Kỳ lạ về cây thị nghìn tuổi ở Mai Châu, Hòa Bình

Rừng lim, rừng nghiến, rừng pơ mu ngày trước bạt ngàn, giờ đã bị người dân nơi đây tàn phá cả, riêng cây thị khổng lồ này chưa ai dám đụng dao đến. Bà con bảo, đây là cây thị gọi hồn. Bất cứ một thầy cúng nào của người Thái dù ở Điện Biên, Lai Châu hay Sơn La thậm chí bên nước bạn Lào xa xôi, trước khi cúng đều phải gọi hồn từ cây thị bản Mỏ. Nó là một thủ tục bắt buộc.

 

Cây thị bản Mỏ đã có hàng nghìn năm

Cụ Lường Quang Xuân ở bản Mỏ, từ nhiều năm nay đã dày công đi khắp nơi để tìm sử liệu về cây thị này. Khi hỏi về cây thị bản Mỏ, cụ lấy làm tâm đắc. Cụ Xuân kể, cây thị này có từ nghìn năm nay rồi. Ngày xưa quân giặc tràn qua đây, chúng đã đi lùng khắp nơi để bắt nghĩa quân dấy cờ khởi nghĩa chống lại ách đô hộ tàn ác của chúng. Bắt được ai là chúng xử trảm rồi mang thủ cấp về cây thị bản Mỏ treo lên đó để thị uy. Chúng còn treo giải cao, hễ ai bắt được người nào mang đầu về đây sẽ được thưởng hàng chục đồng bạc trắng. Nghe đâu số đầu lâu treo trên cây thị này có vài nghìn chiếc. Nó rơi thành từng đống trên cánh đồng của xã Chiềng Châu. Máu nhuộm đỏ cả một vùng. Mỗi khi người dân đi qua đây đều vô cùng căm phẫn trước tội ác dã man của lũ giặc. Bao oán hờn đã chất thành núi.

Đến thời Pháp thuộc, giặc tiếp tục bắt bớ và chém giết người vô cớ rồi cắt đầu treo lên cây thị này. Gốc thị từng nhuốm máu đào của bao chí sĩ yêu nước. Giờ đây đống sọ người đã được bà con chuyển đi cả. Phía dưới gốc cây thị là cánh đồng lúa đang thời kì con gái xanh mơn mởn.

Sau khi đánh đuổi được lũ giặc tàn bạo, những gia đình có người thân bị chúng chém đầu đều tìm về đây để tìm xác. Tuy nhiên, họ đứng trước hàng nghìn chiếc đầu lâu đó, không ai dám nhận đâu là người nhà mình cả. Phong tục của người Thái là phải nhận đúng xác người nhà mình mới được gọi hồn nhập vào bàn thờ chính. Đây là lý do giải thích vì sao, khi gọi hồn người Thái thường phải bắt nguồn từ cây thị cổ này.

Ông Xuân bảo, cây thị là nơi chứng kiến bao tội ác của giặc

Dẫn chúng tôi ra thăm cây thị cổ, cụ Xuân vuốt lại quần áo cho phẳng, dáng điệu cử chỉ của cụ cũng nghiêm trang hơn. Cụ bảo: "Bất cứ người Thái nào cũng coi cây thị này như một tài sản vô giá. Ngày trước, kể các vị quan lang đi qua đây đều phải xuống ngựa dắt qua. Lạ là nếu ai không xuống cũng bị ngựa hất văng xuống đất. Đây cũng là điều khó giải thích. Người Thái chúng tôi lại nghĩ, có lẽ ngày xưa cường hào, ác bá và giặc cỏ giết chết quá nhiều người khiến những oan hồn bị bêu đầu tại đây vẫn chưa tan".

Cây thị toạ lạc bên cạnh đường cái, nằm ở cuối bản Mỏ. Đứng từ xa nhìn lại nó giống như một người khổng lồ đứng vững chãi giữa núi rừng của xứ Mường. Tán cây toả rộng, cành lá sum suê, xanh tốt. Cây thị này có lẽ là chứng tích duy nhất của đại ngàn còn sót lại. Tiến lại gần mới thấy hết được những trầm tích thời gian mà cây thị này đang mang trên mình. Gốc cây to, dăm sáu người lớn ôm không xuể. Từng mảng rễ sù sì, gồ ghề hằn lên những thớ gỗ già đanh. U cục nổi lên quanh gốc cây. Giữa thân thị còn thủng lỗ chỗ những mảng lớn. Ước chừng cây thị này cao khoảng 30m. Ngay cả những cành trên ngọn cũng mốc meo nhuốm màu thời gian.

Nhìn lên cây thị già, chứng tích chiến tranh năm xưa vẫn còn đó. Ông Xuân nhớ lại những ngày địch càn quét: "Tôi sinh ra đã thấy cây thị này rồi, những năm chiến tranh giặc Pháp ném bom dữ dội lắm, những lúc máy bay địch thả pháo sáng thì cả làng đều chạy đến ẩn nấp dưới gốc cây này. Rồi những khi họp hội dân du kích, bày binh bố trận để chiến đấu, đều tập trung hết dưới gốc hai cây này. Nó chính là nhân chứng lịch sử trong hai cuộc chiến tranh của dân tộc, là vị cứu tinh cho người dân ở đây. Điều kỳ lạ là bao lần giặc đốt phá, tưởng sẽ chết nhưng rồi nó vẫn sống như thế cho đến ngày hôm nay”.

Gốc cây thị cổ thụ rất to, nhiều người ôm không xuể

Tương truyền rằng hai cây cổ thụ rất linh thiêng, hễ ai có những hành động xâm phạm tới cây đều gặp chuyện không may, muốn qua khỏi phải ra cây cầu khấn. Tuy nhiên đây chỉ là những lời truyền miệng của các cụ già trong làng, không có kiểm chứng. Không những thế người dân ở đây còn cho rằng nếu ai bị bệnh, hiếm con đến kêu cầu thì sẽ được cây phù hộ. Trong câu chuyện của các cụ già trong bản còn kể rằng, trước đây, vào những đêm trăng sáng, gió mát, ngày rằm hay mùng một thường có một đôi rắn mòng xuất hiện dưới gốc cây thị. Người dân ở đây cho rằng, đó là rắn thần nên không ai dám xâm hại.

Những câu chuyện thực hư về cây thị thì chưa ai kiểm chứng nhưng việc người dân dùng lá cây thị này chữa bệnh rất hiệu nghiệm. Ai bị chướng bụng, chỉ cần ra xin thần cây cho 1 nắm lá thị. Sau đó cho lá thị vào nồi nước đun sôi rồi tắm qua là khỏi. Lá cây thị này đặc biệt tốt cho những người vừa mổ. Họ đều dùng lá thị xông và tắm, vết mổ sẽ liền nhanh hơn.

Ông Hà Công Tấc, Trưởng xóm Mỏ kể, vào mùa thị chín, hương thị thơm ngào ngạt. Chẳng thế mà người Thái nơi đây mới gọi là cây co hương - nghĩa là cây thơm.

Sưu tầm.