông thiếu lịch sự trước cái tang đau đớn của tôi.
Một ký giả hỏi:
- Thế bà định ở lại Mỹ nữa không?
- Tôi không muốn ở lại thêm trên đất Mỹ thêm một ngày nào nữa, vì người Mỹ đã phản bội Việt Nam, chánh phủ Mỹ đã đâm vào sau lưng anh chồng và chồng tôi, những người đã được xem là đồng minh, là bạn của Mỹ.
Phóng viên New York Times hỏi:
- Ông bà Trần Văn Chương, cựu đại sứ, thân sinh bà đã gặp bà chưa?
Lệ trả lời:
- Cha tôi có gọi điện thoại cho tôi nói là thuận gặp tôi, nếu chúng tôi thật đã chết rồi. Tôi cho rằng đặt điều kiện với tôi như vậy là dã man!
Rồi nàng lớn tiếng nói:
- Chánh phủ Mỹ đã chủ trương giết chồng tôi và anh chồng tôi. Tôi rất lo cho số phận của ba đứa con tôi ở lại miền Nam trong tay bọn phản loạn.
Một ký giả hỏi vặn lại:
- Căn cứ vào đâu mà bà nói chánh phủ Mỹ đã chủ trương hại chồng và anh chồng bà?
Lệ không trả lời thằng vào câu hỏi, bảo con gái đưa tờ New York Herald Tribune vừa xuất bản đề ngày 2-11-63 chỉ vào bài "Cuộc bạo động của chúng ta ở Sài Gòn" rồi lớn tiếng đọc: "Mặc dù có những đính chính hoặc những lời tuyên bố né tránh của Bộ Ngoại giao Mỹ nói rằng: chánh phủ Mỹ đứng ngoài cuộc biến cố hiện nay ở Sài Gòn, nhưng người ta có thể nói chắc chắn rằng cuộc nổi loạn lật đổ đó là của chúng ta. Toà Bạch Ốc phải chịu trách nhiệm về mọi hậu quả của cuộc bạo động đó, mặc dù cuộc bạo động đó như thế nào, và sẽ ra sao. Nếu cuộc đảo chánh đã nhanh chóng thắng lợi củng cố được thế lực và chánh quyền thì sẽ là rất tốt, nhưng nếu bọn đảo chánh lại gây ra chia rẽ mới, ngoài sự chia rẽ hiện nay ở miền Nam Việt Nam, thì có thể nói là thật xấu, vì rằng một cuộc thay ngựa giữa dòng như thế thật là nguy hiểm".
Lệ gằn giọng, mỉa mai: Đó là báo chí các ông đã tố cáo như vậy và tờ New York Times còn lại lên tiếng rằng: "Chỉ có một điều đáng ngạc nhiên là cuộc nổi loạn đã không xảy ra sớm hơn. Nếu các ông còn chưa tin chắc chắn một trăm phần trăm là chánh phủ Kennedy đã tổ chức cuộc đảo chánh ở Sài Gòn thì cứ hỏi CIA, hỏi đại sứ Cabot Lodge, xem có đúng không?"
Sau khi nghe Sài Gòn xác nhận tin chồng và anh chồng đã chết, Lệ nhận được một bức điện văn của tướng Đôn qua trung gian của sứ quán Hoa Kỳ ở Sài Gòn, báo cho nàng hay về tin ba đứa con. Người tình quân nhân của Lệ đã đứng ra bảo đảm cho ba đứa con họ Ngô được xuất ngoại gặp mẹ trên chuyến bay Air France từ Sài Gòn đi La Mã.
Lệ hối hận đã vội vã tuyên bố trong lúc tức giận là nàng không muốn ở lại thêm một ngày nào trên đất Mỹ nữa. Nhận được tin về các con, nàng liền đổi ý, vận động với Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ để ở lại thêm ít lâu và yêu cầu cho ba đứa con nàng được sang Mỹ đồng thời nàng đi tìm ngôi nhà ở California. Để tránh các phóng viên và những tay săn hình ảnh. Lệ cải trang bằng cách mang tóc giả màu vàng và mặc âu phục trong khi ra ngoài.
Bộ Ngoại giao Mỹ trả lời, khuyên Lệ nên cho các con qua Âu châu. Nàng lại vận động để xin phép cho chúng ghé đến California trên đường đi La Mã. Nhưng Bộ Ngoại giao Mỹ nhã nhặn từ chối qua một bức điện tín không ký tên "Chúng tôi hiểu rằng bà muốn cho các con đi thẳng qua La Mã nên đã ra lệnh cho đại sứ Mỹ tại Sài Gòn giúp mọi phương tiện để cuộc hành trình được dễ dàng và mau chóng".
Một nhân viên ngoại giao nhắn riêng nàng:
- Chúng tôi mong bà tiếp tục thi hành ý định của bà là rời khỏi Hoa Kỳ sang Ý.
Trước sự từ khước lịch sự và không kém cương quyết của Bộ Ngoại giao, Lệ hiểu là nàng không còn lưu trú lại đất Mỹ được nữa. Nếu ở lại Mỹ, nàng sẽ có lợi về phương diện chính trị lẫn tài chính, nhưng Lệ không còn hy vọng nữa, vì một khi rời khỏi Mỹ rồi chắc chắn là Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ sẽ không cấp chiếu khán cho nàng vào lại.
Lệ tuyên bố với các báo để gián tiếp trả lời Bộ Ngoại giao Mỹ:
- Tôi muốn ở lại miền Nam tiểu bang California một thời gian nữa.
- Bà có ý định xin trú ẩn tại Hoa Kỳ không?
- Không đời nào! Tôi không thể sống chung với những kẻ đâm sau lưng gia đình tôi! Tôi chỉ muốn ở lại thêm một thời gian ngắn chớ không xin trú ẩn. Tôi biết là không cần phải ở lại Mỹ lâu, vì thế nào ở Việt Nam cũng sẽ lộn xộn và người ta cũng sẽ mời tôi về. Chỉ có tôi mới kêu gọi các lực lượng trong nước thành một khối được.
Lệ tỏ ra mình vẫn giữ một vai trò quan trọng, lãnh đạo khối một triệu chị em Phụ nữ liên đới bán quân sự và thanh nữ cộng hoà, và cho rằng mình sẽ tiếp tục công cuộc của chồng điệu khiển đảng Cần Lao và tập đoàn Công giáo trung thành với họ Ngô. Lệ nhận được điện thoại của người anh chồng tổng giám mục từ La Mã gọi sang, khuyên nhủ em dâu nên qua Ý đón các con, vì nhiệm vụ nàng ở Hoa Kỳ đã hết.
- Không, việc của tôi còn ở đây chưa xong.
Sáng ngày 5, Lệ rời khách sạn Beverly Hills để đến bác sĩ cắt chỉ các đường mổ ở mắt. Một số cảnh sát giữ trật tự theo hộ tống Lệ.
Nàng từ chối không trả lời các phóng viên đổ xô đến. Nhưng đến khi bước lên thang máy, nghe một ký giả cất tiếng hỏi lớn:
- Bà đã chịu thua chưa?
Lệ không còn dằn lòng được nữa, ra dấu cho người giữ thang máy để mở, thò đầu ra ngoài nói như thét:
- Có người hỏi tôi đã chịu thua chưa, tôi không đời nào chịu thua cả! Không bao giờ! Không bao giờ! Không bao giờ!
Ngày 13-11, Lệ cùng con gái rời Los Angeles để đi La Mã. Trước khi lên máy bay rời khỏi đất Mỹ, Lệ lại lên tiếng đả kích chế độ Hoa Kỳ một lần nữa:
- Judas đã bán Chúa 30 đồng. Người ta bán anh em họ Ngô mấy đồng Mỹ kim… Tôi không muốn ôm mãi oán hờn hằn học làm u tối cuộc đời tôi Nhưng cái gánh của tôi thật là nặng nề vì ma quỷ đang tìm cách đánh bại tôi. Nhưng ma quỷ đang thất vọng thấy không làm gì xâm phạm đến linh hồn và tinh thần bất diệt của tôi được!
Trong những giờ cuối cùng trên đất Mỹ, Lệ tìm cách liên lạc với những người bạn Mỹ đã từng ủng hộ họ Ngô lên cầm quyền. Đức Hồng y Spellman, người đỡ đầu cho Ngô Đình Diệm. Thượng nghị sĩ Mansfield, đại tướng ở Daniel, giáo sư Wesley Fishel, các lãnh tụ nghiệp đoàn Thiên Chúa giáo, chính khách kiêm văn sĩ Joseph Buttinger, ký giả Alsop, cựu đại sứ Nolthing nhân vật đã được mệnh danh là "người của Đệ nhất phu nhân Việt Nam ở toà đại sứ Mỹ", cựu giám đốc CIA ở Sài Gòn. Richard. Nhưng chủ trương dục tình phục vụ cho chính trị của đệ nhất phu nhân không còn hiệu lực nữa và "Tham vọng phu nhân trở thành báo thù phu nhân" (Madame Ambition est devenue Madame Revanche) như lời báo chí tặng nàng.
Trên chiếc máy bay rời Hoa Kỳ đi La Mã, Lệ mang theo những số báo và tạp chí Mỹ mới xuất bản nói về đảo chánh ở Sài Gòn.
Lệ và con gái vẫn thắc mắc, ngờ vực về cái chết của anh em Diệm, qua các nguồn tin nhận được. Lệ đọc ở tạp chí đăng bài tường thuật dài về những biến chuyển trong cuộc tấn công dinh Gia Long.
Ký giả Stanley Karnow kể lại giờ phút cuối cùng của anh em Ngô Đình Diệm: Khi ba chiếc thiết giáp tới nhà thờ, quân Cách mạng ngần ngại không bắt tổng thống và em của ông ta ngay. Thay vào đó họ cho một sĩ quan trước kia trung thành với ông tới để lừa ông ra ngoài. Khi thấy viên sĩ quan trung thành. Diệm và Nhu mới ra mặt, quân cách mạng lập tức ào ra bắt hai người, trói hai tay sau lưng và xô lên xe thiết giáp. Không biết vì lý do nào mà tướng Xuân lại không ngồi cùng một xe với Diệm Nhu, chiếc xe của Diệm Nhu đi do một thiếu tá thiết giáp chỉ huy. Theo người ta nói thì vị thiếu tá này có một người bạn thân đã bị ông cố vấn xử tử và ông ta nóng lòng trả thù.
Một người được chứng kiến đã kể lại cho tôi như sau: "Trong khi chúng tôi trở về Bộ Tổng tham mưu thì thấy Diệm ngồi yên nhưng Nhu và viên thiếu tá chửi nhau. Tôi không biết ai chửi ai trước, nhưng lời lẽ mỗi lúc mỗi thậm tệ, thiếu tá đó trước đã căm thù Nhu bây giờ đây ông ta càng chửi dữ. Bỗng ông ta lấy lưỡi lê xỉa vào người Nhu mười lăm hoặc hai mươi nhát. Trong cơn cuồng nộ ông quay về phía Diệm, rút súng lục ra và bắn vào đầu tổng thống, đoạn quay sang phía cố vấn lúc đó đang nằm trên sàn xe, bắn một phát đạn vào đầu. Hai anh em Diệm không chống trả gì được vì tay bị trói.
Khi xe thiết giáp về tới Bộ Tổng tham mưu với hai xác chết, các tướng lãnh trông thấy sững sờ. Họ không còn cảm tình với Nhu, song không ghét Diệm. Họ hứa cho chôn cất trọng thể. Một vị tướng đã khóc và tướng Đôn sau đó cho biết là đêm ấy ông không ngủ được.
Để trấn an dư luận đồn đại, các tướng lãnh cho tuyên bố rằng anh em Diệm đã tự sát trong một vụ rủi ro (suicide accidentel). Việc chôn cất hai người được giữ rất bí mật. Người ngoài không ai rõ xác anh em. Diệm mai táng ở đâu. Họ được chôn tại một nghĩa địa gần phi trường Sài Gòn".
Lệ lặng lẽ trao bài báo cho con gái, căm hờn lẩm bẩm:
- Quân sát nhân!
Thuỷ đọc qua bài báo trong tờ Washington Post của mẹ trao cho, lộ vẻ buồn, hai mắt chớp chớp rồi nói:
- Tờ này nói khác với mấy số báo con đã đọc. Có tờ nói là ba với bác bị bắt lên chiếc xe M-113, chạy theo đường Hồng Thập Tự về Bộ Tổng tham mưu, tới ngang gần rạp Olympic thì ba mắng chửi và giật súng của đại uý áp giải rồi bị bắn chết. Tờ khác lại nói rằng người ta lại đưa ba với bác Tổng thống về thẳng Bộ Tổng tư lệnh, vào căn phòng có mặt nhiều tướng lãnh. Họ đưa máy ghi âm cho bác để bắt bác tuyên bố thoái vị, bác liệng máy xuống đất, mắng lại: "Tôi là Tổng thống. Các người có tội phản bội. Tôi là tư lệnh tối cao quân đội, chỉ có tôi mới có quyền ra lệnh…". Rồi ba tiếp lời mạt sát họ. Một sĩ quan mới rút súng lục ra bắn ba và bắn bác.
Theo báo France Soir thì sau khi bác và ba bị giết, xác được để lại tại một trường học ở Chợ Lớn. Các tướng lãnh hay tin liền ra lệnh đưa về Bộ Tổng tham mưu và sau đó chở đến nhà thương Saint Paul. Không có y sĩ nào khám nghiệm, mà chỉ có làm một tờ biên bản định rõ danh tánh bác với ba. Vì vậy không ai biết rõ trên mình bác với ba có bao nhiêu vết thương và bị thương bằng những vật gì. Xác bị quàn kín, chỉ hé cho xem mặt.
Theo lời phóng viên France Soir dường như người ta nhận thấy trên mặt của bác có hai vết nhỏ. Những vết này có thể là do bác bị một viên đạn bắn vào sau ót. Có những nhân chứng đã nhìn thấy những vết thương đó. Xác của ba, không thấy có thương tích ở trên mặt mà có lẽ bị ở sau lưng. Chị Dung được phép đến nhận thi hài ba với bác ở nhà thương Saint Paul. Cũng theo France Soir thi hài bác với ba được bỏ vào quan tài trong đêm thứ bảy, rạng ngày chủ nhật, dưới sự chứng kiến của các sĩ quan. Rồi đêm hôm sau đưa ra khỏi nhà thương, có quân đội canh gác, đem chôn ở phần đất của Tổng tham mưu trước sự chứng kiến của anh chị Trần Trung Dung và một Cha đến làm lễ.
Thuỷ chua xót nhắc lại những lời tường thuật qua các báo, không cầm được nước mắt, luôn tay đưa khăn lên thấm mắt và mũi.
Hai mẹ con Lệ đáp xuống phi trường La Mã, gọi xe tắc xi về một tu viện ở ngoài thành phố, gặp ba đứa nhỏ đã từ Sài Gòn qua từ mấy hôm trước, được bác Tổng giám mục gởi gấm cho ăn ở tại đây.
Sau giây phút mừng mừng tủi tủi giữa mẹ con gặp lại nhau trong lúc lưu vong, tổng giám mục họ Ngô - người anh cả tu hành của gia đình đổ vỡ - hiện ra với mái tóc đã bạc trắng và những nét nhăn hằn sâu trên khuôn mặt ưu tư.
Người anh chồng khoác áo tím, có vẻ mệt mỏi, già nua, đau khổ, kể lại cho Lệ hay những tin tức đã nhận được về các chết bi đát của hai người em Tổng thống và cố vấn:
- Hai chú đã chết thiệt rồi. Có hai bác sĩ người Pháp ở bệnh viện Saint Paul khám nghiệm trong đó có bác sĩ Visy quen biết. Bản báo cáo khám nghiệm cho biết là chú Diệm bị hai phát đạn bắn sau ót còn chú Nhu bị đâm 16 lát dao găm hoặc lưỡi lê và một phát đạn tri ân. Tờ khai tử của hai chú làm tại xã Phú Nhuận, tỉnh Gia Định, ghi chú Diệm là Tuần Vũ, còn chú Nhu là công chức. Mẹ con Lệ lại được xem một bức ảnh về đêm chụp rõ hai vợ chồng Trần Trung Dung cựu Bộ trưởng Quốc phòng, và một linh mục cùng một toán binh sĩ đứng trước hai ngôi mộ xây.
Trong khi đó tại Sài Gòn, dân chúng sôi động xuống đường, biểu tình trương biểu ngữ, tung truyền đơn, đòi thủ tiêu những tàn tích của chế độ cũ.
Tượng Hai Bà Trưng trên bờ Bạch Đằng tạc theo hình ảnh đệ nhất phu nhân bị dân chúng kéo đổ nhào xuống, chặt đứt đầu, đạp lăn lóc qua đường phố. Hình ảnh Ngô Đình Diệm ở khắp nơi đều bị hạ xuống, bị xé rách và chà đạp.
Biệt thự của Ngô Trọng Hiếu bị đốt phá, viên cựu Bộ trưởng Công dân vụ đã chạy trốn, xin tị nạn ở Toà đại sứ Phi Luật Tân.
Tổng Giám đốc Thanh niên cộng hoà Cao Xuân Vỹ đã bị quân đội bắt giam, trong khi đám tay sai dân biểu và các bà Liên đới đều trốn chui trốn nhủi như lũ chuột gặp đám cháy. Trụ sở tờ báo Anh ngữ The Times of Vietnam của vợ chồng người Mỹ Gregory, thuộc hạ của vợ chồng đệ nhất phu nhân, cơ quan Việt tấn xã của nhà Ngô bị dân chúng kéo đến đập phá tan tành rồi nổi lửa đốt. Một số nhà báo trung thành với chế độ như Ngôn Luận, Lẽ Sống, Sài Gòn Mới, Tiếng Chuông… Nhà sách Xuân Thu của Tổng giám mục họ Ngô lần lượt bị đám đông tràn ngập vào đốt phá.
Chương 25
Tiền
bạc và thù hận
Cựu chủ nhân The Times of Vietnam,
Anne Gregory, người đàn bà Mỹ chung thuỷ với Đệ nhất phu nhân được Lệ mời hợp
tác để biên soạn tập hồi ký.
Từ Ba Lê, Lệ theo dõi những diễn biến chung quanh việc người em chồng cố vấn chỉ đạo miền Trung đã được đưa vào Toà lãnh sự Mỹ ở Huế lánh nạn, sau khi cuộc đảo chánh của quân đội ở Sài Gòn đã nắm chắc thành công.
Nhưng rồi trước phản ứng sôi nổi của đa số dân chúng bị đè nén suốt 9 năm trời dưới ách phong kiến của lãnh chúa miền Trung càng phẫn nộ khi khám phá ra những hầm giam người, những vụ thủ tiêu và những tội ác ghê rợn của bè đảng họ Ngô ở Huế, đòi giao trả Ngô Đình Cẩn cho chánh quyền mới, sứ quán Mỹ đành phải nghe theo.
Khi Cẩn rời khỏi dinh Phú Cam, người nhà thấy chở theo hai va-ly chất đầy giấy bạc và một chiếc cặp da lớn chất đầy kim cương và ngoại tệ nhưng lúc chiếc xe đen chở "Cậu" vào sứ quán chỉ còn thấy mang theo một va-li và một cặp. Đến ngày "Cậu" bị giao trả lại cho chánh quyền mới để đưa vào Sài Gòn, giải từ sứ quán Mỹ xuống phi trường Phú Bài thì còn mang theo một va-li và chiếc cặp, nhưng khi cậu xuống xe chỉ còn ôm chiếc cặp theo, và lúc bước lên máy bay thì đi hai tay không.
Lúc nhà chức trách vào khám dinh cậu chỉ thấy tài sản của Cố vấn chỉ đạo miền Trung còn vỏn vẹn mười bốn đồng bảy cắc dưới gối nằm của bà cụ Ngô Đình Khả. Viên cựu Bộ trưởng phủ Tổng thống cùng gia đình trốn thoát khỏi Sài Gòn bay sang Pháp, kể lại cho Lệ hay về trường hợp mấy va-li và hai chiếc cặp chất đầy giấy bạc ngoại tệ và kim cương của hai anh em Ngô Đình Diệm đem theo, khi rời dinh Gia Long, cũng đã biến mất một cách khác thường. Đám thuộc hạ thân tín họ Ngô bị giam cầm biết rõ những ai chiếm đoạt số tài sản khổng lồ ấy nhưng không hề được nhắc nhở về sau.
Nàng lại bỗng nhận được thư của cháu gái nhà Ngô báo tin bà mẹ chồng chết. "Bà đã tắt thở sau khi chịu đủ các phép bí tích. Từ ngày ở Huế vô Sài Gòn, bà thường ngày nhắc tên con cháu, hỏi tới các con trai luôn, bà chưa biết tin các cậu đã bị hại, và cả nhà ai cũng giấu những việc không hay xảy ra trong gia đình. Điều lạ là độ sau này bà không còn lú lẫn như trước nữa, thỉnh thoảng hỏi nhiều câu có vẻ tỉnh táo. Khổ cho cháu, cứ phải nói dối quanh về sự vắng mặt của mấy cậu, mà bà thì cứ nhắc nhở luôn.
"Con cháu đầy đàn như thế mà đến khi mất, bà chỉ có mình đứa cháu ngoại bên mình! Sự đời sao lại oái oăm như vậy, hở mợ?"
Lệ không đọc hết bức thư, trao cho con gái, lặng người đi. Con người cương nghị của Lệ bị tràn ngập những ý nghĩ trái ngược. Nàng cảm thấy rung động trước định mệnh khắt khe.
- Tại sao anh em họ Ngô lại đều bị giết một cách thảm thương, dị thường như vậy?
- Tại sao bà cụ Thượng Ngô ngoài chín mươi tuổi, đã lú lẫn, đợi đến lúc các con trai bị giết hết lại bỗng dưng hồi tỉnh, thấu rõ tất cả đau thương tan nát của gia đình họ Ngô rồi chết trong cô đơn.
Tại sao… Bao nhiêu câu hỏi quay cuồng trong đầu óc của Lệ.
Nàng không khỏi nghĩ đến anh chồng giám mục, đang sống ở La Mã phải khốn khổ nhận thấy tất cả những kết quả bi thảm của gia đình để ngày đêm nghĩ ngợi…
Nhìn mặt mình trong gương, Lệ nhận thấy những nét nhăn hằn sâu ở cuối đôi mắt thâm quầng vì thao thức. Nàng bỗng nhận thấy vẻ mệt mỏi hiện trên khuôn mặt mà dầu hoá trang tinh vi thế nào vẫn không che lấp được.
Ôm ấp một khối căm hờn, ngày đêm ray rứt với những nỗi niềm uất ức nung nấu, Lệ như sống với một hoả ngục trong lòng. Có lúc nàng như cuồng lên, đang đêm tuôn ra đường, đi thất thểu như một bóng ma trên đường khuya vắng.
Đầu óc không ngừng mơ tưởng đến uy quyền, Lệ sẵn sàng đánh đổi tài sản khổng lồ của nàng để lấy lại địa vị Đệ nhất phu nhân.
Trong các câu chuyện với bạn hữu ngoại quốc hay Việt Nam, Lệ vẫn nhắc nhở đến một triệu đoàn viên phong trào Phụ nữ liên đới do nàng lãnh đạo, đoàn nữ binh phụ nữ bán quân sự 200.000 người dưới quyền nàng chỉ huy…
- Nhờ nhà tôi với tôi ủng hộ, tổng thống Diệm mới đứng vững được không có chúng tôi thì làm gì xong.
Lệ không giấu diếm những ý định của nàng trong giai đoạn cuối cùng của nhà Ngô:
- Nhà tôi mà chịu nghe theo lời tôi, lên làm Tổng thống thay ông Diệm trước thì sự tình đâu đã xảy ra như vậy. Trong nước Việt Nam không ai có sáng kiến gì ngoài chồng tôi ra.
Sau những ngày hãm mình ở nhà để ghi chép, kể lại những sự việc cũ cho Anne Gregory viết tập hồi ký hộ nàng, Lệ lại ra ngoài, đắm mình vào các hộp đêm, khiêu vũ như điên, uống rượu say sưa đến trời gần sáng mới về.
Khi đọc báo hay tin cựu hoàng hậu Nam Phương từ trần, Lệ liền đánh điện chia buồn cùng cựu hoàng Bảo Đại. Nửa tháng sau, Lệ tìm đến lâu đài Thorence, thăm vị cựu hoàng đã bị anh em chồng nàng truất phế. Không rõ đã xảy ra những gì qua cuộc gặp gỡ giữa cựu đệ nhất phu nhân họ Ngô và cựu hoàng đế Việt Nam, nhưng khi Lệ trở về Ba Lê, nàng tỏ một thái độ khác thường, không muốn ai nhắc đến tên con người mà hồi còn cầm quyền ở Sài Gòn, Lệ đã tuyên bố.
- Tôi vẫn có thiện cảm đối với ông Bảo Đại, một người dễ mến.
Theo các miệng lưỡi thóc mách ở gần Lệ thì trong khi vào biệt điện Thorence gặp cựu hoàng. Lệ không được người tình cũ đón tiếp mặn nồng như trước. Hình như Lệ muốn nói lại thời kỳ luyến ái của những ngày Đà Lạt, thuở nàng đóng vai cô giáo dạy dương cầm cho công chúa Phương Liên, nhưng hoa xưa ong cũ không còn hoà hợp.
Người ta nói rằng Lệ có ý định muốn đem tài sản lớn lao của mình với chút nhan sắc còn lại của đệ nhất phu nhân nhà Ngô để bước lên địa vị hoàng hậu không ngai của cựu hoàng đế lưu vong vừa mất vợ.
Nhưng nàng phi Mộng Điệp, người đàn bà được cựu hoàng sủng ái, đã từng bị Lệ tịch thu tài sản sau ngày truất phế Bảo Đại, hiện sống ở Pháp, đứng ra ngăn chặn, đẩy lui tình địch.
Từ Ba Lê, Lệ theo dõi những diễn biến chung quanh việc người em chồng cố vấn chỉ đạo miền Trung đã được đưa vào Toà lãnh sự Mỹ ở Huế lánh nạn, sau khi cuộc đảo chánh của quân đội ở Sài Gòn đã nắm chắc thành công.
Nhưng rồi trước phản ứng sôi nổi của đa số dân chúng bị đè nén suốt 9 năm trời dưới ách phong kiến của lãnh chúa miền Trung càng phẫn nộ khi khám phá ra những hầm giam người, những vụ thủ tiêu và những tội ác ghê rợn của bè đảng họ Ngô ở Huế, đòi giao trả Ngô Đình Cẩn cho chánh quyền mới, sứ quán Mỹ đành phải nghe theo.
Khi Cẩn rời khỏi dinh Phú Cam, người nhà thấy chở theo hai va-ly chất đầy giấy bạc và một chiếc cặp da lớn chất đầy kim cương và ngoại tệ nhưng lúc chiếc xe đen chở "Cậu" vào sứ quán chỉ còn thấy mang theo một va-li và một cặp. Đến ngày "Cậu" bị giao trả lại cho chánh quyền mới để đưa vào Sài Gòn, giải từ sứ quán Mỹ xuống phi trường Phú Bài thì còn mang theo một va-li và chiếc cặp, nhưng khi cậu xuống xe chỉ còn ôm chiếc cặp theo, và lúc bước lên máy bay thì đi hai tay không.
Lúc nhà chức trách vào khám dinh cậu chỉ thấy tài sản của Cố vấn chỉ đạo miền Trung còn vỏn vẹn mười bốn đồng bảy cắc dưới gối nằm của bà cụ Ngô Đình Khả. Viên cựu Bộ trưởng phủ Tổng thống cùng gia đình trốn thoát khỏi Sài Gòn bay sang Pháp, kể lại cho Lệ hay về trường hợp mấy va-li và hai chiếc cặp chất đầy giấy bạc ngoại tệ và kim cương của hai anh em Ngô Đình Diệm đem theo, khi rời dinh Gia Long, cũng đã biến mất một cách khác thường. Đám thuộc hạ thân tín họ Ngô bị giam cầm biết rõ những ai chiếm đoạt số tài sản khổng lồ ấy nhưng không hề được nhắc nhở về sau.
Nàng lại bỗng nhận được thư của cháu gái nhà Ngô báo tin bà mẹ chồng chết. "Bà đã tắt thở sau khi chịu đủ các phép bí tích. Từ ngày ở Huế vô Sài Gòn, bà thường ngày nhắc tên con cháu, hỏi tới các con trai luôn, bà chưa biết tin các cậu đã bị hại, và cả nhà ai cũng giấu những việc không hay xảy ra trong gia đình. Điều lạ là độ sau này bà không còn lú lẫn như trước nữa, thỉnh thoảng hỏi nhiều câu có vẻ tỉnh táo. Khổ cho cháu, cứ phải nói dối quanh về sự vắng mặt của mấy cậu, mà bà thì cứ nhắc nhở luôn.
"Con cháu đầy đàn như thế mà đến khi mất, bà chỉ có mình đứa cháu ngoại bên mình! Sự đời sao lại oái oăm như vậy, hở mợ?"
Lệ không đọc hết bức thư, trao cho con gái, lặng người đi. Con người cương nghị của Lệ bị tràn ngập những ý nghĩ trái ngược. Nàng cảm thấy rung động trước định mệnh khắt khe.
- Tại sao anh em họ Ngô lại đều bị giết một cách thảm thương, dị thường như vậy?
- Tại sao bà cụ Thượng Ngô ngoài chín mươi tuổi, đã lú lẫn, đợi đến lúc các con trai bị giết hết lại bỗng dưng hồi tỉnh, thấu rõ tất cả đau thương tan nát của gia đình họ Ngô rồi chết trong cô đơn.
Tại sao… Bao nhiêu câu hỏi quay cuồng trong đầu óc của Lệ.
Nàng không khỏi nghĩ đến anh chồng giám mục, đang sống ở La Mã phải khốn khổ nhận thấy tất cả những kết quả bi thảm của gia đình để ngày đêm nghĩ ngợi…
Nhìn mặt mình trong gương, Lệ nhận thấy những nét nhăn hằn sâu ở cuối đôi mắt thâm quầng vì thao thức. Nàng bỗng nhận thấy vẻ mệt mỏi hiện trên khuôn mặt mà dầu hoá trang tinh vi thế nào vẫn không che lấp được.
Ôm ấp một khối căm hờn, ngày đêm ray rứt với những nỗi niềm uất ức nung nấu, Lệ như sống với một hoả ngục trong lòng. Có lúc nàng như cuồng lên, đang đêm tuôn ra đường, đi thất thểu như một bóng ma trên đường khuya vắng.
Đầu óc không ngừng mơ tưởng đến uy quyền, Lệ sẵn sàng đánh đổi tài sản khổng lồ của nàng để lấy lại địa vị Đệ nhất phu nhân.
Trong các câu chuyện với bạn hữu ngoại quốc hay Việt Nam, Lệ vẫn nhắc nhở đến một triệu đoàn viên phong trào Phụ nữ liên đới do nàng lãnh đạo, đoàn nữ binh phụ nữ bán quân sự 200.000 người dưới quyền nàng chỉ huy…
- Nhờ nhà tôi với tôi ủng hộ, tổng thống Diệm mới đứng vững được không có chúng tôi thì làm gì xong.
Lệ không giấu diếm những ý định của nàng trong giai đoạn cuối cùng của nhà Ngô:
- Nhà tôi mà chịu nghe theo lời tôi, lên làm Tổng thống thay ông Diệm trước thì sự tình đâu đã xảy ra như vậy. Trong nước Việt Nam không ai có sáng kiến gì ngoài chồng tôi ra.
Sau những ngày hãm mình ở nhà để ghi chép, kể lại những sự việc cũ cho Anne Gregory viết tập hồi ký hộ nàng, Lệ lại ra ngoài, đắm mình vào các hộp đêm, khiêu vũ như điên, uống rượu say sưa đến trời gần sáng mới về.
Khi đọc báo hay tin cựu hoàng hậu Nam Phương từ trần, Lệ liền đánh điện chia buồn cùng cựu hoàng Bảo Đại. Nửa tháng sau, Lệ tìm đến lâu đài Thorence, thăm vị cựu hoàng đã bị anh em chồng nàng truất phế. Không rõ đã xảy ra những gì qua cuộc gặp gỡ giữa cựu đệ nhất phu nhân họ Ngô và cựu hoàng đế Việt Nam, nhưng khi Lệ trở về Ba Lê, nàng tỏ một thái độ khác thường, không muốn ai nhắc đến tên con người mà hồi còn cầm quyền ở Sài Gòn, Lệ đã tuyên bố.
- Tôi vẫn có thiện cảm đối với ông Bảo Đại, một người dễ mến.
Theo các miệng lưỡi thóc mách ở gần Lệ thì trong khi vào biệt điện Thorence gặp cựu hoàng. Lệ không được người tình cũ đón tiếp mặn nồng như trước. Hình như Lệ muốn nói lại thời kỳ luyến ái của những ngày Đà Lạt, thuở nàng đóng vai cô giáo dạy dương cầm cho công chúa Phương Liên, nhưng hoa xưa ong cũ không còn hoà hợp.
Người ta nói rằng Lệ có ý định muốn đem tài sản lớn lao của mình với chút nhan sắc còn lại của đệ nhất phu nhân nhà Ngô để bước lên địa vị hoàng hậu không ngai của cựu hoàng đế lưu vong vừa mất vợ.
Nhưng nàng phi Mộng Điệp, người đàn bà được cựu hoàng sủng ái, đã từng bị Lệ tịch thu tài sản sau ngày truất phế Bảo Đại, hiện sống ở Pháp, đứng ra ngăn chặn, đẩy lui tình địch.
Chương 26
Cuộc đời lưu vong
Bao nhiêu giận dữ căm hờn. oán hận
tức tối, đắng cay, Lệ đều trút cả vào thiên hồi ký. Tuy biết rằng chồng và anh
chồng tổng thống không còn nữa, song Lệ vẫn đặt thành nghi vấn để gây sôi nổi,
kêu gọi đến Liên Hiệp quốc, tuyên bố ầm ĩ với báo chí rằng anh em họ Ngô vẫn
chưa chết.
Bản tính của Lệ vẫn muốn được thiên hạ chú ý đến, và không bỏ qua một cơ hội nào để cho dư luận bàn tán, nhắc nhở tới mình.
Trong suốt 9 năm qua, dưới chế độ nhà Ngô, Lệ đã kiêu hãnh tự cho mình là ngôi sao ngời sáng trên nền trời miền Nam Việt Nam và mỗi lời nói, mỗi hành động của nàng ở địa vị đệ nhất phu nhân, đều khiến cho chung quanh quan tâm.
Mộng cuồng cao cả và bản chất thích gây náo động đã thúc đẩy Lệ làm nên những việc khác người và thốt ra những lời lẽ khác thường lôi cuốn cả sự chú ý của mọi người. Tiếng tăm nàng đã khuấy động dư luận trên báo chí thế giới, đặc biệt là từ sau mấy vụ tự thiêu ở miền Nam và cuộc vận động giải độc qua các thành phố Âu Mỹ, Lệ tự cho mình đã trở thành trọng tâm của thời cuộc.
- Chúng ta hiền lành như giống mèo, nhưng khi cần đến chị em hãy giơ nanh vuốt ra trở thành loại hồ cái!
Lời nhắn nhủ Phụ nữ liên đới của Lệ trước kia, giờ đây là lúc nàng đem ra thực hiện. Từ Hoa Thịnh Đốn sang La Mã, đến Ba Lê, Lệ gào thét, lồng lộn như một ác thú bị thương.
- Người Mỹ mưu hại anh em họ Ngô. Tôi có nhiệm vụ tố cáo những kẻ sát nhân!
Lệ kêu gào đòi níu áo Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc để kiện, xông vào Toà thánh khóc than xin gặp Đức Giáo hoàng để yêu cầu can thiệp cho "hai kẻ tử vì đạo".
Trong bộ tang phục voan đen, Lệ xông xáo để gõ cửa các nhân vật quốc tế với hy vọng lời kêu gọi của nàng được sự hưởng ứng, giúp nàng phát động một chiến dịch trả thù cho anh em họ Ngô và cứu vãn những quyền lợi của gia đình còn lại ở miền Nam song đi đâu Lệ cũng chỉ gặp sự từ khước thương hại hoặc im lặng lạnh lùng.
Đóng vai "phục thù phu nhân", Lệ chỉ rước lấy những nỗi niềm cay đắng in lần trên đôi mắt thâm quầng và hai nếp nhăn chua chát ở cuối vành môi. Qua ba tháng trời sôi sục trong tình trạng phục hận, Lệ không ngớt tiếng nguyền rủa, đe doạ nhắn gởi về Việt Nam:
- Tôi đang lập hồ sơ danh sách những kẻ phản bội anh em họ Ngô. Những kẻ trực tiếp và gián tiếp nhúng tay vào máu họ Ngô. Tôi sẽ vạch rõ tất cả bộ mặt thật bỉ ổi của những kẻ tiếm vị, sát nhân. Tôi sẽ lôi tất cả những bị cáo ra trước toà án lịch sử.
Một buổi chiều mùa xuân, bốn tháng sau ngày được tin anh em chồng bị giết, Lệ không khỏi giật mình khi nghe Thuỷ, con gái đầu lòng nhận xét:
- Con thấy má già đi nhiều lắm!
Lệ nhìn lại mình ở trong chiếc gương lớn giữa nhà, nhận thấy hai mắt quầng sâu, mệt mỏi. Các nếp nhăn hằn nổi trên khuôn mặt không phấn son. Trên mái tóc bơ phờ thoáng điểm vài sợi bạc.
Tham vọng uy quyền đã đưa nàng lên địa vị tột đỉnh của một đệ nhất phu nhân, nhưng đồng thời cũng lôi cuốn nàng theo con đường phiêu lưu, trái ngược bản chất của người đàn bà. Chủ trương đem dục tình phục vụ cho chính trị mà Lệ đã thi hành, dần dà biến đổi cả con người Lệ thành một khí cụ, một phương tiện quái dị. Những chính khách, tướng lãnh, nhân vật ngoại quốc và trong nước, bao nhiêu người đã bị Lệ lôi cuốn vào vòng luyến ái của chính trị, đã góp sức củng cố cho địa vị cầm quyền của nhà chồng ở miền Nam Việt Nam, những người tình mà Lệ đã ôm ấp không phải vì yêu đương, họ đã nghĩ thế nào về nàng? Và, trong sự luyến ái phi yêu đương ấy, Lệ đã ý thức tự biến mình thành một món đồ chơi chuyền tay trong chính trường!
Có sự tự hạ phẩm giá nào của người đàn bà đến mức độ ghê gớm ấy? Lệ đã trở nên một thứ "đĩ quốc tế" như dư luận trong nước đã gán cho nàng, vì mục đích giữ vững quyền hành cho họ Ngô!
Lệ nghĩ lại quãng đời vừa qua của mình mà đâm ra xốn xang, thẹn thùng. Nàng đã hiến đến cả trinh tiết của người đàn bà để ủng hộ cho uy quyền nhà chồng, và địa vị đệ nhất phu nhân của nàng, nhưng rồi tất cả những điều đó, để bây giờ đi đến đâu?
Không khí xa lạ của đời sống chung quanh, đối với Lệ ngày càng thêm sâu rộng. Nàng thấy mình khó lòng hoà hợp, thông cảm với xã hội Ba Lê, không một dây liên lạc mật thiết nào ràng buộc nàng với những người và cảnh vật chung dụng hàng ngày. Lệ thỉnh thoảng lại chợt nhớ đến điệp khúc câu thơ mà nàng đã có dịp nghe hồi mới về nhà chồng trên bờ sông Bến Ngự:
- L éxilé partout est seul? (kẻ lưu đày ở đâu cũng cô đơn).
Nàng cảm thấy thấm thía tất cả sự cô đơn của đời sống lưu vong và nỗi niềm cay đắng của những ngày tháng xa quê hương. Lệ không thiết tha, nhớ thương gì ở đất nước, ngoài sự luyến tiếc uy quyền đã mất, song không khí xa lạ của đời sống Ba Lê khiến nàng có cảm tưởng mình như một lữ hành cô độc, và tự cõi tiềm thức những tình cảm ấp ủ về xứ sở bỗng nhiên trỗi dậy.
Sau thời gian xa lánh những sự tò mò, theo dõi của kiều bào, phần đông tỏ vẻ ác cảm đối với Lệ, nàng dần dà đã xua đuổi được ý tưởng tự xem mình như một con thú bị săn đuổi. Ngày nay mỗi lần đi ra ngoài, Lệ không khỏi nghĩ đến thời kỳ vàng son, mỗi bước của nàng đều được tổ chức tiếp đón rộn ràng, uy nghi, rồi đâm ra ai oán cảm thấy lạnh lùng thui thủi, không dám ngước mắt nhìn thẳng vào mặt mọi người. Mặc cảm của một nữ hoàng bị truất phế, lưu vong cứ ảm ảnh mãi Lệ mỗi khi nàng có mặt giữa đám đông.
Giờ đây một mình ngồi đợi giữa đám đông đi La Mã sau khi tự tay xách chiếc va-li của con gái đưa tiễn trao cho, Lệ chua chát nghĩ đến mới hôm nào đây cũng tại phi trường này, các nhân viên sứ quán, ngoại giao còn xúm xít, đon đả tiễn đưa nàng sang Mỹ, lúc này nàng thui thủi tự xách lấy hành lý để lên phi cơ.
Trong chuyến qua La Mã lần trước, Lệ đã tìm hỏi mua được một ngôi biệt thự ở một khu yên tĩnh ngoại ô châu thành. Lệ đi lần này để nhận lấy biệt thự. Lệ định dời sang ở La Mã, và thỉnh thoảng qua Ba Lê thăm các con học tại đây, chỉ có đứa con gái út theo nàng.
Ngôi biệt thự năm phòng rộng lớn có nhà xe; nhà bồi riêng, kiến trúc theo kiểu cổ, ở giữa một ngôi vườn xinh xắn, có rào sắt chung quanh. Lệ ở đây với mấy người hầu hạ và hai con chó bẹc giê Đức canh giữ, ngăn cách nàng với những người ngoài, nhất là những kẻ tò mò hay dính líu xa gần đến quá khứ của Lệ. Nàng có thể yên trí sống tại ngôi nhà biệt lập này mà cắt đứt hoàn toàn với dĩ vãng, bắt đầu một cuộc sống mới theo dự định mới nhất của nàng.
Lệ có đi gặp người anh chồng tổng giám mục, đã được thu nhận làm việc ở Toà thánh, để nói về ý định của nàng. Ngôi biệt thự Lệ vừa mua xong cũng được anh chồng tu hành giúp một phần tiền để thanh toán. Dưới mắt Lệ, tổng giám mục họ Ngô chỉ còn là một hình ảnh già nua tóc bạc phơ, khốn khổ vì những đau thương, ân hận tuyệt vọng sau sự sụp đổ của các em.
Trong các anh em nhà chồng, Ngô giám mục là người Lệ có cảm tình hơn hết, và cũng như Ngô Đình Diệm, lo lắng cho Lệ từ khi chế độ nhà Ngô sụp đổ. Chính người anh chồng tu hành đã khuyên nhủ Lệ đến ở La Mã, chia xẻ cho mẹ con nàng một phần số tài sản lớn lao mà Ngô giám mục thu hoạch được trong thời kỳ họ Ngô cầm quyền, và nhờ đặc quyền bất khả xâm phạm của hàng giáo phẩm được xem như là một nhân vật ngoại giao, nên khỏi bị tịch thâu sau ngày đảo chánh.
Lệ nhận thấy cái chết bi thảm dồn dập xảy đến cho ba người con trai họ Ngô đã làm cho người anh cả tu hành còn đau khổ hơn nàng nhiều. Hình như trách nhiệm của người anh lớn trong gia đình, kiêm cả người cha tinh thần, đè nặng lên trên tám trí Ngô giám mục.
Mái tóc đã bạc càng trắng xoá, lưng như khòm xuống dưới sự sụp đổ tan nát của đại gia đình. Ngô giám mục gặp lại người em dâu trong bộ tang phục đen, chỉ im lặng thở dài. Nghe cháu gái út ngây thơ hỏi:
- Ba cháu ở mô? Bác Tổng thống mô rồi, bác?
Ngô giám mục vuốt ve lên tóc bé Quyên, ngước nhìn lên quãng không rồi im lặng.
Lệ nhìn theo bóng người anh chồng tu hành lặng lẽ cúi đầu suy tư trên con đường vắng ngoài thành La Mã, trong khi tiếng chuông chiều đổ mà chạnh lòng thương xót. Có lẽ chỉ còn có cầu nguyện là nguồn an ủi duy nhất đối với một tổng giám mục đã bắt buộc phải rời bỏ địa phận cai quản ở quê nhà sau ngày chánh quyền họ Ngô bị tiêu diệt.
Lệ không khỏi so sánh hình ảnh nghẹn ngào đau khổ của Ngô giám mục với người em trai út nhà chồng. Trước hôm đi La Mã, Lệ đã đến nhà Ngô Đình Luyện ở một ngôi biệt thự nhỏ cách trung tâm Ba Lê mười cây số.
Viên cựu đại sứ lưu động nhà Ngô, sau mười năm trông nom các sứ quán Việt Nam ở châu Âu và toà đại sứ ở Luôn Đôn gặt hái được một tài sản lớn lao, với những số tiền quỹ đen và trợ cấp đặc biệt về do thám qua các văn phòng mở tại Genève, La Mã, Born, Ba Lê đặt dưới quyền mình. Lệ nhớ lại là trong năm đầu họ Ngô cầm quyền Luyện đã mở cuộc kinh doanh với ngân hàng Đông Dương về việc mua lại những bất động sản ở nhà băng này tại Sài Gòn và được phép chuyển ngân về vụ này đến 700 triệu quan. Không kể ngân khoản viện trợ để mua sắm một nhà in và máy móc quay phim để tuyên truyền cho nhà Ngô tại Ba Lê không thấy nhắc nhở gì đến nữa, Lệ còn biết rõ em chồng có lần mua một lúc đến 40 triệu quan bàn ghế kiểu Louis XIV để trang hoàng cho sứ quán ở Luân Đôn.
Vợ chồng Luyện cùng đám con 11 gái và một trai út, tiếp Lệ ở gian phòng khách trang hoàng đắt tiền.
Lệ vốn không ưa Luyện vì tính tình không hợp với chồng nàng và nhất là thái độ dè dặt, xa cách của Luyện vẫn tỏ ra mình là con người trí thức lạnh lùng. Thấy chị dâu đến, Luyện lên tiếng than:
- Sống ở Ba Lê, với một lũ con đông đảo như nhà này, chỉ mỗi việc lo cho chúng nó ăn học cũng đủ mệt rồi!
Nhưng câu chuyện hoang đường về Lệ cũng như huyền thoại anh em Diệm còn sống không đứng vững được trước những thực tế dồn dập.
Ở La Mã, hoạt động của Lệ chỉ giới hạn trong phạm vi liên lạc thư từ, không đem lại kết quả cũng không gây được ảnh hưởng gì đáng kể. Những bức thư của nàng gởi thẳng cho các nhân vật chính giới, các nhà tôn giáo Mỹ không được hồi âm như nàng mong đợi.
Lệ hy vọng rằng tình trạng rối rắm kéo dài ở miền Nam sẽ tạo nên cơ hội, mở đường trở về cho nàng song thời cuộc càng tiến triển, Lệ càng nhận thấy tình thế đã tịnh vô vọng cho nàng.
Mỗi sáng thức dậy, soi gương, Lệ không khỏi ngại ngùng thấy vẻ chán chường thấp thoáng trên mặt, hận buồn u ẩn trong mắt.
Trang điểm không xoá nhoà được nếp nhăn của tuổi tác, cũng như đời sống xa hoa không làm cho nàng khuây quên được cảnh lưu vong.
Vào dịp nghỉ hè, Trác, con trai lớn của nàng từ Ba Lê sang La Mã, một hôm hỏi Lệ:
- Ở trường học con, có một đứa bạn người Việt. Một hôm, sau giờ lịch sử, hắn bảo con: Sau này, mày học xong rồi có trở về nước không? Con trả lời: Sao lại không về? Tao là người Việt kia mà? Hắn nói: Nhưng họ Ngô nhà mày đã bị lịch sử lên án, chú bác mày, ba, má mày đã bị dân chúng nguyền rủa, mày có can đảm sống giữa xã hội mà người ta thù ghét dòng họ mày không? Con không giận thằng bạn con, vì nó thương con mà nói như vậy, nhưng con buồn không biết trả lời hắn ra sao. Con hẹn hắn để cho con suy nghĩ đã. Má biểu con nên trả lời ra sao?
Trước câu hỏi bất ngờ của con trai, đứa cháu đích tôn của họ Ngô Đình, Lệ đâm ra bỡ ngỡ. Đó là câu hỏi nàng tuy không tự đặt ra song bấy lâu vẫn ám ảnh nàng. Lệ đành sống kiếp lưu vong cho đến chết ở nước ngoài hay sao? Còn các con nàng? Nàng không phải bận tâm đến vấn đế tài chánh, thừa đảm bảo cho nàng và con côi một đời sống vật chất đầy đủ, nhưng còn quê hương?
Người ta không thể đi đâu mang theo xứ sở theo đó, Lệ đã hiểu thấm thía ý nghĩa này qua những ngày tháng sống ở châu Âu. Nàng có thể sống nốt quãng đời còn lại ở phương trời này nhưng còn các con nàng, có nên để cho chúng mất gốc, đoạn lìa với đất nước không? Chúng còn thơ trẻ, lẽ nào phải mang hận ly hương, sống một cuộc đời lang thang vô tổ quốc?
Lệ gằn giọng nói:
- Ai giữ độc quyền yêu nước mà ngăn cản con trở về Việt Nam. Không đợi khi con học hành xong mới trở về, mà chính má sẽ về một ngày gần đây. Nói xong, Lệ có cảm tưởng như mình đã nói dối con và tự dối mình. Bởi nàng mơ hồ thấy rằng, với nàng và có lẽ với con cái nàng con đường trở về với đất nước đã quá xa xôi.
Không nên tiếc nuối những gì đã qua. Có ai mà kéo trở lại được mùa xuân khi trời đã sang hạ? Tất cả những gì ở thế gian đểu chỉ là tạm bợ. Chúa đã phán: "Hãy để cho những người chết chôn những người chết!"
Lệ chưa hiểu hết ý nghĩa lời Phúc âm, song mùa hè năm 1965, tại một giáo đường gần ngoại thành La Mã, người ta vẫn thấy một thiếu phụ mặc áo dài Việt Nam hở cổ, chiều chiều đến quỳ dưới chân tượng Đức Mẹ, cầu nguyện rất lâu rồi lặng lẽ đi bộ về nhà.
Trong hoàng hôn mùa hạ kéo dài, ở khu vườn trước ngôi biệt thự tĩnh mịch của cựu đệ nhất phu nhân, thấp thoáng bóng người đàn bà tưới cho mấy khóm hoa hồng.
Ngô Đình Nhu
(chữ Hán: 吳廷瑈; 1910-1963) về danh nghĩa là Cố vấn chính trị cho anh mình là Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm. Tuy nhiên, hầu hết các tài liệu lịch sử đều nhận định ông là kiến trúc sư của mọi chủ trương chính sách của nền Đệ nhất Cộng hòa Việt Nam.
Ông sinh năm 1911 tại Huế nhưng quê quán ở làng Đại Phong, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Thân phụ ông là Ngô Đình Khả, một trong những vị đại thần của nhà Nguyễn.
Khác với hai người anh của mình là Ngô Đình Khôi và Ngô Đình Diệm, vốn xuất thân Nho học và ra làm quan cho nhà Nguyễn, Ngô Đình Nhu lại theo Tây học. Ông tốt nghiệp trường Viễn Đông Bác cổ (École Nationale des Chartes) ở Paris, Pháp. Khoảng năm 1930, ông về nước làm việc ở Văn khố Phủ toàn quyền Đông Dương (Hà Nội), sau là Giám đốc Thư viện Bảo Đại, Giám đốc Sở lưu trữ văn thư Huế.
Sau Cách mạng tháng Tám, ông được cử làm Giám đốc Nha Lưu trữ công văn và Thư viện toàn quốc ở Hà Nội (Theo sắc lệnh số 21 ngày 8 tháng 9 năm 1945, của Chủ tịch Chính phủ Lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa) nhưng ông bỏ việc trốn sang Lào, rồi về ẩn dật ở Đà Lạt.
Từ thập niên 1950, ông bắt đầu hoạt động chống cộng sản với sự thành lập Liên đoàn Lao động Công giáo.
Ông là cha đẻ của Đảng Cần Lao, dựa vào thuyết Nhân Vị (personnalisme) đúc kết hai xu hướng của triết gia công giáo Emmanuel Mounier và Jacques Maritain.
Năm 1954, khi Ngô Đình Diệm lên cầm quyền, ông thành lập đảng chính trị Cần Lao, dựa vào một chủ thuyết do ông khởi xướng là học thuyết Cần lao - Nhân vị để hỗ trợ chính quyền của anh ông. Dưới sự giúp đỡ của người Mỹ, đảng Cần Lao phát triển lên nhanh chóng, thâm nhập vào hàng ngũ quân đội, công chức, trí thức và cả giới kinh doanh và trở thành chính đảng lớn nhất thời bấy giờ. Đồng thời, ông cũng cho thành lập một tổ chức có tên là "Thanh niên Cộng hòa", theo mô hình đảng sơ-mi nâu của Adolf Hitler, do ông làm Tổng thủ lãnh. Một tổ chức khác dành cho phụ nữ có tên là "Phụ nữ liên đới" cũng được thành lập và do vợ ông làm Tổng thủ lãnh. Ông là Chủ tịch Ủy ban Liên bộ đặc trách Ấp chiến lược, tổ chức thực hiện kế hoạch quốc phòng Ấp chiến lược từng gây khó khăn cho Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.
Về danh nghĩa, ông chỉ là một cố vấn chính trị, nhưng hầu hết các tài liệu đều ghi nhận ông là kiến trúc sư của chế độ, là người khởi xướng mọi chủ trương chính sách của nền Đệ nhất cộng hòa. Ông cũng cho lập và trực tiếp khống chế nhiều cơ quan tình báo và mật vụ (lúc cao trào có tới 13 cơ quan) với những quyền lực to lớn như được quyền bắt giam người không cần xét xử.
Tuy nhiên, do tính chất độc tài gia đình trị, cộng với những biện pháp tàn bạo đối với những người bất đồng chính kiến dẫn đến việc ông bị xem là có trách nhiệm cho sự sụp đổ của nền Đệ nhất cộng hòa. Đặc biệt là những biện pháp được thực hiện trong vụ đàn áp Phật giáo năm 1963 đã dẫn đến sự phản ứng dữ dội. Ngày 1 tháng 11 năm 1963, các tướng lĩnh đã thực hiện cuộc đảo chính quân sự lật đổ tổng thống Ngô Đình Diệm. Ngô Đình Nhu và người anh phải chạy trốn vào nhà thờ Cha Tam. Tuy nhiên, vào ngày 2 tháng 11 năm 1963, người ta thấy một đoàn xe quân sự đến đón hai anh em ông về Bộ Tổng tham mưu. Tuy nhiên, khi chiếc thiết giáp M 113 chở hai anh em ông về đến nơi thì phát hiện thi thể của hai anh em ông với nhiều vết dao và dấu đạn trên người.
Các câu nói nổi tiếng
Cộng sản có gì hay ta phải học !
Bản tính của Lệ vẫn muốn được thiên hạ chú ý đến, và không bỏ qua một cơ hội nào để cho dư luận bàn tán, nhắc nhở tới mình.
Trong suốt 9 năm qua, dưới chế độ nhà Ngô, Lệ đã kiêu hãnh tự cho mình là ngôi sao ngời sáng trên nền trời miền Nam Việt Nam và mỗi lời nói, mỗi hành động của nàng ở địa vị đệ nhất phu nhân, đều khiến cho chung quanh quan tâm.
Mộng cuồng cao cả và bản chất thích gây náo động đã thúc đẩy Lệ làm nên những việc khác người và thốt ra những lời lẽ khác thường lôi cuốn cả sự chú ý của mọi người. Tiếng tăm nàng đã khuấy động dư luận trên báo chí thế giới, đặc biệt là từ sau mấy vụ tự thiêu ở miền Nam và cuộc vận động giải độc qua các thành phố Âu Mỹ, Lệ tự cho mình đã trở thành trọng tâm của thời cuộc.
- Chúng ta hiền lành như giống mèo, nhưng khi cần đến chị em hãy giơ nanh vuốt ra trở thành loại hồ cái!
Lời nhắn nhủ Phụ nữ liên đới của Lệ trước kia, giờ đây là lúc nàng đem ra thực hiện. Từ Hoa Thịnh Đốn sang La Mã, đến Ba Lê, Lệ gào thét, lồng lộn như một ác thú bị thương.
- Người Mỹ mưu hại anh em họ Ngô. Tôi có nhiệm vụ tố cáo những kẻ sát nhân!
Lệ kêu gào đòi níu áo Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc để kiện, xông vào Toà thánh khóc than xin gặp Đức Giáo hoàng để yêu cầu can thiệp cho "hai kẻ tử vì đạo".
Trong bộ tang phục voan đen, Lệ xông xáo để gõ cửa các nhân vật quốc tế với hy vọng lời kêu gọi của nàng được sự hưởng ứng, giúp nàng phát động một chiến dịch trả thù cho anh em họ Ngô và cứu vãn những quyền lợi của gia đình còn lại ở miền Nam song đi đâu Lệ cũng chỉ gặp sự từ khước thương hại hoặc im lặng lạnh lùng.
Đóng vai "phục thù phu nhân", Lệ chỉ rước lấy những nỗi niềm cay đắng in lần trên đôi mắt thâm quầng và hai nếp nhăn chua chát ở cuối vành môi. Qua ba tháng trời sôi sục trong tình trạng phục hận, Lệ không ngớt tiếng nguyền rủa, đe doạ nhắn gởi về Việt Nam:
- Tôi đang lập hồ sơ danh sách những kẻ phản bội anh em họ Ngô. Những kẻ trực tiếp và gián tiếp nhúng tay vào máu họ Ngô. Tôi sẽ vạch rõ tất cả bộ mặt thật bỉ ổi của những kẻ tiếm vị, sát nhân. Tôi sẽ lôi tất cả những bị cáo ra trước toà án lịch sử.
Một buổi chiều mùa xuân, bốn tháng sau ngày được tin anh em chồng bị giết, Lệ không khỏi giật mình khi nghe Thuỷ, con gái đầu lòng nhận xét:
- Con thấy má già đi nhiều lắm!
Lệ nhìn lại mình ở trong chiếc gương lớn giữa nhà, nhận thấy hai mắt quầng sâu, mệt mỏi. Các nếp nhăn hằn nổi trên khuôn mặt không phấn son. Trên mái tóc bơ phờ thoáng điểm vài sợi bạc.
Tham vọng uy quyền đã đưa nàng lên địa vị tột đỉnh của một đệ nhất phu nhân, nhưng đồng thời cũng lôi cuốn nàng theo con đường phiêu lưu, trái ngược bản chất của người đàn bà. Chủ trương đem dục tình phục vụ cho chính trị mà Lệ đã thi hành, dần dà biến đổi cả con người Lệ thành một khí cụ, một phương tiện quái dị. Những chính khách, tướng lãnh, nhân vật ngoại quốc và trong nước, bao nhiêu người đã bị Lệ lôi cuốn vào vòng luyến ái của chính trị, đã góp sức củng cố cho địa vị cầm quyền của nhà chồng ở miền Nam Việt Nam, những người tình mà Lệ đã ôm ấp không phải vì yêu đương, họ đã nghĩ thế nào về nàng? Và, trong sự luyến ái phi yêu đương ấy, Lệ đã ý thức tự biến mình thành một món đồ chơi chuyền tay trong chính trường!
Có sự tự hạ phẩm giá nào của người đàn bà đến mức độ ghê gớm ấy? Lệ đã trở nên một thứ "đĩ quốc tế" như dư luận trong nước đã gán cho nàng, vì mục đích giữ vững quyền hành cho họ Ngô!
Lệ nghĩ lại quãng đời vừa qua của mình mà đâm ra xốn xang, thẹn thùng. Nàng đã hiến đến cả trinh tiết của người đàn bà để ủng hộ cho uy quyền nhà chồng, và địa vị đệ nhất phu nhân của nàng, nhưng rồi tất cả những điều đó, để bây giờ đi đến đâu?
Không khí xa lạ của đời sống chung quanh, đối với Lệ ngày càng thêm sâu rộng. Nàng thấy mình khó lòng hoà hợp, thông cảm với xã hội Ba Lê, không một dây liên lạc mật thiết nào ràng buộc nàng với những người và cảnh vật chung dụng hàng ngày. Lệ thỉnh thoảng lại chợt nhớ đến điệp khúc câu thơ mà nàng đã có dịp nghe hồi mới về nhà chồng trên bờ sông Bến Ngự:
- L éxilé partout est seul? (kẻ lưu đày ở đâu cũng cô đơn).
Nàng cảm thấy thấm thía tất cả sự cô đơn của đời sống lưu vong và nỗi niềm cay đắng của những ngày tháng xa quê hương. Lệ không thiết tha, nhớ thương gì ở đất nước, ngoài sự luyến tiếc uy quyền đã mất, song không khí xa lạ của đời sống Ba Lê khiến nàng có cảm tưởng mình như một lữ hành cô độc, và tự cõi tiềm thức những tình cảm ấp ủ về xứ sở bỗng nhiên trỗi dậy.
Sau thời gian xa lánh những sự tò mò, theo dõi của kiều bào, phần đông tỏ vẻ ác cảm đối với Lệ, nàng dần dà đã xua đuổi được ý tưởng tự xem mình như một con thú bị săn đuổi. Ngày nay mỗi lần đi ra ngoài, Lệ không khỏi nghĩ đến thời kỳ vàng son, mỗi bước của nàng đều được tổ chức tiếp đón rộn ràng, uy nghi, rồi đâm ra ai oán cảm thấy lạnh lùng thui thủi, không dám ngước mắt nhìn thẳng vào mặt mọi người. Mặc cảm của một nữ hoàng bị truất phế, lưu vong cứ ảm ảnh mãi Lệ mỗi khi nàng có mặt giữa đám đông.
Giờ đây một mình ngồi đợi giữa đám đông đi La Mã sau khi tự tay xách chiếc va-li của con gái đưa tiễn trao cho, Lệ chua chát nghĩ đến mới hôm nào đây cũng tại phi trường này, các nhân viên sứ quán, ngoại giao còn xúm xít, đon đả tiễn đưa nàng sang Mỹ, lúc này nàng thui thủi tự xách lấy hành lý để lên phi cơ.
Trong chuyến qua La Mã lần trước, Lệ đã tìm hỏi mua được một ngôi biệt thự ở một khu yên tĩnh ngoại ô châu thành. Lệ đi lần này để nhận lấy biệt thự. Lệ định dời sang ở La Mã, và thỉnh thoảng qua Ba Lê thăm các con học tại đây, chỉ có đứa con gái út theo nàng.
Ngôi biệt thự năm phòng rộng lớn có nhà xe; nhà bồi riêng, kiến trúc theo kiểu cổ, ở giữa một ngôi vườn xinh xắn, có rào sắt chung quanh. Lệ ở đây với mấy người hầu hạ và hai con chó bẹc giê Đức canh giữ, ngăn cách nàng với những người ngoài, nhất là những kẻ tò mò hay dính líu xa gần đến quá khứ của Lệ. Nàng có thể yên trí sống tại ngôi nhà biệt lập này mà cắt đứt hoàn toàn với dĩ vãng, bắt đầu một cuộc sống mới theo dự định mới nhất của nàng.
Lệ có đi gặp người anh chồng tổng giám mục, đã được thu nhận làm việc ở Toà thánh, để nói về ý định của nàng. Ngôi biệt thự Lệ vừa mua xong cũng được anh chồng tu hành giúp một phần tiền để thanh toán. Dưới mắt Lệ, tổng giám mục họ Ngô chỉ còn là một hình ảnh già nua tóc bạc phơ, khốn khổ vì những đau thương, ân hận tuyệt vọng sau sự sụp đổ của các em.
Trong các anh em nhà chồng, Ngô giám mục là người Lệ có cảm tình hơn hết, và cũng như Ngô Đình Diệm, lo lắng cho Lệ từ khi chế độ nhà Ngô sụp đổ. Chính người anh chồng tu hành đã khuyên nhủ Lệ đến ở La Mã, chia xẻ cho mẹ con nàng một phần số tài sản lớn lao mà Ngô giám mục thu hoạch được trong thời kỳ họ Ngô cầm quyền, và nhờ đặc quyền bất khả xâm phạm của hàng giáo phẩm được xem như là một nhân vật ngoại giao, nên khỏi bị tịch thâu sau ngày đảo chánh.
Lệ nhận thấy cái chết bi thảm dồn dập xảy đến cho ba người con trai họ Ngô đã làm cho người anh cả tu hành còn đau khổ hơn nàng nhiều. Hình như trách nhiệm của người anh lớn trong gia đình, kiêm cả người cha tinh thần, đè nặng lên trên tám trí Ngô giám mục.
Mái tóc đã bạc càng trắng xoá, lưng như khòm xuống dưới sự sụp đổ tan nát của đại gia đình. Ngô giám mục gặp lại người em dâu trong bộ tang phục đen, chỉ im lặng thở dài. Nghe cháu gái út ngây thơ hỏi:
- Ba cháu ở mô? Bác Tổng thống mô rồi, bác?
Ngô giám mục vuốt ve lên tóc bé Quyên, ngước nhìn lên quãng không rồi im lặng.
Lệ nhìn theo bóng người anh chồng tu hành lặng lẽ cúi đầu suy tư trên con đường vắng ngoài thành La Mã, trong khi tiếng chuông chiều đổ mà chạnh lòng thương xót. Có lẽ chỉ còn có cầu nguyện là nguồn an ủi duy nhất đối với một tổng giám mục đã bắt buộc phải rời bỏ địa phận cai quản ở quê nhà sau ngày chánh quyền họ Ngô bị tiêu diệt.
Lệ không khỏi so sánh hình ảnh nghẹn ngào đau khổ của Ngô giám mục với người em trai út nhà chồng. Trước hôm đi La Mã, Lệ đã đến nhà Ngô Đình Luyện ở một ngôi biệt thự nhỏ cách trung tâm Ba Lê mười cây số.
Viên cựu đại sứ lưu động nhà Ngô, sau mười năm trông nom các sứ quán Việt Nam ở châu Âu và toà đại sứ ở Luôn Đôn gặt hái được một tài sản lớn lao, với những số tiền quỹ đen và trợ cấp đặc biệt về do thám qua các văn phòng mở tại Genève, La Mã, Born, Ba Lê đặt dưới quyền mình. Lệ nhớ lại là trong năm đầu họ Ngô cầm quyền Luyện đã mở cuộc kinh doanh với ngân hàng Đông Dương về việc mua lại những bất động sản ở nhà băng này tại Sài Gòn và được phép chuyển ngân về vụ này đến 700 triệu quan. Không kể ngân khoản viện trợ để mua sắm một nhà in và máy móc quay phim để tuyên truyền cho nhà Ngô tại Ba Lê không thấy nhắc nhở gì đến nữa, Lệ còn biết rõ em chồng có lần mua một lúc đến 40 triệu quan bàn ghế kiểu Louis XIV để trang hoàng cho sứ quán ở Luân Đôn.
Vợ chồng Luyện cùng đám con 11 gái và một trai út, tiếp Lệ ở gian phòng khách trang hoàng đắt tiền.
Lệ vốn không ưa Luyện vì tính tình không hợp với chồng nàng và nhất là thái độ dè dặt, xa cách của Luyện vẫn tỏ ra mình là con người trí thức lạnh lùng. Thấy chị dâu đến, Luyện lên tiếng than:
- Sống ở Ba Lê, với một lũ con đông đảo như nhà này, chỉ mỗi việc lo cho chúng nó ăn học cũng đủ mệt rồi!
Nhưng câu chuyện hoang đường về Lệ cũng như huyền thoại anh em Diệm còn sống không đứng vững được trước những thực tế dồn dập.
Ở La Mã, hoạt động của Lệ chỉ giới hạn trong phạm vi liên lạc thư từ, không đem lại kết quả cũng không gây được ảnh hưởng gì đáng kể. Những bức thư của nàng gởi thẳng cho các nhân vật chính giới, các nhà tôn giáo Mỹ không được hồi âm như nàng mong đợi.
Lệ hy vọng rằng tình trạng rối rắm kéo dài ở miền Nam sẽ tạo nên cơ hội, mở đường trở về cho nàng song thời cuộc càng tiến triển, Lệ càng nhận thấy tình thế đã tịnh vô vọng cho nàng.
Mỗi sáng thức dậy, soi gương, Lệ không khỏi ngại ngùng thấy vẻ chán chường thấp thoáng trên mặt, hận buồn u ẩn trong mắt.
Trang điểm không xoá nhoà được nếp nhăn của tuổi tác, cũng như đời sống xa hoa không làm cho nàng khuây quên được cảnh lưu vong.
Vào dịp nghỉ hè, Trác, con trai lớn của nàng từ Ba Lê sang La Mã, một hôm hỏi Lệ:
- Ở trường học con, có một đứa bạn người Việt. Một hôm, sau giờ lịch sử, hắn bảo con: Sau này, mày học xong rồi có trở về nước không? Con trả lời: Sao lại không về? Tao là người Việt kia mà? Hắn nói: Nhưng họ Ngô nhà mày đã bị lịch sử lên án, chú bác mày, ba, má mày đã bị dân chúng nguyền rủa, mày có can đảm sống giữa xã hội mà người ta thù ghét dòng họ mày không? Con không giận thằng bạn con, vì nó thương con mà nói như vậy, nhưng con buồn không biết trả lời hắn ra sao. Con hẹn hắn để cho con suy nghĩ đã. Má biểu con nên trả lời ra sao?
Trước câu hỏi bất ngờ của con trai, đứa cháu đích tôn của họ Ngô Đình, Lệ đâm ra bỡ ngỡ. Đó là câu hỏi nàng tuy không tự đặt ra song bấy lâu vẫn ám ảnh nàng. Lệ đành sống kiếp lưu vong cho đến chết ở nước ngoài hay sao? Còn các con nàng? Nàng không phải bận tâm đến vấn đế tài chánh, thừa đảm bảo cho nàng và con côi một đời sống vật chất đầy đủ, nhưng còn quê hương?
Người ta không thể đi đâu mang theo xứ sở theo đó, Lệ đã hiểu thấm thía ý nghĩa này qua những ngày tháng sống ở châu Âu. Nàng có thể sống nốt quãng đời còn lại ở phương trời này nhưng còn các con nàng, có nên để cho chúng mất gốc, đoạn lìa với đất nước không? Chúng còn thơ trẻ, lẽ nào phải mang hận ly hương, sống một cuộc đời lang thang vô tổ quốc?
Lệ gằn giọng nói:
- Ai giữ độc quyền yêu nước mà ngăn cản con trở về Việt Nam. Không đợi khi con học hành xong mới trở về, mà chính má sẽ về một ngày gần đây. Nói xong, Lệ có cảm tưởng như mình đã nói dối con và tự dối mình. Bởi nàng mơ hồ thấy rằng, với nàng và có lẽ với con cái nàng con đường trở về với đất nước đã quá xa xôi.
Không nên tiếc nuối những gì đã qua. Có ai mà kéo trở lại được mùa xuân khi trời đã sang hạ? Tất cả những gì ở thế gian đểu chỉ là tạm bợ. Chúa đã phán: "Hãy để cho những người chết chôn những người chết!"
Lệ chưa hiểu hết ý nghĩa lời Phúc âm, song mùa hè năm 1965, tại một giáo đường gần ngoại thành La Mã, người ta vẫn thấy một thiếu phụ mặc áo dài Việt Nam hở cổ, chiều chiều đến quỳ dưới chân tượng Đức Mẹ, cầu nguyện rất lâu rồi lặng lẽ đi bộ về nhà.
Trong hoàng hôn mùa hạ kéo dài, ở khu vườn trước ngôi biệt thự tĩnh mịch của cựu đệ nhất phu nhân, thấp thoáng bóng người đàn bà tưới cho mấy khóm hoa hồng.
Ngô Đình Nhu
(chữ Hán: 吳廷瑈; 1910-1963) về danh nghĩa là Cố vấn chính trị cho anh mình là Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm. Tuy nhiên, hầu hết các tài liệu lịch sử đều nhận định ông là kiến trúc sư của mọi chủ trương chính sách của nền Đệ nhất Cộng hòa Việt Nam.
Ông sinh năm 1911 tại Huế nhưng quê quán ở làng Đại Phong, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Thân phụ ông là Ngô Đình Khả, một trong những vị đại thần của nhà Nguyễn.
Khác với hai người anh của mình là Ngô Đình Khôi và Ngô Đình Diệm, vốn xuất thân Nho học và ra làm quan cho nhà Nguyễn, Ngô Đình Nhu lại theo Tây học. Ông tốt nghiệp trường Viễn Đông Bác cổ (École Nationale des Chartes) ở Paris, Pháp. Khoảng năm 1930, ông về nước làm việc ở Văn khố Phủ toàn quyền Đông Dương (Hà Nội), sau là Giám đốc Thư viện Bảo Đại, Giám đốc Sở lưu trữ văn thư Huế.
Sau Cách mạng tháng Tám, ông được cử làm Giám đốc Nha Lưu trữ công văn và Thư viện toàn quốc ở Hà Nội (Theo sắc lệnh số 21 ngày 8 tháng 9 năm 1945, của Chủ tịch Chính phủ Lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa) nhưng ông bỏ việc trốn sang Lào, rồi về ẩn dật ở Đà Lạt.
Từ thập niên 1950, ông bắt đầu hoạt động chống cộng sản với sự thành lập Liên đoàn Lao động Công giáo.
Ông là cha đẻ của Đảng Cần Lao, dựa vào thuyết Nhân Vị (personnalisme) đúc kết hai xu hướng của triết gia công giáo Emmanuel Mounier và Jacques Maritain.
Năm 1954, khi Ngô Đình Diệm lên cầm quyền, ông thành lập đảng chính trị Cần Lao, dựa vào một chủ thuyết do ông khởi xướng là học thuyết Cần lao - Nhân vị để hỗ trợ chính quyền của anh ông. Dưới sự giúp đỡ của người Mỹ, đảng Cần Lao phát triển lên nhanh chóng, thâm nhập vào hàng ngũ quân đội, công chức, trí thức và cả giới kinh doanh và trở thành chính đảng lớn nhất thời bấy giờ. Đồng thời, ông cũng cho thành lập một tổ chức có tên là "Thanh niên Cộng hòa", theo mô hình đảng sơ-mi nâu của Adolf Hitler, do ông làm Tổng thủ lãnh. Một tổ chức khác dành cho phụ nữ có tên là "Phụ nữ liên đới" cũng được thành lập và do vợ ông làm Tổng thủ lãnh. Ông là Chủ tịch Ủy ban Liên bộ đặc trách Ấp chiến lược, tổ chức thực hiện kế hoạch quốc phòng Ấp chiến lược từng gây khó khăn cho Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.
Về danh nghĩa, ông chỉ là một cố vấn chính trị, nhưng hầu hết các tài liệu đều ghi nhận ông là kiến trúc sư của chế độ, là người khởi xướng mọi chủ trương chính sách của nền Đệ nhất cộng hòa. Ông cũng cho lập và trực tiếp khống chế nhiều cơ quan tình báo và mật vụ (lúc cao trào có tới 13 cơ quan) với những quyền lực to lớn như được quyền bắt giam người không cần xét xử.
Tuy nhiên, do tính chất độc tài gia đình trị, cộng với những biện pháp tàn bạo đối với những người bất đồng chính kiến dẫn đến việc ông bị xem là có trách nhiệm cho sự sụp đổ của nền Đệ nhất cộng hòa. Đặc biệt là những biện pháp được thực hiện trong vụ đàn áp Phật giáo năm 1963 đã dẫn đến sự phản ứng dữ dội. Ngày 1 tháng 11 năm 1963, các tướng lĩnh đã thực hiện cuộc đảo chính quân sự lật đổ tổng thống Ngô Đình Diệm. Ngô Đình Nhu và người anh phải chạy trốn vào nhà thờ Cha Tam. Tuy nhiên, vào ngày 2 tháng 11 năm 1963, người ta thấy một đoàn xe quân sự đến đón hai anh em ông về Bộ Tổng tham mưu. Tuy nhiên, khi chiếc thiết giáp M 113 chở hai anh em ông về đến nơi thì phát hiện thi thể của hai anh em ông với nhiều vết dao và dấu đạn trên người.
Các câu nói nổi tiếng
Cộng sản có gì hay ta phải học !
Trần Lệ Xuân
Trần Lệ Xuân (sinh năm 1924), vợ của
Ngô Đình Nhu, là một phụ nữ được biết đến như một trong những gương mặt then
chốt trong chính quyền Ngô Đình Diệm ở miền Nam Việt Nam cho đến khi anh em Ngô
Đình Diệm và Ngô Đình Nhu bị lật đổ và ám sát năm 1963.
Trần Lệ Xuân sinh tại Huế (có tài liệu ghi là Hà Nội). Bà là cháu gái của vua Đồng Khánh và là con của luật sư Trần Văn Chương (đại sứ Việt Nam Cộng Hòa tại Mỹ do Ngô Đình Diệm bổ nhiệm). Lúc nhỏ bà học trường Albert Sarraut ở Hà Nội, tốt nghiệp tú tài Pháp. Năm 1943 bà kết hôn với Ngô Đình Nhu (em ruột Tổng thống Ngô Đình Diệm) và cải đạo theo Thiên Chúa, từ bỏ đạo Phật. Bà là dân biểu, chủ tịch Hội Phụ nữ Liên đới, thường được gọi là Bà Cố vấn và được coi là Đệ nhất Phu nhân (First Lady) của Việt Nam Cộng Hòa từ năm 1955 đến năm 1963 vì Tổng thống không lập gia đình.
Trong thời Đệ nhất Cộng hoà của miền Nam Việt Nam, Trần Lệ Xuân bị cho là người lộng quyền. Việc Ngô Đình Diệm để cho bà cũng như Ngô Đình Thục, Ngô Đình Nhu, Ngô Đình Luyện và người em út Ngô Đình Cẩn tham gia sâu vào việc nước tạo nên hình ảnh gia đình trị độc đoán kiểu phong kiến.
Trong sự kiện Phật Đản 1963, ngày 3 tháng 8 năm 1963, trong cuộc nói chuyện với phụ nữ bán quân sự, Trần Lệ Xuân lên tiếng rằng "hoạt động của Phật Giáo là một hình thức phản bội xấu xa...". Về sự tự thiêu của hòa thượng Thích Quảng Đức, bà nhiều lần công khai phát biểu "Vỗ tay hoan nghênh các vụ tự thiêu, nếu ai có thiếu xăng dầu thì tôi sẽ cho" và gọi vụ tự thiêu là "nướng thịt sư". Trả lời phỏng vấn của ký giả báo New York Times, Trần Lệ Xuân nói: "Tôi còn thách mấy ông sư thêm mười lần nữa. Phương pháp giải quyết vấn đề Phật Giáo là phớt tỉnh, không cần biết tới". Các hành động, phát biểu thiếu cân nhắc và quá khích của bà góp phần đổ thêm dầu vào lửa dẫn đến cuộc đảo chính ngày 1 tháng 11 năm 1963, chấm dứt nền Đệ nhất Cộng hòa của Việt Nam Cộng Hòa.
Trần Lệ Xuân cũng là người khởi xướng kiểu áo dài cổ thuyền, khoét sâu (mà dân chúng vẫn gọi nôm na là "Áo dài Trần Lệ Xuân") tạo ra một làn sóng thời trang áo dài hở cổ mới mà những người cổ học lên tiếng phê phán.
Bà còn cho xây dựng tượng Hai Bà Trưng, nhưng với khuôn mẫu Trưng Trắc giống hệt bà còn Trưng Nhị giống hết con gái Lệ Thủy của bà. Ba năm sau ngày bà đi lưu vong, 2 tượng này bị đập vỡ.
Sống lưu vong
Trong tháng 10 năm 1963, Trần Lệ Xuân cùng con gái Ngô Đình Lệ Thủy đi Hoa Kỳ và Roma với dự định sẽ vạch trần mưu đồ của Tổng thống Kennedy và CIA trước công chúng Mỹ.
Ngày 1 tháng 11 năm 1963 Trần Lệ Xuân và con gái đang trú ngụ tại khách sạn sang trọng Wilshire Hotel ở Beverly Hill, California thì cuộc đảo chính xảy ra, chồng và anh chồng bà bị giết.
Ngày 15 tháng 11 năm 1963, Trần Lệ Xuân và Lệ Thủy rời khỏi Los Angeles để đi Roma sinh sống sau khi phát biểu: "Tôi không thể cư ngụ ở Mỹ, vì lý do đơn giản chính phủ của họ đã đâm sau lưng tôi."
Ngày 16 tháng 10 năm 1971, tờ New York Times đưa tin bà bị đánh cướp số nữ trang trị giá trên 32 ngàn dollar tại Roma.
Ngày 9 tháng 5 năm 1975 khi trả lời phỏng vấn đài truyền hình NBC Trần Lệ Xuân đã tố cáo chính quyền Kennedy can thiệp vào Nam Việt Nam là "nhằm tạo thanh thế và sự ủng hộ cho Đảng Dân chủ (Hoa Kỳ)".
Ngày 2 tháng 11 năm 1986, Trần Lệ Xuân tố cáo Mỹ chơi xấu với gia đình bà trong việc bắt giữ Trần Văn Khiêm (em trai bà) về tội giết cha mẹ là ông bà Trần Văn Chương tại nhà riêng ở Washington, D.C. hồi tháng 7 năm 1986.
Những năm đầu thập niên 1990, Trần Lệ Xuân sống tại vùng Riviera Pháp và thường chỉ trả lời phỏng vấn nếu được trả tiền.
Hiện nay Trần Lệ Xuân đang sống một mình, viết hồi ký tại 1 trong 2 căn hộ thuộc quyền sở hữu của bà (căn thứ hai cho thuê) trên tầng 11 của một tòa nhà cao tầng gần tháp Eiffel tại quận 15, thủ đô Paris (Pháp) và cắt đứt mọi quan hệ với các nhân vật chính trị. Hai căn hộ này theo bà là của một nữ bá tước tỉ phú người Ý là Capici tặng mặc dù hai người chưa từng gặp nhau.
Con cái
Ngô Đình Trác, tốt nghiệp kỹ sư canh nông, 55 tuổi (2007), lấy vợ người Ý, có 4 con (3 trai, 1 gái).
Ngô Đình Quỳnh, tốt nghiệp ESSEC (Trường Kinh tế và Thương mại Pháp), hiện làm cho một công ty của Mỹ tại Bruxelles, Bỉ.
Ngô Đình Lệ Thủy, trưởng nữ, mất vì tai nạn giao thông tại Paris năm 1968.
Ngô Đình Lệ Quyên, tiến sĩ Luật đại học Roma, không nhập quốc tịch Ý tuy có chồng người Ý. Con trai 7 tuổi (2007) mang họ mẹ trên giấy tờ là : Ngô Đình Sơn.
Nhân vật
Trần Văn Đỗ: em Trần Văn Chương
Trần Văn Khiêm: em ruột Lệ Xuân (năm 1993 giết chết cha mẹ đẻ là ông bà Trần Văn Chương ở Hoa Kỳ)
Lệ Ngọc chị ruột Lệ Xuân, vợ Nguyễn Hữu Châu
Luật sư Nguyễn Hữu Châu, anh em cọc chèo của Nhu.
Đệ nhất phu nhân Trần Lệ Xuân - Phần 1
Đệ nhất phu nhân Trần Lệ Xuân - Phần 2
Đệ nhất phu nhân Trần Lệ Xuân - Phần 3
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét